خط فرونشست بر پیکر بلندترین بنای آجری جهان در ایران/ گنبدقابوس در آستانه تخریب قرار دارد

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، گنبدقابوس یکی از منحصر به فردترین بناهای شاخص در معماری ایران است که در شهر گنبدکاووس و در استان گلستان قرار دارد. این اثر تاریخی بلندترین بنای تمام آجری جهان به شمار می‌رود و به دستور شمس‌المعالی ‌قابوس‌بن‌وشمگیر (چهارمین امیر زیاریان) در سال ۳۷۵ خورشیدی، در سه کیلومتری مرکز شهر باستانی جرجان ساخته شده و یک یادمانی برای شهر و سازنده آن قابوس‌بن‌وشمگیر محسوب می شود.

بنای گنبدقابوس در تاریخ ۱۵ دی‌ماه ۱۳۱۰ خورشیدی برابر با ۶ ژانویه ۱۹۳۲ به شماره ۸۶ توسط " آندره گدار" در فهرست آثار ملی و در تاریخ ۱۰ تیرماه ۱۳۹۱ خورشیدی به شماره ۱۳۹۸ در فهرست میراث جهانی در سی‌وششمین اجلاس کمیته میراث جهانی در شهر سن‌پترزبورگ روسیه به ثبت رسید.

این بنا نمونه‌ای واضح و روشن از توجه مردمان این سرزمین در اعصار گذشته به ریاضیات و هندسه است و نمادی  برجسته از یک برج یادبود دوره اسلامی است که طراحی سازه‌ی آن به لحاظ تناسبات معماری و مصالح آجری بکار رفته در نوع خود بی نظیر است. این بنا هندسه ای دایره ای شکل دارد که تبدیل به ۱۰ ضلعی منتظم می شود و نه تنها به لحاظ چگونگی ایستایی و معماری دقیق آن بلکه به لحاظ طیبایی منحصربه فرد آن از جمله آثار برجسته جهانی به شمار می رود.

مطابق گزارشات مردمی و برخی از رسانه های محلی این بنای آجری و عظیم تاریخی که در جهان شناخته شده است در سالهای اخیر در خطر نابودی و ریزش قرار دارد. استفاده بیش از حد از منابع آبهای زیرزمینی در این مناطق با هدف توسعه کشاورزی که منجر به ایجاد فرونشست های گسترده در این منطقه شده است به همراه برخی از کاستی ها در امر حفاظت از این میراث تاریخی نهایتا منجر به ایجاد تهدید جدی برای سلامت این بنا شده است.

وب سایت سازمان نقشه برداری کشور چهارم بهمن ماه ۹۹ اعلام کرد که گلستان در منطقه‌ای به وسعت چهار هزار و ۵۰۰ کیلومترمربع در اطراف شهرهای گرگان، کردکوی، بندرترکمن، سرخنکلاته، آق قلا، گنبدکاووس و دلند دچار فرونشست شده است.

رسانه های محلی گزارش کرده اند که سالهاست داربست بزرگی در اطراف این بنای ارزشمند نصب شده است و این در حالیست که بخش قابل توجهی از داربست ها دچار زنگ زدگی شده اند اما همچنان مرمت آن به پایان نرسیده است.

ایستایی گنبدقابوس در برابر زلزله بعدی نگرانی اصلی ما است

عبدالمجید نورتقانی، مدیرپایگاه میراث جهانی گنبد قابوس در این خصوص گفته است: مرمت این برج از سال ۹۸ آغاز شده و در حال حاضر قسمت مخروطی این بنا، نیاز به مرمت اساسی دارد اما متاسفانه اعتبارات ملی برای مرمت بسیار ناچیز بوده و انتظار می‌رود دستگاه و نهادهای فرهنگی مانند شهرداری پای کار باشند.

وی افزود: قسمت مخروطی گنبدقابوس از مجموع پنج‌هزار آجر ارزشمند و تاریخی تشکیل شده که هزارو ۵۰۰ آجر این قسمت نیاز به مرمت اساسی دارد و طبق برآورد هزینه‌های امسال به ۱۴ میلیارد تومان اعتبار نیاز است.تعمیر یا ساخت آجرهای مشابه با همان کیفیت اصلی آجرهای تاریخی و جایگزین کردن آن و انسجام پایین سازه این بنا حداقل به دو سال زمان نیاز دارد.

نورتقانی با اشاره به اهیمت حراست از این میراث تاریخی اضافه کرد: امسال بخش پایانی محوطه‌سازی ضلع‌شرقی بنای گنبدقابوس انجام میگیرد و مابقی محوطه‌سازی و تاسیسات موردنیاز باقی می‌ماند.

مدیرپایگاه میراث جهانی گنبدقابوس گفت: در سال ۱۴۰۰ مبلغ سه میلیارد و ۶۰۰ میلیون ریال و در سال ۱۴۰۱ مبلغ دو میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال از محل اعتبارات ملی برای این برج تخصیص یافت که صرف بازنگری پنجره بنا، اصلاح رطوبت اطراف آن در قسمت مخروطی(گنبدرک) و ساماندهی بخشی از محوطه از جمله جایگاه بلیط‌فروشی و اطراف آن شد.

وی افزود: یکی از چالش‌های مهم، حفاظت و سلامت‌سازه و پایش گنبدقابوس است. نگرانی اصلی ما و همه متخصصان، آثار تاریخی ایستایی برج گنبدقابوس بوده که آیا در زلزله یا زمین لرزه بعدی پابرجا خواهد ماند؟

از اعتبارات سفر رییس جمهور ریالی تخصیص نیافته است

مریم‌آق‌آتابای، رئیس اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری شهرستان گنبدکاووس در این باره گفت: با وجود اینکه بیش از ۱۰ سال از ثبت جهانی برج گنبدقابوس می‌گذرد، متاسفانه بسترهای لازم و زیرساخت‌های گردشگری در این شهرستان فراهم نیست.

وی گفت: یکی از زیرساخت‌های لازم ایجاد بازارچه دائمی صنایع دستی در حوالی برج قابوس بوده که تاکنون اقدامی در این خصوص انجام نشده است.

آق‌آتابای تصریح کرد: در سفر رئیس جمهور به استان گلستان مبلغ پنج میلیارد تومان برای ایجاد بازارچه دائمی صنایع دستی و مبلغ ۱۲میلیارد تومان برای مرمت گنبدقابوس مصوب شده و تاکنون ریالی از این مبالغ به این پروژه‌ها تخصیص نیافته‌است.

به گزارش خبرنگار رکنا زنگانه، استاندار استان گلستان در روزهای اخیر گفته بود: ۶۶ هزار میلیارد ریال برآورد خسارت خشکسالی در دو سال اخیر در این استان بوده که قطعاً این رقم بالاتر از این است و ابعاد جدید آن به مرور زمان بیشتر خودنمایی می‌کند. او همچنین افزوده بود:« ۹۵ درصد از آب شرب استان از آب‌های زیرزمینی برداشت می‌شود» و همین جمله به تنهایی می تواند عمق فجایع را در آینده برای ما نمایان کند.