ورود حجم عظیمی از شیرابه و فاضلاب آلوده مازندران به دریا / خرید 2 پهپاد برای رصد آنلاین منطقه میانکاله

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، با وجود این که استان مازندران تنها 1.5 درصد مساحت ایران را تشکیل می دهد، اما بسیاری از مواهب طبیعی ارزشمند کشور از جنگل های هیرکانی تا رودخانه ها، تالاب ها و گونه های مختلف حیات وحش در این استان جای گرفته و قرن هاست که مازندران با طبیعت زیبای خود، به نگینی در شمال ایران تبدیل شده که گردشگران بسیاری را از اقصی نقاط کشور به خود می کشاند. اما با وجود تمام ارزش های محیط زیستی مازندران، در دهه های اخیر سوء مدیریت زیست محیطی، بهره برداری ناپایدار از منابع طبیعی، عدم استفاده از روش های نوین مدیریت پسماند و بی توجهی به اصول توسعه پایدار در مازندران، طبیعت این استان را با چالش های بسیاری مواجه کرده است.

در همین راستا، در گفت و گو با عطاءالله کاویان، مدیرکل محیط زیست مازندران که از روزهای پایانی فروردین 1401 ابتدا به عنوان سرپرست و سپس به عنوان مدیرکل در راس تشکیلات حفاظت محیط زیست این استان قرار گرفت، برخی از مهمترین چالش های محیط زیستی مازندران اعم از فاجعه دپوی انبوه زباله های آلوده در سایت های پسماند مازندران و ورود شیرابه حاصل از این زباله ها به رواناب های استان، آلودگی شدید هوا و تخریب محیط زیست در شرق مازندران با مازوت سوزی در نیروگاه شهید سلیمی نکا، ایجاد حریق های عمدی متعدد در پناهگاه حیات وحش میانکاله در یک سال و نیم اخیر و آخرین وضعیت پروژه های پتروشیمی میانکاله و لایروبی خلیج گرگان را مورد بررسی قرار دادیم.

هر روز زباله 3 میلیون نفر در طبیعت مازندران روی هم انباشت می شود

زباله های مازندران یکی از مهمترین معضلات زیست محیطی این استان است که انباشت آنها را می توان در سواحل، جنگل ها، حریم رودخانه ها، جاده ها و کوه های مازندران دید، زیرا در بیشتر شهرها و روستاهای این استان، نه روشی اصولی برای دفع زباله های شهری، روستایی، صنعتی، کشاورزی و دامپروری وجود دارد و نه پسماندهای حاصل از تردد و تفرج گردشگران براساس روش های علمی، جمع آوری و مدیریت می شود.

در شرایط حاضر، نه تنها اغلب گردشگران زباله های خود را در کنار ساحل یا دیگر مراکز تفریحی مازندران رها می کنند، بلکه حتی در بسیاری از موارد، شهرداری ها نیز به جای امحای اصولی زباله های خانگی و حتی بیمارستانی، زباله های جمع آوری شده را در سایت های پسماند موجود در سطح استان مازندران روی هم انباشت می کنند، بدون این که فرآیند گندزدایی، تفکیک، دفن، بازیافت، تبدیل به کمپوست و سوزاندن زباله ها در صورت لزوم را روی این پسماندها انجام دهند.

این اتفاق تقریبا به صورت مشابه برای زباله های حاصل از واحدهای صنعتی، اداری، تجاری، هتل ها، رستوران ها، دامداری ها و اراضی کشاورزی این استان نیز رخ می دهد و پسماندهای آن واحدها نیز در اغلب موارد بدون رعایت اصول بهداشتی در سایت های پسماند روی هم انباشت می شود؛ سایت هایی که اغلب در دل طبیعت مازندران اعم از جنگل ها، کوه ها و حریم رودخانه ها قرار گرفته اند.

این در حالی است که مازندران حدود 3.5 میلیون نفر جمعیت دارد و اگر در نظر بگیریم که به طور متوسط روزانه 500 هزار گردشگر در این استان حضور دارند، تعداد سایت های مدیریت اصولی پسماند در مازندران آن قدر اندک است که می توان گفت هر روز عملا زباله تولیدی حاصل از فعالیت 3 میلیون انسان در این استان در سایت های دپوی پسماند موجود در طبیعت مازندران روی هم انباشت می شود.

ورود حجم عظیمی از شیرابه و فاضلاب آلوده مازندران به دریا

نکته مهمی که در این میان باید به آن توجه داشت، این است که اغلب سایت های پسماند استان مازندران در دل جنگل و کوهستان و بعضا در مجاورت رودخانه ها قرار گرفته اند و عمدتا شیرابه حاصل از انباشت پسماندها یا به صورت رواناب در محیط طبیعی مازندران جاری یا به آب های زیرزمینی می پیوندد و در ادامه به چشمه ها و رودخانه ها می ریزد و از آن طریق وارد دریای خزر می شود.

