آقای وزیر، باید در عزا و عروسی شریک باشید! / از اردیبهشت درباره کمبود آنتی بیوتیک هشدار داده بودیم

آن طور که میثم کریمی، مشاور ارشد سندیکای تولیدکنندگان مواد دارویی به رکنا می گوید، قیمت گذاری نامناسب درباره انوع آنتی بیوتیک و مواد موثره آنها توسط وزارت بهداشت در اجرای طرح دارویار به همراه عدم تخصیص کافی ارز دولتی به تولیدکنندگان مواد اولیه پیش از اجرای این طرح، باعث عدم توجیه اقتصادی تولید مواد موثره آنتی بیوتیک ها و کمبود مواد اولیه تولید این داروها شده و به کمبود این داروها در کشورمان دامن زده است. این در حالی است که سندیکاهای دارویی از اردیبهشت ماه درباره کمبود انواع دارو بخصوص آنتی بیوتیک ها به وزارت بهداشت هشدار داده بودند، اما این هشدارها جدی گرفته نشد. کریمی همچنین در واکنش به صحبت های وزیر بهداشت که می گوید اگر دارویار شکست بخورد، او مقصر نیست، تاکید دارد که «آقای وزیر، نمی شود که در عروسی شریک باشد، اما در عزا شریک نباشید!»

غافلگیری وزارتخانه برتر منطقه مدیترانه شرقی از پیک آنفولانزا

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، در روزهای اخیر شاهد کمبود دارو در کشورمان بخصوص کمبود شدید انواع آنتی بیوتیک به‌ویژه شربت های آنتی بیوتیک مورد نیاز کودکان بوده ایم. این کمبود نیز در شرایطی اتفاق افتاده که فصل سرما آغاز شده است و شاهد پیک شدید شیوع آنفولانزا در کشورمان هستیم، اما به نظر می رسد وزارت بهداشت برنامه ریزی لازم برای مقابله با همه گیری احتمالی آنفولانزا را از ماه ها قبل انجام نداده بود.

یعنی با وجود این که بسیاری از کارشناسان حوزه سلامت، از ماه ها قبل پیش بینی کرده بودند که پاییز امسال، ایران درگیر شیوع گسترده آنفولانزا خواهد شد، اما ظاهرا مسئولان وزارت بهداشت از پیک این روزهای آنفولانزا غافلگیر شده اند، به نحوی که دیروز بهرام عین اللهی، وزیر بهداشت در حاشیه مراسم روز ملی بیمه سلامت در جمع خبرنگاران گفت که «با توجه به اینکه همه‌گیری آنفولانزا به طور غیرقابل پیش بینی در اواسط مهر با بازگشایی مدارس و دانشگاه ها آغاز شده است، به دلیل افزایش بیماران مبتلا، کمبود آنتی بیوتیک نیز احساس شد.»

غافلگیری وزارت بهداشت از موج گسترده شیوع آنفولانزا و کمبود شدید آنتی بیوتیک در کشورمان در شرایطی رخ داده است که وزیر بهداشت دیروز در سخنرانی اصلی خود در مراسم روز ملی بیمه سلامت، ایران را جزو برترین کشورهای جهانی در حوزه ارائه خدمات بهداشتی و درمانی معرفی کرد و گفت که «از نظر سازمان بهداشت جهانی، ایران در تمام شاخص های سلامت در منطقه مدیترانه شرقی در رتبه برتر قرار دارد و تنها شاخصی که در آن وضعیت خوبی نداریم، موضوع سیگار است.»

استعفای سکاندار اصلی بازار دارو به دلیل شکست احتمالی طرح دارویار

وزیر بهداشت اما در حالی ادعا می کند که ایران جزو برترین کشورهای منطقه در حوزه ارائه خدمات درمانی است که از 23 تیرماه امسال با اجرای طرح دارویار توسط وزارت بهداشت و حذف ارز ترجیحی دارو و مواد اولیه دارویی، علاوه بر این که در برخی اقلام دارویی وعده وزارت بهداشت محقق نشده و پرداختی از جیب مردم برای بعضی داروها افزایش یافته است، شاهد کمبود انواع دارو و سرم در کشورمان بوده ایم و چند روزی است که این کمبودها در حوزه آنتی بیوتیک تشدید شده است.

