17 میلیون کم سواد در ایران داریم/ ممکن است فردی مدرک دکتری داشته باشد ولی از نظر یونسکو کم سواد باشد

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، در جدیدترین تعریف سواد از نظر یونسکو آمده است: توانایی ایجاد تغییر، ملاک باسوادی است، یعنی شخصی باسواد تلقی می شود که بتواند با استفاده از خوانده ها و آموخته های خود، تغییری در زندگی خود ایجاد کند. در واقع این تعریف مکمل تعریف قبلی است؛ زیرا صرفاً دانستن یک موضوع به معنای عمل به آن نیست. در صورتی که مهارت ها و دانش‌آموخته شده باعث ایجاد تغییر معنادار در زندگی شود، آنگاه می‌توان گفت این فرد انسانی باسواد است.

همچنین در تعریف قبلی یونسکو ذکر شده بود که مهارت هایی اعلام شد که داشتن این توانایی‌ها و مهارت‌ها مصداق باسواد بودن قرار گرفت. بدین ترتیب شخصی که در یک‌ رشته دانشگاهی موفق به دریافت مدرک دکترا می‌شود، حدود ۵ درصد باسواد است. این مهارت ها عبارتند از: سواد عاطفی: توانایی برقراری روابط عاطفی با خانواده و دوستان، سواد ارتباطی: توانایی برقراری ارتباط مناسب با دیگران و دانستن آداب اجتماعی، سواد مالی: توانایی مدیریت مالی خانواده، دانستن روش‌های پس‌انداز و توازن دخل‌وخرج، سواد رسانه‌ای: این‌که فرد بداند کدام رسانه معتبر و کدام نامعتبر است، سواد تربیتی: توانایی تربیت فرزندان به نحو شایسته، سواد رایانه ای: دانستن مهارت های راهبری رایانه، سواد سلامتی: دانستن اطلاعات مهم درباره تغذیه سالم و کنترل بیماری‌ها، سواد نژادی و قومی: شناخت نژادها و قومیت ها بر اساس احترام و تبعیض نگذاشتن، سواد بوم شناختی: دانستن راه های حفاظت از محیط ‌زیست، سواد تحلیلی: توانایی شناخت، ارزیابی و تحلیل نظریه های مختلف و ایجاد استدلال های منطقی بدون تعصب و پیش‌فرض، سواد انرژی: توانایی مدیریت مصرف انرژی و سواد علمی: علاوه بر سواد دانشگاهی، توانایی بحث یا حل و فصل مسائل با راهکارهای علمی و عقلانی مناسب.

در این راستا رکنا با شاپور محمدزاده ، معاون سابق وزیر آموزش و پرورش و رئیس سابق نهضت سوادآموزی کشور به گفت و گو نشست تا ببینیم وضعیت ایران چقدر در موضوع سوادی که مد نظر یونسکو است پیشرفته است.

محمدزاده با اشاره به اینکه از وظایف حوزه نهضت سوادآموزی فقط آموزش سواد پایه نیست، گفت: یونسکو 4 تعریف از سواد دارد. نخستین مورد خواندن، نوشتن و حساب کردن است. بعدها تعریف دیگری به سواد اضافه شد که دانستن یک زبان خارجی و سواد رایانه ای جزء آنها بود. بعدها 12 سواد از جمله سوادهای ارتباطی، سلامت، انرژی، تحلیلی و... به آن اضافه شد.

ممکن است فردی مدرک دکتری داشته باشد ولی از نظر یونسکو کم سواد تلقی شود

وی افزود: چهارمین مورد، هم توانایی تغییر است؛ یعنی با سواد بتوانیم علم را با عمل کردن معنا کنیم. در حال حاضر، مهم ترین ملاک، همین تعریف چهارم از سواد از نظر یونسکو است. الان ممکن است افرادی مدارک کارشناسی، کارشناسی ارشد یا دکتری داشته باشند؛ ولی بهره ای از آن نبرده باشند؛ لذا آنها هم جزء افراد بی سواد تلقی می شوند.

17 الی 18 میلیون کم سواد در کشور داریم

شاپور محمدزاده در ادامه تاکید کرد: برای رسیدن به این تعریف، باید آن 12 سوادی که یونسکو اعلام کرده است را مد نظر داشته باشیم. زمانی که من در سازمان نهضت سوادآموزی بودم، قصد داشتیم، سازمان آموزش بزرگسالان را تاسیس کنیم. برای این مهم، منتظر مجوز شورای عالی اداری بودیم که این فرصت داده نشد. در این سازمان، برای افرادی که تحصیلاتشان زیر دیپلم است، (که کم سواد تلقی می شوند) و حدودا 17 الی 18 میلیون نفر هستند، تحت پوشش قرار می گرفتند.

وی در تبیین این برنامه گفت: نهضت سوادآموزی، تا پایان سال ششم دبستان افراد را تحت پوشش قرار می دهد؛ لذا این سازمان می توانست زمینه را برای افرادی که قصد دارند تحصیلات متوسطه اول و دوم را تکمیل کنند؛ یعنی حداکثر در دو سال افراد می توانستند مدرک معادل ششم دبستان، دو سال متوسطه اول و دو سال متوسطه دوم را بگذرانند.

چند درصد از مردم ایران مطابق تعریف یونسکو با سواد هستند؟

معاون سابق وزیر آموزش و پرورش در پاسخ به اینکه چند درصد از مردم ایران طبق تعریف یونسکو، باسواد هستند، افزود: بر اساس تعریف یونسکو، نمی توان برای این مهم، کمیت در نظر گرفت. مثلا نمی توان گفت یک فرد، چقدر با سواد عاطفی است؟ یا اینکه چقدر یک فرد باسواد مالی است؟ با این وجود می توان به این موضوع به این شکل نگاه کرد که اگر افراد در زندگی شان نتوانند انرژی خانه اشان را مدیریت کنند جزء افراد کم سواد یا بی سواد تلقی می شوند؛ بنابراین نمی توان گفت که متر و معیار خاصی برای این موضوع وجود داشته باشد. در واقع نمی توان گفت که کسی فقط از این 12 مورد، دو مورد را بلد و با سواد است و نفر بعدی، 8 تا را بلد است.

سواد رسانه ای نسل های زد و آلفا خیلی بیشتر از بزرگترهایشان است

محمدزاده تاکید کرد: همچنین معلم ها در مدارس می توانند در کنار دروسی که موظف هستند آنها را تدریس کنند، این موارد را نیز مطرح کنند. خانواده ها، دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و رسانه ها نیز در انتقال این سوادها می توانند کمک کننده باشند. با این وجود من معتقدم، در یک دهه اخیر نسبت به دهه های گذشته، اوضاع سواد از نظر یونسکو بسیار پیشرفت داشته است. برای مثال افراد زیر 25 سال که نسل زد به حساب می آیند و افراد زیر 12 سال که نسل آلفا هستند، سواد رسانه ای بالاتری از بزرگترهای خودشان دارند.

وی در ادامه افزود: بر اساس سرشماری سال 1395، بیش از دو میلیون بی سواد در کشور وجود داشت که طی این سالها، 350 هزارتا 400 هزار نفر را تحت پوشش سازمان نهضت سوادآموزی قرار گرفتند که از این رقم، نیمی کم سواد و نیمی بی سواد مطلق بودند. در این 6 سال اخیر سالانه 150 تا 200 هزار نفر تحت پوشش نهضت سوادآموزی قرار گرفتند. به نظرم اولین اولویت باید روشن شدن تکلیف بی سوادان و کم سوادان در جامعه باشد و اولویت بعدی، سواد از نظر یونسکو.