البته شیرابه حاصل از سایت های پسماند، تنها رواناب آلوده ای نیست که در استان مازندران وارد آب دریا می شود، بلکه فاضلاب عمده واحدهای مسکونی شهری و روستایی، واحدهای صنعتی، مرغداری ها، دامپروری ها، هتل ها و رستوران های این استان نیز به علاوه زهاب شالیزارها و سایر اراضی کشاورزی مازندران، به همراه شیرابه سایت های پسماند وارد رودخانه های استان می شود و از آن طریق به دریای خزر می ریزد.

در این میان با وجود این که مسئولان استان مازندران در سال های اخیر وعده داده اند که برنامه هایی برای بهبود وضعیت مدیریت زباله های استان و تلاش برای دفع و امحای بهداشتی پسماندها و تصفیه شیرابه ها تدارک ببینند، اما اولا در چند سال گذشته سرعت اجرای برنامه ها از نیاز طبیعت و مردم مازندران بسیار پایین تر بوده است و ثانیا در شهرهایی که کارخانه کمپوست، دستگاه زباله سوز یا تصفیه خانه شیرابه نیز راه اندازی شده، ظرفیت این دستگاه ها از میزان ورودی زباله به آنها به شکل محسوسی کمتر بوده است و به همین دلیل، زباله های مازندران، همچنان یکی از مهمترین تهدیدات علیه محیط زیست و سلامت مردم این استان محسوب می شوند.

کاویان: حل معضل مدیریت پسماند مازندران در کوتاه مدت ممکن نیست

فاجعه زباله های مازندران اما در حالی ادامه دارد که یکی از اولین وعده های علی سلاجقه در زمان انتصاب به عنوان ریاست سازمان حفاظت محیط زیست در مهر 1400، این بود که یک برنامه میان مدت برای حل معضل پسماندهای انباشت شده در محیط های طبیعی شمال کشور و شیرابه های آلاینده ناشی از آن ارائه کند؛ برنامه ای که به نظر می رسد هنوز ارائه نشده و اساسا در یک سال گذشته پیشرفت محسوسی در بهبود وضعیت زباله های مازندران حاصل نشده است.

این موضوع را با عطاءالله کاویان، مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران مطرح کردیم و او نیز در پاسخ به خبرنگار رکنا گفت: یکی از مهمترین معضلات موجود بر سر راه مدیریت پسماند در استان های مازندران و گیلان، این است که شرایط عرصه های طبیعی در این دو استان باعث کاهش محسوس سطح اراضی مناسب برای ایجاد سایت مدیریت پسماند شده است و اساسا زمین مناسب برای احداث چنین سایت هایی در این دو استان به شدت محدود است؛ زیرا عمده اراضی مازندران و گیلان، دارای پوشش گیاهی بسیارخوب هستند یا در کنار آبراهه ها و رودخانه ها قرار گرفته اند و از نظر محیط زیستی نباید سایت پسماند در آنها احداث شود.

وی افزود: در گذشته به دلیل وجود همین معضل، سایت های مدیریت پسماند در استان مازندران را در فاصله ای خارج از شهرها ایجاد کردند و با توجه به بافت توپوگرافیکی استان، عمده این سایت ها به ناچار در دل جنگل ها یا در کنار روخانه های استان بنا شده اند. این اتفاق نیز از چندین دهه قبل و با افزایش جمیعت بومی و مسافران استان مازندران رخ داده است و حل این معضل در کوتاه مدت امکان پذیر نیست.

22 بهمن امسال کارخانه زباله سوز ساری به صورت آزمایشی افتتاح می شود

کاویان در بخش دیگری از صحبت هایش به پیگیری هایی که در دوره جدید مدیریت سازمان محیط زیست برای رفع معضل پسماند استان های شمالی کشور صورت گرفته است، اشاره کرد و گفت: سازمان حفاظت محیط زیست یک دستگاه حاکمیتی است که به صورت مستقیم نقشی در اجرای پروژه های مدیریت پسماند ندارد، اما در دوران حضور آقای سلاجقه در راس سازمان، جلسات کارگروه ملی مدیریت پسماندهای کشور به صورت مستمر برقرار شده است و خوشبختانه استانداران مازندران و گیلان یا معاونان آنها در این جلسات شرکت می کنند و با پیگیری های سازمان محیط زیست در ماه های اخیر، روند اجرای پروژه های مدیریت پسماند در استان های شمالی کشور شتاب گرفته است.

مدیرکل محیط زیست مازندران ادامه داد: یک نمونه از سرعت گرفتن اجرای پروژه های مدیریت پسماند در مازندران، این است که در یک سال گذشته عملیات اجرایی کارخانه کمپوست شهرستان نور تا حد زیادی پیش رفته و اکنون روزانه 100 تن زباله در این مجموعه به کمپوست تبدیل می شود و قرار است تا پایان مهرماه، ظرفیت این کارخانه به 250 تن در روز یعنی حداکثر ظرفیت ممکن برسد تا کارخانه کمپوست شهرستان نور بتواند پذیرای زباله های چند شهر اطراف خود نیز باشد.

