چه فاکتورهایی عامل چاقی است؟
رکنا: برخی فاکتورها که عامل چاقی و اضافه وزن است را بشناسید.
به انباشته شدن غیر عادی چربی در بدن چاقی می‌گویند. زمانی که کالری دریافتی بیشتر از کالری مصرفی باشد، به چربی تبدیل شده و در بدن ذخیره می‌شود.
اضافه وزن و چاقی با ذخیره بیش از حد انرژی به صورت چربی در بدن ظاهر می‌شود. در ایران اضافه وزن و چاقی در افراد بزرگسال (۲۵ تا ۶۰ سال) بسیار شایع است و در کودکان و نوجوانان نیز روند رو به افزایشی را طی می‌کند.
هر فرد با توجه به سن، جنس و قدی که دارد باید از وزن ایده آل خاص خود برخوردار باشد. اگر وزن فرد مناسب سن و قدش نباشد و در واقع بیشتر از استانداردها باشد این فرد مبتلا به اضافه وزن یا چاقی است.
چه عواملی در بروز چاقی نقش دارند؟
عوامل بسیار زیادی در بروز چاقی موثر هستند. علت‌های شناخته شده به طور عمده عبارتند از:
- عوامل ژنتیکی: عامل ارث در بروز چاقی موثر است. مواردی مانند سوخت و ساز پایین، عدم سوخت و ساز کامل چربی و تمایل زیاد بدن برای استفاده از کربوهیدرات‌ها (مواد قندی) از علل ژنتیکی چاقی است.
- عوامل محیطی: ماشینی شدن زندگی و کاهش تحرک بدنی از دلایل عمده اضافه وزن و چاقی در دنیای امروز است. استفاده از اتومبیل، آسانسور، پله برقی، ماشین‌های لباسشویی و ظرفشویی، دستگاه‌های کنترل از راه دور و هزاران مورد دیگر همگی انسان را از تحرک واداشته و از طرف دیگر مصرف غذاهای آماده (فست فودها)، غذاهای چرب و سرخ شده، انواع سس‌های چرب مایونز، مواد قندی، شیرینی، شکلات و نوشابه‌های گازدار از عوامل موثر در بروز اضافه وزن و چاقی هستند.
- بیماری‌ها: بسیاری از بیماری‌ها با توجه به مکانیسم آن‌ها باعث چاقی می‌شوند. کم کاری غده تیروئید سبب کاهش هورمون‌های تیروئیدی می‌شود. این هورمون‌ها نقش بسیار مهمی در سوخت و ساز مواد غذایی در بدن دارند و کم شدن آن‌ها باعث ذخیره سازی چربی و در نتیجه چاقی می‌شود. بیماری‌های دیگر مانند اختلال‌های عصبی - عضلانی، بیماری‌های استخوان و مفاصل به صورت غیر مستقیم و از طریق کاهش فعالیت بدنی باعث چاقی می‌شوند. اختلال در هورمون‌های جنسی چه در زنان و چه در مردان ممکن است تعادل متابولیکی بدن را بر هم زده و خود را با چاقی نشان دهند.
- داروها: بسیاری از داروها در افزایش وزن نقش دارند. این اثرات ممکن است مستقیم باشد مانند داروهای ضد بارداری یا کورتون‌ها و یا در اثر پیامدهای ناشی از دارو مانند داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب باشد که با ایجاد خواب آلودگی و بی تحرکی سبب کاهش مصرف انرژی و در نتیجه اضافه وزن و چاقی می‌شوند.
- اختلالات عصبی و مشکلات روانی: در این نوع اختلالات به دلیل ماهیت بیماری یا اثرات داروهای مختلف معمولا افراد غیر فعال و کم تحرک شده و به دنبال آن دچار اضافه وزن و چاقی می‌شود.
زیان‌های چاقی چیست؟
- شانس بیشتر برای ابتلا به بیماری‌های قلبی - عروقی، سکته‌ها، بیماری قند و انواع سرطان.
