آیا ایران به سمت خاموشی می‌ رود؟

به گزارش رکنا، طبق اعلام شرکت ملی گاز ایران، مصرف گاز طبیعی در بخش خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده در هفته نخست آبان‌ ماه امسال با مصرف روزانه 405 میلیون متر مکعب، رکوردی تازه را در تاریخ صنعت گاز کشور ثبت کرده است و براساس آمار هیچ سالی در هفته نخست آبان‌ ماه، این حجم مصرف گاز را در کشور تجربه نکرده بودیم.

از سوی دیگر طبق اعلام سخنگوی صنعت برق کشور ، گازوئیل تحویلی به نیروگاه ها نسبت به سال گذشته حدود 30 درصد کمتر شده است و هم اکنون 60 درصد مخازن سوخت نیروگاه ها خالی است و تنها 40 درصد از مخازن سوخت نیروگاه ها پر است. در واقع گازوئیل تحویلی به نیروگاه ها نسبت به سال گذشته 20 تا 30 درصد کمتر شده است و نیروگاه های کشور در طول سال 80 درصد از سوخت گاز، 14 درصد از گازوییل و 6 درصد از مازوت استفاده می‌ کنند و در شرایط سرد شدن هوا و به تبع آن افزایش مصرف در بخش خانگی، به میزان مصرف مازوت اضافه خواهد شد.

اگرچه اغلب مسئولان کشور افزایش انرژی در کشور را منوط به فصل های پرمصرف دانسته و طبق معمول افزایش مصرف برق در تابستان و افزایش مصرف گاز در زمستان و افزایش مصرف بنزین در تعطیلات را هشدار می دهند اما به نظر می رسد مشکل ناترازی در تمام بخش ها دیگر مربوط به فصل یا روزهای خاصی از سال نبوده و مشکل به تمام ماه های سال رسیده است. به طوری که اگر سال 1401 وابستگی تامین برق کشور به گاز 86 درصد بود، امسال به 90 درصد رسیده است و وضعیت گاز کشور به جایی رسیده که به عنوان یکی از بزرگترین دارندگان ذخایر گاز طبیعی در جهان، با بحران کمبود گاز مواجه هستیم و نه تنها در تولید گاز از میادین داخلی با مشکل مواجه شده ایم و حتی در میادین مشترک با کشورهای همسایه نیز سهم قابل توجهی را از دست داده ایم، بلکه مجبور شده ایم قرارداد واردات روزانه 300 میلیون مترمکعب گاز با روسیه ببندیم. یعنی نه تنها گازی برای صادرات نداریم که حتی برای مصرف کشور هم با کمبود مواجه شده ایم و مجبور هستیم از ذخایر جایگزین گازوئیل و مازوت استفاده کنیم. طبق آمار ذخایر گازوئیل کشور در حال حاضر کمتر از 45 درصد است و تنها راه باقی مانده، استفاده از مازوت است که آن هم منجر به فاجعه آلودگی برای کل کشور خواهد شد.

از آن سو روزانه بیش از 110 میلیون لیتر بنزین در کشور مصرف می شود و در بودجه سال جاری حدود 6 میلیارد دلار یعنی معادل دو ماه درآمد نفتی ما باید صرف واردات بنزین شود. اگر در گذشته صادرکننده بنزین بودیم، لیکن طی چند سال اخیر به دلیل افزایش قابل توجه مصرف، عدم امکان افزایش تولید، قاچاق روزانه 5 تا 15 میلیون لیتر بنزین و افزایش تولید خودروهای پرمصرف و بی کیفیت به واردکننده بنزین تبدیل شده ایم.

از سوی دیگر ایران جایگاه خود را در بازار نفت جهان نیز از دست داده است و سالانه در کشور حدود 160 میلیارد دلار انرژی و معادل مجموع 12 کشور ثروتمند اروپا گاز مصرف می شود و هم اکنون چهارمین مصرف کننده گاز جهان شده ایم و طبق گفته کارشناسان از سال 1404 هر سال معادل یک فاز میدان پارس جنوبی را از دست خواهیم داد.

