زیان 70 هزار میلیارد تومان سالانه فرسایش خاک به ایران/ تهدید جدی امنیتی و غذایی برای آینده کشور

به گزارش رکنا، فرسایش خاک به باور بسیاری از کارشناسان یکی از عوامل بسیار مهم تهدید زیست بوم ایران تلقی می شود که در صورت بی توجهی به آن می تواند منابع خاک کشور را دچار یک مرگ خاموش کند. این در حالیست که منابع آب کشور نیز با سوء مدیریت جدی روبه رو است اما میزان توجه افکار عمومی به موضوع آب بسیار بیشتر از مساله خاک است به طوریکه میتوان گفت مساله آب به یک مطالبه جدی در سطح عموم تبدیل شده اما توجه به فرسایش خاک همچنان با چالش های جدی روبه رو است.

در این باره حمیدرضا پیروان، رئیس گروه حفاظت از آب و خاک پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری تصریح کرد: ۸۰ درصد از سطح کشور دارای اقلیم خشک و نیمه‌خشک است و به همین علت عرصه‌های منابع طبیعی کشور دارای فقر پوشش گیاهی هستند.

وی با اشاره به اینکه خشکسالی در دهه‌های اخیر باعث شده که الگوی بارش از نظر زمانی، مکانی و نوع آن تغییر یابد، اضافه کرد: همچنین نوع بارش یعنی میزان برف از مجموع نزولات جوی کاسته شده ‌است و از نظر زمان وقوع بارش هم تغییراتی در کشور رخ داده به نحوی که  باران شدید دقیقاً زمانی اتفاق می‌افتد که با حداقل پوشش گیاهی در دامنه های طبیعی مواجهیم. از نظر مکانی نیز این بارش‌ها در مناطقی رخ می‌دهد که قابل پیش‌بینی نیست.

کارشناس مسایل آب و خاک ادامه داد: گرمایش جهانی و پدیده تغییر اقلیم باعث شده که رفتارهای بارشی در کل دنیا تغییر کند و این بدان معنا است که زمانی که سطح خاک کاملاً خشک است و از طرفی سطح خاک عاری از پوشش گیاهی است باران‌های شدیدی رخ می‌دهد.

بنابر گفته رئیس گروه پژوهشی مهندسی حفاظت آب ‌و خاک پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری عامل اصلی وقوع سیل، نفودناپذیری سطح زمین و بارش‌های شدید است.

پیروان افزود: عامل طبیعی خاکزایی در کشور سازندهای زمین‌شناسی است که به نوعی بستر خاک‌های ایران محسوب می‌شوند و عمدتاً حساس به فرسایش‌اند. همین امر باعث می‌شود خاک‌هایی که در سطوح زمین‌شناسی تشکیل می‌شوند در مقابل بارش‌های شدید از خودشان مقاومت چندانی نشان ندهند. همچنین فعالیت انسانی، دخالت بشری، تغییر کاربری اراضی و عدم برنامه‌ریزی‌های مدون برای منابع خاکی همه دست به دست هم داده و لذا میزان فرسایش خاک نسبت به سهم تولید آن بالاتر رود و متعاقباً وقوع سیل های مخرب هم بیشتر شود.

عمده سیل های کشور دارای رسوبات فراوان هستند

وی افزود: اغلب سیل‌هایی که جاری می‌شوند در شرایط اقلیمی و فرسایشی ایران، بسیار پررسوب هستند و در برخی مواقع بیش از ۳۰ درصد از حجم سیلاب را خاک و سنگ تشکیل می‌دهد. در حقیقت باید آنها را به جای سیل، گل روانه نامید، زیرا رسوبات بسیاری با خود به همراه دارند. وقتی میزان رسوبات هم بالا باشد قدرت تخریب افزایش می یابد.

پیروان گفت: اگر سازمان‌های دولتی اقدامات آبخیزداری و آبخوانداری را تسریع نبخشند و مردم هم در انجام این عملیات مشارکت نداشته باشند آینده روشنی در انتظار مراتع کشور نخواهد بود.

این کارشناس حوزه‌ آب و خاک اضافه کرد: اینکه به هر حال تولید خاک در چرخه فرسایشی اتفاق می‌افتد موضوعی غیرقابل انکار است. این چرخه فرسایشی که به هنگام وقوع سیلاب‌ها در بالا دست رخ می‌دهد اگر در سیکل طبیعی خود باشد به نوعی باعث خاکزایی در مناطق پایین دست می‌شود، ولی اگر از حد مجاز خود خارج شود این رسوبات از بالا دست وارد مزارع و باغات، شبکه های انتقال آب و سدها شده و خسارت ایجاد می‌کند.

رواناب‌ها می‌توانند خاک و آب را شور کنند

وی در ادامه گفت: حد مجاز فرسایش خاک بر اساس تنوع کاربری‌ها از جمله جنگل‌ها، مراتع و اراضی کشاورزی و سایر کاربری ها حدود ۲.۴ تن در هکتار در سال است در صورتی که این عدد در کشور ما به صورت متوسط به ۱۶ تن در هکتار در سال می‌رسد. این یعنی میزان فرسایش خاک در کشور بیش از  ۷ برابر حد مجاز است و بایستی برای حفظ خاک برنامه‌ریزی های لازم را داشته باشیم.

پیش از این حسن وحید، معاون آبخیزداری، مراتع و امور بیابان منابع طبیعی کشور در خبر ها اعلام کرده بود که ۱۲۰ میلیون هکتار از عرصه‌های منابع طبیعی کشور باید طرح آبخیزداری انجام شود.

وی همچنین افزوده بود طرح آبخیزداری در ۳۰ میلیون هکتار از عرصه‌های منابع طبیعی کشور اجرا شده است که باقی عرصه‌ها در طول برنامه هفتم و هشتم توسعه با حمایت تمام سازمان‌ها و مشارکت مردم به اتمام خواهد رسید.

با توجه به تاکیدات کارشناسان و آمار مدیران دولتی می توان به راحتی متوجه شد که در صورت عدم اجرای طرح های آبخیزداری و یا تعلل در اجرای آن کشور به لحاظ اقتصادی به صورت سالانه بیش از 70 هزار میلیارد تومان متضرر می شود و این می توان علاوه بر آن تبعات امنیتی به لحاظ غذایی و سرزمینی داشته باشد و آینده ایران را با تهدید جدی روبه رو کند.