مطالعه دولت برای برداشت آب‌های ژرف ایران/ راهی اشتباه که بحران آب کشور را افزایش می دهد

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، محمد همت، سرپرست ستاد آب، اقلیم و محیط زیست معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری در روزهای گذشته از آغاز مطالعات درباره آب ژرف در استان سمنان خبر داده است. این مصاحبه در حالی منتشر می شود که کشور ایران با یکی از بی سابقه ترین فرونشست ها در دشت های مرکزی خود در طی چند قرن اخیر روبه رو بوده است و یکی از اصلی ترین عوامل آن نیز برداشت بی رویه از آبهای زیرزمینی است.

آبهای ژرف معمولا به منابع آبی گفته می شود که از فاصله حدودی 300 تا 1200 متری زمین قرار دارند این در حالیست که آبهای زیرزمینی در اعماق 50 تا 300 متری قرار دارند. مطالعات علمی نشان می دهد که عمده منابع آب ژرف غیرقابل استفاده و تجدید ناپذیر هستند و به دو بخش فسیلی و نیمه فسیلی تقسیم می شوند که طول عمر تشکیل آنها نزدیک به 3 هزار سال به طول می انجامد.

آمارها نشان می دهد که در کشورهای لیبی تونس و الجزیره میزان استخراج از منابع آب ژرف از سال 1950 تا 2000 بیش از دو برابر افزایش داشته است و این کشورها هم اکنون با بحران جدی فرونشست رو به رو هستند که خسارت های احتمالی آن در سال 2022 میلیاردها دلار برآورد شده است.

هرچند محمد همت، مقام مسوول در نهاد ریاست جمهوری این کار را منوط بر انجام مطالعات لازم دانسته است اما تجربه نشان می دهد که در پروژه های مشابه انجام مطالعات و کار کارشناسی تنها نقش مهر تایید بر اشتباه مدیران را بازی می کند و نمی تواند مرجعی قابل اعتماد برای استنادات مستقل باشد.

در این باره داریوش مختاری، کارشناس ارشد حوزه مدیریت منابع آب گفت: یکی از آسیب‌های جدی مدیریت آب کشور از دهه ۳۰ تا کنون، ساده انگاری و برخورد سطحی و شتابزده در حوزه مدیریت آب بوده است، این در شرایطی است که استقرار مدیریت کارآمد و نظام مند مدیریت آب در کشور در بازه های زمانی چند دهه ای یا حتی چند صد ساله انجام گرفته است و در قالب فرایندهای درونزا بازسازی  شده و تکامل یافته است.

وی افزود: این ویژگی نه تنها از نظر اقدامات مهندسی ساخت کاریزها، سدها، بندهای کهن انحراف آب رودخانه های بزرگ و پل ها خودنمایی می کند، بلکه از دیدگاه نرم افزاری در مدیریت تامین و مصرف آب سکونتگاه ها، حقوق عرفی آب در تقسیم حقابه ها و جانمایی سازه های آبی نیز به طور شگرف به چشم می خورد.

کارشناس ارشد مدیریت منابع آب با تاکید بر اینکه بر خلاف این پیشینه شگرف در مدیریت آب، اکنون شتابزدگی در اکتشاف و بهره برداری از آبهای ژرف بی ارتباط با آسیب پیش گفته در مدیریت آب در کشور نیست، تصریح کرد: افزون بر دیدگاه های فراوان بازگفته در این خصوص توسط کارشناسان، هنوز چند پرسش در این رابطه وجود دارد که بهتر است پاسخ داده شود.

مختاری تصریح کرد: اول اینکه چرا به هر آنچه از منابع احتمالی آب در پهنه یک سرزمین خشک و در آستانه کوچ ۵۰ میلیون نفری وجود دارد با دید بهره برداری شتابزده نگریسته می شود؟ در همین رابطه، چرا گزینه های ضروری و در اولویت فراموش می شوند و پی در پی طرح های سلیقه ای و شتابزده در دستور کار قرار می گیرند؟

وی ادامه داد: سوال دوم این است، مدیریت بهره برداری پایدار از منابع آب سطحی و زیرزمینی در گستره سرزمین ایران هرگز قابل دفاع نیست. تا جایی که برخی منابع خبری، ایران را در پایین ترین سطوح مدیریتی در حوزه منابع آب معرفی می کنند.

به گزارش رکنا، این اظهارات در حالی مطرح می شود که دولت ها طعم تلخ بی آبی و تنش های دنباله دار آن را در استان های مرکزی و جنوبی کشور چشیده اند و با تبعات بی آبی و مدیریت ناصحیح آن آشنا هستند به همین دلیل انتظار اتخاذ تصمیمات بهتری از مدیران دولتی باید داشته باشیم. اما تجربه نشان داده است که مدیران دولتی فارغ از اینکه از چه جناح و دسته بندی سیاسی باشند بالاتفاق فهم درستی از محیط زیست و منابع طبیعی و به طور کلی زیست بوم فلات ایران ندارند و تمامی تصمیمات آنها در حوزه های طبیعی به ویژه آب بر پایه احساس نیاز کاذب گرفته می شود و این یک زنگ هشدار جدی برای آینده فلات ایران خواهد بود.