مجموع این مسائل باعث شده است که بسیاری از کارشناسان حوزه دارو معتقد باشند که طرح دارویی وزارت بهداشت در حال شکست خوردن است و این وزارتخانه نتوانسته به وعده های خود مبنی بر جلوگیری از کمبود و گرانی دارو با حذف ارز ترجیحی و جایگزین کردن ارز نیمایی عمل کند. همین موارد نیز در روز سوم آبان، بهرام دارایی، رئیس پیشین سازمان غذا و دارو را ناچار کرد که شبانه استعفا دهد و استعفای او به این گمانه زنی ها دامن زد که ظاهرا خود مسئولان وزارت بهداشت در نحوه اجرای طرح دارویار با یکدیگر اختلاف دارند و بعضی از آنها احساس می کنند.

وزیر بهداشت، توپ کمبود دارو را به زمین تولیدکنندگان می اندازد

مساله احتمال شکست خوردن طرح دارویار البته صرفا به اظهارات کارشناسان حوزه دارو و اختلافات مقامات وزارت بهداشت با یکدیگر محدود نیست و ظاهرا این احساس شکست در خود وزیر بهداشت نیز شکل گرفته است؛ به نحوی که بهرام عین اللهی در سخنان دیروز خود گفت که «متاسفانه بیمه تامین اجتماعی در پرداخت هزینه های مربوط به طرح دارویار بسیار عقب است و اگر این طرح شکست بخورد، من مقصر نیستم، سازمان هایی که با ما در ارتباط هستند باعث این اتفاق شده اند. اگر دارو دچار کمبود می شود، کارخانه هایی که وابسته به بعضی شرکت های دولتی هستند و باید به موقع تولید کنند و این کار را انجام نمی دهند، آنها باید جواب بدهند.»

وزیر بهداشت دیروز هم در جلسه هیات دولت، همین فرمان را در دست گرفت و تخلف دو شرکت داروسازی را عامل اصلی کمبود آنتی بیوتیک ها توصیف کرد و گفت که «سازمان غذا و دارو آمار نیاز آنتی بیوتیک کشور را اردیبهشت ماه به شرکت های دارویی ارائه کرده است. مواد اولیه موجود بوده و این شرکت ها باید در زمان مناسب تولید می‌کردند. اما متاسفانه دو شرکت دارویی در ارائه اظهارات تخلف کرده و تولیدشان را به بهانه کسب سود بیشتر در شهریورماه کاهش داده اند.»

بهرام عین اللهی البته در جلسه هیات دولت تاکید کرد که «در حال حاضر این دو شرکت سه شیفت مشغول کار هستند تا کمبود برخی اقلام دارویی را برطرف کنند.» او همچنین در حاشیه جلسه روز ملی بیمه سلامت نیز بر رفع کمبود آنتی بیوتیک تا دو روز دیگر تاکید کرد و گفت که «اکنون به صورت فوریتی تامین و توزیع آنتی بیوتیک از ابتدای هفته آغاز شده و تا دو روز دیگر دارو به میزان کافی در دسترس مردم است.» همچنین علاوه بر وعده وزیر درباره افزایش تولید داخلی برای جبران کمبود آنتی بیوتیک، هلال احمر نیز اخیرا اعلام کرده است که محموله بزرگی از هشت قلم آنتی بیوتیک سوسپانسیون مورد نیاز کودکان را وارد خواهد کرد و اگر این وعده ها محقق شود، به زودی کمبود آنتی بیوتیک در ایران برطرف خواهد شد.

قیمت گذاری اشتباه آنتی بیوتیک ها توسط وزارت بهداشت

در این میان با وجود امیدواری هایی که به رفع کمبود آنتی بیوتیک در آینده نزدیک وجود دارد، اما با توجه به این که هنوز نارضایتی های زیادی از طرف مردم و فعالان بازار دارو درباره اجرای طرح دارویار وجود دارد و همچنین معضل کمبود سایر داروها هنوز برطرف نشده است، ریشه یابی مساله کمبود آنتی بیوتیک در ایران می تواند به جلوگیری از تکرار این مساله درباره سایر اقلام دارویی، رفع کمبودهای دارویی موجود و بهبود شرایط اجرای طرح دارویار در ماه های آینده کمک کند.