اگرچه بخشی از ناترازی ها مربوط به عدم سرمایه گذاری لازم در حوزه های مختلف انرژی، تحریم ها و عدم توان کشور برای افزایش تولید و ... است اما به نظر می رسد بخشی از این ناترازی ها به کوتاهی مسئولان بازمی گردد.

طبق اعلام سخنگوی صنعت برق کشور، بخشی از برق دزدی ها مربوط به بخش مرفه جامعه و ویلاها است و مساله دوم دزدی از شبکه برق در مورد رمزارزها و بخشی هم مربوط به کنتورهای دستکاری شده است.

اما مساله مهم دیگر این است که بخشی از برق دزدی ها مربوط به ساختمان هایی است که طبق گزارش دیوان محاسبات کشور فاقد کنتور هوشمند هستند.

طبق اعلام اداره کل روابط عمومی و امور بین الملل دیوان محاسبات کشور، بررسی های فنی و تخصصی این نهاد نظارتی نشان می دهد که طی سال گذشته، شرکت‌ ملی گاز ایران و شرکت توانیر مغایر با قانون بودجه سال یاد شده، اقدامی جهت هوشمندسازی مصرف، برقراری ارتباط و شناسایی و وصول مطالبات مشترکان با اولویت مشترکان عمده پرمصرف از طریق بخش خصوصی با اولویت شرکت‌ های کارور(اپراتور) مجازی، انجام نداده‌اند.

طبق گزارش دیوان محاسبات کشور، تا پایان سال 1402حدود (35٫099٫442) مشترک برق، فاقد شمارشگر (کنتور)های هوشمند بوده اند و در سال یادشده، شرکت‌های توزیع نیروی برق صرفا برای تعداد (680٫437) از مشترکان مذکور، شمارشگر (کنتور)های هوشمند نصب کرده است. دیوان محاسبات کشور ضمن بررسی این موضوع در جریان رسیدگی به گزارش تفریغ بودجه سال1402، تذکرات لازم را جهت اجرای دقیق قانون در این‌حوزه به دستگاه های متولی ارائه می‌دهد.

به هرحال مشکل اساسی ناترازی انرژی در کشور ناکارآمدی و عدم مدیریت و عدم سیاستگذاری مناسب در دهه های اخیر است.

از ابتدای انقلاب مصرف روزانه بنزین در کشور از 12 میلیون لیتر به حدود 120 میلیون لیتر، مصرف روزانه گازوئیل از 10 میلیون لیتر به 110 میلیون لیتر و پیک مصرف روزانه برق از 7 هزار به 74 هزار مگاوات رسیده است. یعنی به طور متوسط ما 11 برابر انرژی مصرف می کنیم و میزان رشد مصرف انرژی در کشور حدود 5/5 درصد در سال است اما به همین نسبت اقتصاد ایران رشد نکرده است. در حال حاضر براساس گزارش IMF (صندوق بین المللی پول) در سال 2024، رتبه حجم تولید ناخالص داخلی ایران به قیمت اسمی در رده 38 امین اقتصاد جهانی و پایین تر از کشورهایی مثل ترکیه و کره جنوبی و عربستان قرار دارد. بنابراین اگر سهم ما از اقتصاد جهان کمتر از نیم درصد است اما هفتمین مصرف کننده انرژی در جهان هستیم.

در آخر مصرف انرژی در کشور به حد بحران رسیده است و از یک تولیدکننده بزرگ نفت و گاز جهان به یک واردکننده انرژی تبدیل شده ایم، لذا باید هرچه سریعتر تصمیم مهمی برای رفع ناترازی انرژی در کشور بگیریم، زیرا با این شرایط وضعیت هر روز سخت تر می شود و طبق گفته کارشناسان تا 5 سال آینده با ابر بحران مواجه خواهیم شد.

سمیه باغی، خبرنگار رکنا