آیا اینترنت استارلینک به ایران می آید؟
رکنا اقتصادی: روز دوشنبه ایلان ماسک در شبکه اجتماعی توییتر و در پاسخ به درخواست کاربران ایرانی درباره رسیدن استارلینک به ایران اعلام کرد که از مقامات دولت آمریکا می‌خواهد تا اسپیس‌ایکس را از تحریم‌های ایران معاف کند و استثنائا اجازه بدهند خدمات استارلینک در اختیار کاربران ایرانی قرار بگیرد که این روزها به‌خاطر قطعی‌های جدی اینترنت تحت فشار هستند.
به گزارش رکنا، همه‌چیز از توییتی آغاز شد که ایلان ماسک روز دوشنبه منتشر و در آن اعلام کرد که با ارائه سرویس استارلینک در قطب جنوب، حالا خدمات اینترنت ماهوارهای آن در تمام قاره‌ها فعال شده است. همین کافی بود تا کاربران ایرانی کلافه از اینترنت بی‌کیفیت و عصبانی از اختلالات و قطعی‌های مداومی که در هفته‌های اخیر شدت یافته‌اند، زیر این پست از ایلان ماسک درباره رسیدن استارلینک به ایران سوال کنند. آنها با اشاره به وضعیت فعلی اینترنت در ایران و اعمال محدودیت‌های موردی اما گسترده در دسترسی کاربران، حتی به طعنه در توییتر نوشتند که ایرانی‌ها بیش از پنگوئن و شیردریایی به اینترنت آزاد نیاز دارند!
هر چند نخستین بار زمزمه‌های مربوط به تصویب طرح صیانت باعث شد بحث ورود استارلینک به ایران و دسترسی کاربران به خدمات اینترنت ماهوارهای آن داغ شود، اما حالا - و در شرایطی که به ظاهر این طرح هنوز تصویب و اجرا نشده است- وضعیت اینترنت و اعمال محدودیت‌ها و قطعی‌های مکرر آن است که یک بار دیگر امید دسترسی به اینترنت ماهوارهای شرکت اسپیس‌ایکس را در دل کاربران ایرانی زنده کرده است. این امید با پاسخ ایلان ماسک به درخواست کاربران ایرانی قوت پیدا کرد. او اعلام کرد که از مقامات دولت آمریکا می‌خواهد تا اسپیس‌ایکس را از تحریم‌های ایران معاف کرده و استثنائا اجازه بدهند که خدمات استارلینک در اختیار کاربران ایرانی قرار بگیرد که این روزها به خاطر قطعی‌های جدی اینترنت تحت فشار هستند. با این همه اما گویا محدودیت‌های فنی و قانونی ایران اجازه نمی‌دهد که در حال حاضر شرایط لازم برای فعالیت استارلینک و ارائه خدماتش مهیا شود؛ واقعیتی نه چندان شیرین که شاید بهتر باشد کاربران پذیرش آن را به آرزوی دسترسی به اینترنت آزاد ماهوارهای ترجیح بدهند.
سد بزرگ مجوز
استارلینک از ابتدا هدف خود را ارائه اینترنت پرسرعت در تمام نقاط زمین و به خصوص مناطق دورافتاده و بخش‌هایی که به دلایل بحرانی امکان دسترسی به اینترنت را ندارند، تعریف کرد. سرویس‌های اینترنت ماهوارهای معمولا به خاطر تعداد کم ماهواره‌های مستقر امکان ارائه خدمات به کاربران در تعداد زیاد را نداشتند و به همین دلیل مشترکان‌شان ناچار به اشتراک پهنای باند با یکدیگر بودند که به کاهش سرعت اینترنت منجر می‌شد؛ استارلینک اما با استقرار تعداد زیادی ماهواره این مشکل را حل کرده و با فراهم آوردن پهنای باند خوب، امکان سرویس‌دهی به کاربران زیادی را دارد. با این همه اما اسپیس‌ایکس به عنوان شرکت ارائه‌دهنده این خدمات اعلام کرده است که استفاده از اینترنت ماهوارهای استارلینک نیازمند تجهیزات و البته کسب مجوزهای لازم از اتحادیه جهانی مخابرات است. در همین راستا «گویین شاتول» مدیرعامل شرکت اسپیس‌ایکس گفته است که این شرکت قصد نقض قوانین کشورها را نداشته و به همین دلیل، کشور به کشور و دولت به دولت برای ارائه سرویس اینترنت ماهوارهای استارلینک در حال مذاکره است.