روایت وزیر بهداشت از مساله کمبود آنتی بیوتیک این است که «برخی شرکت های دارویی با وجود این که مواد اولیه داشتند و میزان نیاز آنتی بیوتیک کشورمان نیز به آنها اعلام شده بود، اما با طمع افزایش قیمت این داروها، در شهریورماه تولید خود را کاهش دادند و به همین دلیل، کشورمان با کمبود آنتی بیوتیک مواجه شد.» اما بسیاری از کارشناسان حوزه دارو معتقدند که چون بعد از اجرای طرح دارویار، تولیدکنندگان با وزارت بهداشت بر سر قیمت فروش آنتی بیوتیک به شرکت های پخش به توافق نرسیده بودند، ناچار شدند تولید خود را کاهش دهند یا متوقف کنند، زیرا تولید آنتی بیوتیک دیگر برای آنها به صرفه نبود.

در این میان البته بیشتر کارشناسان بازار دارویی کشور معتقدند که عدم توافق شرکت های دارویی با وزارت بهداشت بر سر قیمت انواع آنتی بیوتیک، بیشتر به دلیل اشتباه وزارت بهداشت رخ داده است؛ به نحوی که علی فاطمی، نایب رئیس انجمن داروسازان ایران، هفته گذشته در این رابطه به رکنا گفت: «قیمت آنتی بیوتیک ها در شروع اجرای طرح دارویار درست حساب نشده بود و همین مساله باعث کاهش تولید آنتی بیوتیک ها توسط تولیدکنندگان شده است. تمام این موارد قابل پیش بینی بود و اگر سازمان غذا و دارو در تیرماه قیمت گذاری صحیحی را برای آنتی بیوتیک ها انجام می داد، مجبور نبود که مهرماه دوباره به تغییر قیمت این داروها بپردازد.»

قبل از دارویار، فقط یک دهم ارز مورد نیاز خود را گرفته بودیم

هدف اصلی وزارت بهداشت از اجرای طرح دارویار این بود که با جایگزین کردن ارز نیمایی با ارز دولتی در واردات دارو و مواد اولیه دارویی و در عوض افزایش پوشش بیمه ای انواع داروها، عملا یارانه دارو از ابتدای زنجیره به انتهای زنجیره مصرف انتقال کند و سعی کند با جلوگیری از افزایش پرداختی بیماران در هنگام خرید دارو، به کنترل بازار دارو و حذف رانت های موجود در خصوص تخصیص ارز دارویی بپردازد. در چنین شرایطی وزارت بهداشت برای این که در تمام زنجیره تولید، واردات و توزیع دارو، سود همه شرکت ها حفظ شود، ناچار شد قیمت گذاری جدیدی را در طول زنجیره برای انواع داروها و مواد اولیه انجام دهد و به نظر می رسد برخی خطاهایی که در این زمینه رخ داده، باعث مشکلات موجود شده است.  

از جمله این خطاها نیز این است که دولت در ابتدای اجرای طرح دارویار، برآورد قیمت صحیحی از انواع آنتی بیوتیک ها نداشت، زیرا اساسا سهم مواد اولیه در قیمت نهایی آنتی بیوتیک ها حدود دو برابر سایر داروهاست و همین مساله باعث می شود که ارزبری واردات مواد اولیه انواع آنتی بیوتیک بیش از داروهای دیگر باشد. اما وزارت بهداشت در تعیین قیمت داروهای آنتی بیوتیک در ابتدای اجرای طرح دارویار این نکته را پیش بینی نکرده بود و به همین دلیل، در ماه های اخیر تولید آنتی بیوتیک و مواد اولیه دارویی برای بسیاری از تولیدکنندگان دارو و مواد موثره دارویی به صرفه نبود و این تولیدکنندگان ناچار به کاهش محسوس تولید آنتی بیوتیک شدند، بخصوص که از چندماه قبل نیز برخی تولیدکنندگان دارو و مواد موثره، با کمبود مواد اولیه مواجه شده بودند.

این نکته ای است که میثم کریمی، مشاور ارشد سندیکای تولیدکنندگان مواد دارویی، شیمیایی و بسته بندی دارویی در گفت و گو با رکنا روی آن دست گذاشت و اظهار داشت: ما از اردبیهشت ماه یعنی دو ماه قبل از اجرای طرح دارویار، هشدارهای لازم را درباره احتمال کمبود آنتی بیوتیک در ماه های بعدی در سطح کشور به مسئولان سازمان غذا و دارو اعلام کردیم. در آن زمان که هنوز ارز ترجیحی پرداخت می شد، وزارت بهداشت ارز دولتی را به تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی اختصاص نمی داد و ما از آذر 1400 تا اردیبهشت 1401 تقریبا حدود یک دهم ارز مورد نیاز خودمان را دریافت کردیم.