- رسوب چربی در جدار سرخرگ‌ها، گرفتگی رگ‌ها در نهایت سکته.
- درد و سفتی در مفاصل، تخریب غضروف مفصلی و سایش مفصل‌ها.
- توقف تنفس در خواب.
- بیماری کبد و نهایتا نارسایی کبدی (سیروز).
- سنگ کیسه صفرا.
معیار تشخیص چاقی چیست؟
با محاسبه نمایه توده بدنی و مقایسه آن با مقادیر استاندارد می‌توان به اضافه وزن و چاقی پی برد. برای این کار وزن و قد اندازه گیری شده و سپس با استفاده از فرمول: وزن تقسیم بر مجذور قد نمایه توده بدنی محاسبه می‌شود.
توزیع چربی بدن نقش بسیار مهمی در خطرات چاقی دارد. چاقی مرکزی در مقایسه با چاقی محیطی به مراتب خطرناک‌تر است. به همین دلیل شاخص دور کمر شاخص بسیار مهمی برای مشخص کردن خطرات بیماری‌های قلبی - عروقی، پرفشاری خون و دیابت Diabetes است.
توصیه‌ها و راهنمایی‌های مفید برای پیشگیری از اضافه وزن و چاقی
- به کودکان و دانش آموزان توصیه کنید از میان وعده‌های سالم و با ارزش غذایی مانند میوه، سبزی، شیر، لقمه‌های خانگی مانند نان و پنیر و گردو، نان و تخم مرغ و ...، انواع میوه‌ها مانند سیب، پرتقال، نارنگی، هلو ...، سبزی‌ها مانند هویچ، کاهو، خیار و ... و شیر و لبنیات کم چرب استفاده کنند. همچنین از خوردن شیرینی و شکلات بیش از حد، چیپس و میان وعده‌های چرب خودداری کنند.
- مصرف غذاهای چرب، سرخ شده، شیرین و شور را محدود کنید.
- سرعت غذا خوردن خود را کاهش دهید. هر لقمه غذا را برای مدت طولانی‌تر بجوید.
- غذا را در ظرف کوچکتری بکشید. در رستوران غذای نیم پرس سفارش دهید.
- غذا خوردن را همزمان با سایر فعالیت‌ها مانند تماشای تلویزیون یا خواندن کتاب انجام ندهید.
- همه غذای تهیه شده را سر میز نگذارید. بهتر است به همان اندازه که می‌خواهید مصرف کنید، در ظرف خود غذا بکشید و دوباره سراغ غذا نروید.
- مواد غذایی نامناسب مانند نوشابه، چیپس، سس مایونز، شیرینی و ... را نخرید.
- مصرف فست فودها مانند: سوسیس، کالباس، پیتزا، سیب زمینی سرخ شده و انواع ساندویچ‌ها که در بیرون از خانه و با مواد چرب و نامرغوب تهیه می‌شود را محدود کنید.
- برای میان وعده از میوه‌ها و سبزی‌های تازه استفاده کنید.
- از شیر و لبنیات کم چرب (کمتر از ۵/۱ درصد) و یا بدون چربی استفاه کنید. در مورد کودکان مصرف شیر و لبنیات بدون چربی توصیه نمی‌شود.
- مراقب باشید بی جهت غذا نخورید. مثلا وقتی به بچه‌ها غذا می‌دهید باقی مانده را خودتان مصرف نکنید.
- فعالیت بدنی خود را افزایش دهید.
- بچه‌هایی که ساعت‌های زیادی را به تماشای تلویزیون می‌پردازند چاق‌تر هستند چون هم تحرکشان کم می‌شود و هم در هنگام تماشای تلویزیون اغلب تنقلات کم ارزش و چاق کننده می‌خورند. به کودکان توصیه کنید در روز بیش از دو ساعت از وقتشان را به تماشای تلویزیون نگذارنند.
- سه روز در هفته، ۳۰ دقیقه پیاده‌روی تند انجام دهید.
اخبار 24 ساعت گذشته رکنا را از دست ندهید
ارسال نظر