حالا این سوال مطرح می‌شود که حتی در صورت پذیرش معافیت اسپیس‌ایکس از تحریم‌های آمریکا علیه ایران توسط مقامات دولت ایالات‌متحده، آیا مانع قانونی دیگری برای ارائه خدمات استارلینک در ایران وجود نخواهد داشت؟ آرین اقبال، کارشناس حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات معتقد است که این موضوع نخستین مانع در مسیر دسترسی کاربران ایرانی به خدمات اینترنت ماهوارهای استارلینک است. او در این باره می‌گوید: «طبق قوانین شرکت اسپیس‌ایکس برای ارائه خدمات اینترنت ماهوارهای استارلینک ملزم به کسب مجوز از اتحادیه جهانی مخابرات (ITU) است و این اتحادیه هم این مجوز را در صورت کسب اجازه از سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی کشورهای مختلف، صادر خواهد کرد. بهترین مثال در این زمینه اوکراین است که به خاطر همراهی و موافقت دولت آن برای دسترسی به اینترنت استارلینک، این خدمات به سادگی برای کاربرانش فعال شد.» او با تاکید بر اینکه مسیر گرفتن چنین مجوزی در ایران بسیار پیچیده است، می‌گوید: «همان‌طور که در گذشته مقامات دولت از جمله ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی و رئیس مرکز ملی فضای مجازی هم اشاره کرده‌اند، شرکت‌های ارائه‌دهنده چنین خدماتی ملزم به رعایت قوانین کشور هستند. به همین دلیل پیش‌بینی می‌شود که ایران به طور کلی اجازه ارائه خدمات اینترنت ماهوارهای استارلینک را صادر نکند یا با اعمال شرایط مختلف و سخت این اجازه را بدهد.»
ارائه سرویس رایگان یا پرداخت با بیت‌کوین
دسترسی به اینترنت ماهوارهای استارلینک به تجهیزات خاصی نیاز دارد که هر مشترک باید علاوه بر خرید آنها، اشتراک ماهانه‌ای را هم برای استفاده از خدمات بپردازد. در ماه اکتبر ۲۰۲۰ به‌طور رسمی دعوت‌نامه بتای عمومی استارلینک را برای کاربرانی که از قبل ثبت‌نام کرده بودند، فرستاد تا هزینه اشتراک اینترنت استارلینک و قیمت آنتن فرستنده و گیرنده آن را به‌طور دقیق مشخص کند. طبق اعلام این شرکت قیمت آنتن برای کاربران بتای عمومی ۴۹۹ دلار و هزینه اشتراک آن ماهانه ۹۹ دلار خواهد بود. این مبلغ برای کاربران عادی اینترنت که روزانه زمان محدودی را به وبگردی می‌پردازند ممکن است زیاد باشد، اما برای شرکت‌ها و برخی کسب‌وکارها می‌تواند قابل پرداخت باشد. همچنین با توجه به نامحدود بودن ترافیک اینترنت استارلینک، هر ساختمان می‌تواند از یک سرویس استارلینک استفاده کند. با این اوصاف حتی اگر از موضوع کسب مجوزهای لازم هم صرف‌نظر کنیم، یک بار دیگر تحریم‌ها باعث می‌شوند که کاربران ایرانی امکان خرید این تجهیزات و پرداخت حق اشتراک ماهانه خدمات را نداشته باشند. هر چند رونق قاچاق، ورود تجهیزات را امکان‌پذیر می‌کند و به همین خاطر در حال حاضر هم تعدادی از کاربران این تجهیزات را در اختیار دارند؛ اما پرداخت حق اشتراک همچنان مساله لاینحلی است.
علی پرند، کارشناس فناوری اطلاعات در این مورد می‌گوید: «اگر بعضی افرادی هم که امکان پرداخت در شبکه‌های پرداخت بین‌المللی را دارند به این موضوع ورود کنند، ناچار به دور زدن شبکه‌های پرداخت هستند؛ مگر اینکه این خدمات به صورت رایگان در اختیار کاربران ایرانی قرار بگیرند و آنها هیچ حق اشتراکی نپردازند.»
آرین اقبال اما معتقد است که چنین اتفاقی امکان‌پذیر نیست. او می‌گوید: «این کار توجیه تجاری ندارد. شاید بهترین راه‌‌حل، جایگزینی دلار با بیت‌کوین برای پرداخت باشد. از طرفی، به خاطر آنکه تعداد کاربران ایرانی زیاد است، بعید به نظر می‌رسد استارلینک امکان سرویس‌دهی به این تعداد کاربر را داشته باشد؛ چون تعداد ترمینال‌های آن امکان پوشش این تعداد کاربر را ندارد. حتی اگر کاربران ایرانی تصمیم به استفاده اشتراکی از این تجهیزات را بگیرند، ناچار هستند به یک اینترنت بسیار کم‌سرعت رضایت بدهند.» اقبال در تایید این موضوع به تعداد کاربران آمریکایی اشاره می‌کند که از مدت‌ها پیش ثبت‌نام کرده و هنوز ترمینال‌ها و تجهیزات استارلینک به دست‌شان نرسیده است.