وی افزود: ما حتی در آن زمان از معاون اول رئیس جمهور درخواست کردیم که دولت ارز ترجیحی را به تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی اختصاص دهد و آقای مخبر نیز نامه ای را خطاب به وزیر بهداشت ارسال کردند و ایشان هم نامه را برای رئیس وقت سازمان غذا و دارو فرستادند تا مشخص شود که یک میلیارد دلار ارز دارویی در سال 1401 به چه کسی اختصاص داده شده که به تولیدکنندگان نرسیده است، اما متاسفانه هیچ پاسخی به این نامه داده نشد.

مشکلات مالی شدید تولیدکنندگان مواد اولیه، قبل و بعد از اجرای دارویار

کریمی با اشاره به تبعات عدم تخصیص ارز دولتی به تولیدکنندگان مواد موثره دارویی پیش از اجرای طرح دارویار گفت: در ماه های قبل از اجرای طرح دارویار، عدم تخصیص ارز دولتی کافی به تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی، باعث خالی ماندن انبارهای این شرکت ها شده بود و شرایط به نحوی پیش می رفت که حتی بدون اجرای طرح دارویار نیز ما نگران بروز کمبود دارو در ماه های آینده بودیم. در روزهای پایانی تیرماه نیز که اجرای طرح دارویار آغاز شد، قیمت ارز ناگهان بین 6 تا 7 برابر افزایش پیدا کرد و تولیدکنندگان مواد موثره دارویی که از قبل نیز نتوانسته بودند تولید کنند و سرمایه در گردش آنها از دستشان خارج شده بود و شرکت های آنها در حال تعطیلی بود، مشکلات مالی مضاعفی پیدا کردند.

مشاور ارشد سندیکای تولیدکنندگان مواد دارویی ادامه داد: مسائل مالی که از قبل و بعد از اجرای طرح دارویار برای تولیدکنندگان مواد اولیه و تولیدکنندگان انواع دارو ایجاد شده بود، باعث شد که این شرکت ها در تابستان امسال برای واردات مواد اولیه و موثره با مشکلات شدیدی مواجه شوند. همچنین قیمت هایی که برای 9 مدل آنتی بیوتیک از جمله سفکسیم و آموکسی سیلین توسط سازمان غذا و دارو تعیین شده بود، توجیه اقتصادی نداشت و با وجود این که ما از همان زمان هشدار دادیم که این قیمت ها، شرکت های دارویی را مجبور به کاهش تولید می کند، متاسفانه وزارت بهداشت به هشدارهای ما توجه نکردند و طرح دارویار را با نواقص و معایب آن اجرایی کردند.

وی در ادامه اظهار داشت: در شرایطی که اکنون با کمبود اقلام دارویی مختلف بخصوص آنتی بیوتیک ها، معایب اجرای طرح دارویار مشخص شده است، وزیر محترم بهداشت می گوید که اگر این طرح شکست بخورد، مقصر من نیستم. این در حالی است که ایشان همین ماه گذشته در مراسمی در نهاد ریاست جمهوری در مراسمی از بانیان طرح دارویار تقدیر کردند و به آنها مدال دادند، اما اکنون حاضر به پاسخگویی درباره مشکلات این طرح نیستند. آقای وزیر، نمی شود که در عروسی شریک باشد، اما در عزا شریک نباشید!

کاهش مواد اولیه مورد نیاز شرکت های دارویی، عامل کمبود دارو در ایران

کریمی با تاکید بر دشوار شدن واردات مواد اولیه دارویی بعد از اجرای طرح دارویار توضیح داد: در هفته های اخیر، مشکلاتی که برای تولیدکنندگان مواد موثره دارویی پدید آمده و باعث کاهش محسوس تولید توسط آنها شده است، به صورت مشابه برای تولیدکنندگان دارو (اعضای سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی) نیز رخ داده است، زیرا وقتی تولیدکنندگان مواد موثره نتوانند مواد اولیه را به اندازه کافی تولید کنند، کارخانجات تولید دارو نمی توانند ماده اولیه دارویی بخرند و ناچارند که به واردات این مواد بپردازند.

