اثرات اضطراب بر نتایج امتحانات دانش آموزان

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، اضطراب به منزله بخشی از زندگی هر انسان در همه افراد در حد اعتدال آمیز وجود دارد و این حد به‌عنوان پاسخی سازش یافته تلقی می شود به گونه ای که می‌توان گفت اگر اضطراب نبود همه ما پشت میزهایمان به خواب می رفتیم. فقدان اضطراب ممکن است ما را با مشکلات و خطرات قابل ملاحظه ای مواجه کند.

اضطراب همیشه هم بد نیست!

بنابراین اضطراب به منزله بخشی از زندگی هر انسان، یکی از مولفه های ساختار شخصیت وی را تشکیل می دهد و از این زاویه است که پاره‌ای از اضطراب های دوران کودکی و نوجوانی را می‌توان بهنجار دانست و تأثیر مثبت آنها را بر فرآیند تحول پذیرفت به‌عبارتی دیگر می‌توان گفت که اضطراب در پاره‌ای از مواقع سازندگی و خلاقیت را در فرد ایجاد می‌کند و بالعکس، اضطراب مرضی هم وجود دارد چون حدی از اضطراب می‌تواند سازنده و مفید باشد و اغلب مردم باید تجربه کنند اما این حالت ممکن است جنبه مزمن و مداوم بیابد که در این صورت نه تنها نمی توان پاسخ را سازش‌یافته دانست؛ بلکه باید آن را به منزله منبع شکست و استیصال فرد تلقی کرد که فرد را از بخش عمده‌ای از امکاناتش محروم می‌کند و طیف گسترده‌ای از اختلال های اضطرابی را که از اختلال های شناخته و بدن تا ترس‌های غیرموجه و وحشت‌زدگی‌های گسترده‌اند. به وجود آورند.

در همین راستا پژوهشی به بررسی تأثیر درمان مبتنی بر نوروفیدبک در کاهش اضطراب امتحان (تحقیر اجتماعی، خطای شناختی، تنیدگی) دانش آموزان دختر کنکور ی شهر اهواز پرداختند نتایج به دست آمده به روش تحلیل واریانس در سطح معنی‌داری نشان داد که درمان مبتنی بر نوروفیدبک بر کاهش اضطراب امتحان دانش‌آموزان دختر کنکوری شهر اهواز تأثیر دارد.

همچنین علیدادی و همکاران در پژوهشی به بررسی تأثیر درمان کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی بر اضطراب امتحان در  دانش‌آموزان دختر متوسطه شهر تهران انجام دادند که نتایج این پژوهش حاکی از آن است که برنامه کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی از طریق افزایش خودکارآمدی و کاهش اضطراب امتحان می‌تواند سلامت روانی دانش‌آموزان را بهبود بخشد.

چرا افرادی که اضطراب کمتری دارند کارهایشان را بهتر پیگیری می کنند؟

سامان سلامیان، مدرس تخصصی ریاضیات در این راستا می گوید: افراد با اضطراب کم به تمرکز بر خود تمایل کمتری دارند و به راحتی رفتارهای تکلیف محور را به کار می‌برند که این امر موجب افزایش و موفقیت در آنها می‌شود. در حالی که افرادی با اضطراب بالاتر پاسخ ها و رفتارهای نامربوط به تکلیف که با احساسات و هیجاناتی از درماندگی پیش‌بینی و انتظار تهیه و توبیخ، اعتماد به نفس کم، خودکارآمدی پایین و تلاش‌های ضمنی برای رهایی از موقعیت امتحان را از خود نشان می دهند. در واقع افراد با اضطراب امتحانی بالا در مورد توانایی‌شان دچار تردید هستند و پیامد آن کاهش توان مقابله با موقعیت‌های امتحان و ارزیابی است.

با ذهن آگاهی، می توان با اضطراب مقابله کرد

وی ادامه می دهد: گروه درمانی-شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی به بیمار آموزش می دهد چگونه الگوی نشخواری، عادتی و خودکار ذهن را به محض شناسایی به الگوی متفکرانه و عمدی ذهن تبدیل کند، به گونه ای که تفکرات و احساسات منفی از چشم انداز وسیعی تری به‌عنوان رخداده های ساده گذرنده در ذهن شناخته شود.

سلامیان خاطرنشان می کند: شناخت درمانی، مبتنی بر هوشیاری ذهن، برنامه درمانی گروهی است که با تکالیف خانگی روزانه در بین جلسات درمانی همراه است. ذهن آگاهی یا حضور ذهن به‌معنای آگاهی از افکار، رفتار هیجانات و انگیزه هاست، به‌طوری که بهتر بتوانیم آن‌ها را مدیریت و تنظیم کنیم. به‌عبارت دیگر ذهن آگاهی به معنای توجه کردن به شیوه ای خاص است؛ یعنی توجه و تمرکزی که سه عنصر بودن در حال حاضر، هدفمند و بدون قضاوت در آن دخالت دارد.

وی تصریح می کند: ذهن آگاهی، به زبان ساده به معنای آگاه بودن افکار، رفتار، هیجانات و احساسات است و شکل خاصی از توجه محسوب می‌شود. در آن دو عنصر اساسی حواس جمع بودن بیداری صد در صد و آگاه بودن نسبت به رخدادهایی که هم‌اکنون در اطراف ما و همین‌طور درون بدن ما در حال اتفاق افتادن هستند وجود دارد.

در پژوهشی سامان سلامیان و همکاران با عنوان «درمان شناختی رفتاری مبتنی بر حضور ذهن (MBCT) بر اضطراب امتحان دانش‌آموزان پسر کنکوری شهر رشت» کوشیده‌اند به این پرسش پاسخ داده شود که آیا اثربخشی درمان شناختی-رفتاری مبتنی بر حضور ذهن، بر اضطراب امتحان در دانش آموزان پسر کنکوری شهر رشت تأثیرگذار است؟ 

طرح پژوهشی نیمه آزمایشی و با طرح پیش آزمون پس آزمون با گروه کنترل انجام شد و جامعه آماری پژوهش دانش‌آموزان پسر کنکوری شهر رشت در سال‌های 98-97 بود پس از اجرای پرسش‌نامه اضطراب TAI میزان اضطراب دانش‌آموزانی بالاتر از سطح متوسط تعیین شد که از میان آن‌ها(40 نفر) 20 دانش‌آموز در گروه آزمایش و 20 دانش‌آموز در گروه کنترل قرار گرفتند. 

نمونه گیری به روش تصادفی خوشه ای و بقیه مراحل پژوهش به‌ترتیب انجام شد.

پژوهشگر، برای اجرای آزمایش این پژوهش، جلسات آموزش درمان شناختی رفتاری مبتنی بر حضور ذهن (MBCT) را بر روی گروه‌ آزمایشی اجرا شد و گروه کنترل آموزشی دریافت نکردند.

پس از آموزش آزمون ها مجدداً برگزار شد (برای هر دو گروه کنترل و شاهد). سپس داده‌ها از طریق کوواریانس تحلیل شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که میانگین نمره اضطراب امتحان در پس‌آزمون نسبت به پیش‌آزمون کاهش یافته است.

به‌عبارتی نتایج این پژوهش حاکی از آن است که درمان شناختی-رفتاری مبتنی بر حضور ذهن (MBCT) بر اضطراب امتحان دانش‌آموزان پسر کنکوری شهر رشت تأثیرگذار است.

نتایج این پژوهش در مجله روانشناسی، علوم تربیتی و علوم رفتاری در سال 1398  چاپ و منتشر شده است.