مساله ردیابی و ارسال سیگنال مزاحم
در حدود یک سال اخیر که موضوع دسترسی به اینترنت ماهوارهای استارلینک داغ شده، بارها امکان ارسال سیگنال مزاحم و ایجاد اختلال در استفاده از این سرویس هم مطرح شده است. در این مورد کارشناسان فنی، نظرات مختلفی دارند. هر چند تعدادی از آنها چنین اقدامی را غیرممکن می‌دانند، اما بسیاری دیگر آن را کاری ساده تلقی می‌کنند. میثم بهشتیان، یکی از کارشناسان و مدیران یک اپراتور داخلی دارای مجوز ارتباطات ماهوارهای در حساب توییتر خودش در این مورد نوشته است: «شبکه استارلینک برخلاف ماهواره‌های فعلی (جئو) از ماهواره‌های لئو تشکیل شده است. در مدار لئو - که از ارتفاع ۱۵۰ کیلومتری شروع می‌شود- ماهواره‌ها بسته به ارتفاع با سرعتی معادل ۲۰تا۲۵ هزار کیلومتر در ساعت در حال چرخش به دور زمین هستند، در حالی که ماهواره‌های عادی که عموم مردم می‌شناسند، در لایه جئو و در ارتفاع ۳۶ تا ۴۰ هزار کیلومتری از سطح زمین قراردارند و با سرعتی معادل سرعت چرخش وضعی زمین حرکت می‌کنند و به این ترتیب از دید ناظر زمینی ثابت هستند. در شبکه استارلینک به دلیل سرعت عبور ماهواره‌ها از افق دید ناظر زمینی با ایجاد شبکه‌ای متعدد مشکل سیگنال‌رسانی را حل کرده‌اند. تا اینجای کار که ۴۰ درصد ماهواره‌های این شبکه پرتاب شده‌اند هر ناظر زمینی به‌طور متوسط در هر زمان از سه ماهواره سیگنال دریافت می‌کند! این عدد در زمان تکمیل شبکه به ۱۰ ماهواره خواهد رسید؛ یعنی شما سیگنال را همزمان از ۱۰ ماهواره متفاوت دریافت می‌کنید. به این ترتیب دو اتفاق مهم خواهد افتاد؛ اول اینکه پهنای باند دریافتی به شکل حیرت‌انگیزی افزایش خواهد یافت، دوم اینکه امکان ارسال پارازیت به شکل باورنکردنی از بین خواهد رفت.»
در مقابل اما آرین اقبال امکان ارسال پارازیت روی اینترنت ماهوارهای استارلینک را به سادگی ایجاد اختلال در جی‌پی‌اس می‌داند و می‌گوید: «اگرچه در شبکه استارلینک به دلیل سرعت زیاد حرکت ماهواره‌ها، فرکانس ارسالی و دریافتی ثابت نیست، اما از آنجا که بازه آن ثابت است، امکان ارسال سیگنال مزاحم روی آن وجود دارد. آنتن‌های مورد نیاز برای دسترسی به اینترنت استارلینک از نوع ارائه فازی هستند که هیچ مصونیتی در برابر پارازیت ندارند. هر چند این شبکه متشکل از چندین ماهواره است، اما از نظر فنی امکان ارسال سیگنال مزاحم روی چند ماهواره هم وجود دارد؛ همچنان که اخیرا روسیه اعلام کرد با موفقیت توانسته است روی ماهواره‌های استارلینک سیگنال مزاحم بفرستد.»
او با تاکید بر اینکه در حال حاضر مقالات و پروژه‌های تحقیقاتی مختلفی با تمرکز بر ایجاد اختلال در شبکه‌های ماهوارهای مشابه استارلینک وجود دارند، به موضوع لزوم دریافت مجوز برای ارسال سیگنال رادیویی در کشور اشاره کرد. علی پرند اما از طرفی به موضوع امکان ردیابی کاربران این سرویس اشاره کرد و گفت: «از آنجا که این آنتن‌ها فقط گیرنده نبوده و فرستنده هم هستند، ممکن است فرکانس‌های‌شان توسط دستگاه‌های فرکانس‌یاب قابل ردیابی باشد. به همین دلیل است که کاربران سرویس استارلینک امکان ردیابی و شناسایی شدن را دارند؛ همچنان که در اوکراین به کاربران اینترنت استارلینک هشدار داده شد که ممکن است نیروهای روسیه جای آنها را تشخیص داده و حتی به آنها حمله کنند.» به این ترتیب حتی اگر اسپیس‌ایکس از تحریم‌ها هم معاف شود و حتی مجوزهای لازم برای ارائه سرویس به کاربران ایرانی را هم دریافت کند، ISPهای موجود در کشور، اینترنت ارائه شده توسط ماهواره را کنترل کرده، قوانین کشور را بر آن اعمال کرده و سپس به مشتریان خود می‌رسانند؛ به این معنا که دولت، اینترنت استارلینک را در منطقه مورد نظر دریافت کرده و پس از اعمال قانون روی آن، از روش‌های متداول ارائه اینترنت مانند اینترنت موبایل، DSL یا فیبرنوری، اینترنت را به کاربر می‌رساند و در نهایت کاربر همچنان به‌طور غیرمستقیم و با اعمال قانون می‌تواند از سرویس استارلینک بهره‌مند شود./دنیای اقتصاد
ارسال نظر