مشاور ارشد سندیکای تولیدکنندگان مواد دارویی ادامه داد: در شرایطی تولیدکنندگان دارو ناچار به واردات مواد اولیه شده اند که با حذف ارز دولتی و جایگزین شدن ارز نیمایی، قیمت ارز دارو هفت برابر شده و با توجه به این که به دلیل مشکلات موجود در ماه های گذشته، میزان سرمایه در گردش این شرکت ها به شدت کاهش یافته است، تولیدکنندگان دارو، سرمایه کافی برای واردات مواد اولیه را هم ندارند. در نتیجه شرکت های دارویی با کمبود مواد اولیه مواجه شده اند و این مساله از جمله مهمترین عوامل کمبود دارو در کشورمان بوده است.

وی در ادامه تاکید کرد: هشدارهای لازم درباره کمبود دارو از چند ماه پیش از طرف سندیکاهای مختلف صنعت دارو به مسئولان داده شده بود و خود ما در سندیکای مواد اولیه دارویی، در یک سال اخیر 50 نامه به سازمان غذا و دارو نوشتیم که حتی یک مورد از آنها پاسخ داده نشد؛ به طور خاص از اردیبهشت ماه هم درباره احتمال کمبود آنتی بیوتیک در ماه های بعدی هم هشدار دادیم که به آن هشدارها هم پاسخ داده نشد.

کمبود اخیر آنتی بیوتیک از زمان تولید مواد اولیه در ایران بی سابقه است

کریمی با تاکید بر این که امکان احتکار مواد اولیه دارویی و خود داروها بسیار کم است، توضیح داد: سازمان غذا و دارو هر دو تا سه ماه یک بار، فرآیند بازخوانی را انجام می دهد و موجودی انبارهای شرکت های دارویی را بررسی می کند و موجودی محصول در راه و محصول نهایی را نیز مورد بررسی قرار می دهد. بنابراین احتکار کردن دارو یا مواد اولیه دارویی بسیار پرریسک است و اگر شرکتی بخواهد این کار را انجام دهد، حتما تخلفش به سرعت مشخص می شود، بنابراین من بعید می دانم که احتکار دارو رخ داده باشد. البته اگر بازهم مشخص شود شرکتی تخلف کرده باشد، مثلا در انبارهای خود مواد اولیه داشته و با قیمت تعیین شده، تولید نکرده است یا مواد اولیه یا خود داروها را احتکار کرده است، حتما باید با آن برخورد شود.

مشاور ارشد سندیکای تولیدکنندگان مواد دارویی ادامه داد: از روی که صعنت تولید مواد اولیه دارویی در کشورمان ایجاد شد و ما توانستیم به دانش تولید مواد موثره آنتی بیوتک ها دست پیدا کنیم، تا امروز با کمبود انواع آنتی بیوتک مواجه نشده بودیم و چنین کمبودی کاملا بی سابقه است. عامل اصلی مسائل اخیر در صنعت دارویی کشور نیز بروز مشکلات مالی برای شرکت های دارویی، قبل و بعد از اجرای طرح دارویار است که باعث شده تولیدکنندگان مواد اولیه، سرمایه لازم برای تولید مواد موثره را نداشته باشند و تولیدکنندگان دارو نیز پول کافی برای واردات مواد اولیه را نداشته باشند. همچنین بانک ها نیز تسهیلات لازم را به این شرکت ها پرداخت نکردند و وجود همه این مشکلات در زنجیره دارویی کشور باعث کاهش تولید دارو در کشورمان شد و کمبودهای امروز را به وجود آورد.

باید از رئیس قبلی غذا و دارو به خاطر استعفایش قدردانی کرد

کریمی با اشاره به استعفای اخیر بهرام دارایی، رئیس پیشین سازمان غذا و دارو گفت: به نظر می رسد اکنون که کشور با کمبود محسوس دارو مواجه شده و اشتباهاتی در اجرای طرح دارویار وجود داشته است، آقای دارایی به عنوان سکاندار اصلی بازار دارویی کشور، مسئولیت خطاهای موجود را پذیرفته و استعفا داده است و جا دارد از ایشان بابت این استعفا تشکر کنیم.

وی در پایان تصریح کرد: اکنون که آقای دکتر بیگلر به عنوان یکی از افراد باسابقه در صنعت داروی کشور، سکان دار سازمان غذا و دارو شده است، امیدواریم ایشان بتواند برای رفع مشکلات موجود در بازار دارو گام های موفقی بردارد. البته به ایشان توصیه می کنیم که هرچه زودتر جلساتی را با سندیکاهای تخصصی زنجیره دارو برگزار کند تا بتوانند با مشورت همه اعضای زنجیره، مشکلات دارویی کشور را حل کنند.