ارشدترین مقام محیط زیستی استان مازندران در ادامه توضیحات خود گفت: کارخانه زباله سوز نوشهر نیز هم اکنون با 80 درصد ظرفیت خود فعال است و در حال حاضر روزانه بیش از 140 تن زباله می سوزاند و بخشی از انرژی حاصل از سوزاندن زباله ها را به برق تبدیل می کند. همچنین نیروگاه زباله سوز ساری به عنوان زباله سوز مرکزی استان مازندران بیش از 70 درصد پیشرفت فیزیکی داشته و قرار است با اتمام عملیات اجرایی این کارخانه، روزانه 450 تن زباله در این محل فرآوری و انرژی حاصل از سوزاندن بخشی از آن به برق تبدیل شود.

وی در ادامه تاکید کرد: از زمان سفر رئیس جمهور در اسفند 1400 به استان مازندران، اجرای پروژه زباله سوز ساری شتاب گرفت و امیدواریم تا پنج ماه آینده عملیات اجرایی این پروژه به پایان برسد تا در 22 بهمن 1401 شاهد افتتاح آزمایشی و در سال 1402 نیز شاهد بهره برداری کامل از کارخانه زباله سوز ساری باشیم.

تقسیم مازندران به هشت منطقه در طرح جامع مدیریت پسماند استان

کاویان در ادامه اظهارات خود درباره طرح های در دست اجرا برای بهبود وضعیت زباله های مازندران توضیح داد: هم اکنون در سطح استان مازندران برنامه هایی برای احداث تعدادی مجموعه مدیریت پسماند در دست اجراست که قرار است آن مجموعه ها هم از کارخانه کمپوست و دستگاه زباله سوز برخوردار باشند و هم امکان تولید مایعات هیدروکربنی نظیر بنزین و گازوئیل با استفاده از پسماندهای فرآوری شده در آنها وجود داشته باشد. در همین راستا، اخیرا قراردادهایی برای احداث چنین مجموعه هایی در شهرستان های بابل و بابلسر به امضا رسیده و امیدواریم عملیات اجرایی این مجموعه ها با حداکثر سرعت پیش برود.

مدیرکل محیط زیست مازندران ادامه داد: در سال های اخیر طرح جامع مدیریت پسماند استان مازندران تدوین شده است که براساس آن، مازندران به هشت منطقه تقسیم شده و قرار است در هر منطقه یک مرکز جامع مدیریت پسماند احداث شود و تمام فرآیندهای لازم برای مدیریت پسماند دو یا سه شهرستان استان در هرکدام از این مراکز اجرایی شود. در حال حاضر نیز بخش زیادی از فرآیند احداث مرکز جامع مدیریت پسماند در هر هشت منطقه پیش رفته است، اما نمی توان انکار کرد در مناطقی که هنوز کارخانه کمپوست یا دستگاه زباله سوز افتتاح نشده، انباشت زباله های ورودی در سایت های پسماند ادامه دارد و متاسفانه، حجم عظیمی زباله نیز از سال های گذشته در سایت های پسماند موجود در سطح استان مازندران انباشت شده است.

انباشت زباله های مازندران ناشی از عقب ماندگی 4 دهه است

ارشدترین مقام محیط زیستی استان مازندران با اشاره به برخی ظرفیت های فعال پردازش زباله در این استان گفت: اکنون مجموعه مدیریت پسماند تنکابن، تمام زباله های این شهر را پردازش می کند، کارخانه کمپوست شهرستان نور می تواند همه حجم زباله های شهرهای نور، ایزدشهر، رویان و چمستان را به صورت کامل پردازش کند، مجموعه دفن بهداشتی زباله های بابل نیز عمده زباله های روزانه تولیدشده در این شهرستان را به صورت روزانه پردازش می کند و کارخانه های زباله سوز در نوشهر و چالوس نیز تمام حجم زباله های روزانه تولیدشده در این دو شهر را می سوازنند و بخشی از انرژی حاصله را به برق تبدیل می کنند.

کاویان ادامه داد: صرف نظر از موارد ذکرشده، طرح های دیگری هم در دیگر نقاط استان در دست اجرا قرار دارد و هدف نهایی ما این است که بتوانیم هشت مجموعه کامل شامل تفکیک پسماند، زباله سوز، تولید کمپوست، دفن بهداشتی و ... را برای تکمیل عملیات پردازش زباله در استان مازندران اجرایی کنیم و در تمام این مجموعه ها نیز تصفیه خانه های شیرابه برای کاهش آلایندگی ناشی از ورود شیرابه ها به طبیعت احداث خواهند شد. البته همین حالا تصفیه خانه شیرابه شهرستان نور فعال است، اما هنوز سیستم تصفیه شیرابه کارخانه زباله سوز نوشهر راه اندازی نشده و قرار است در پروژه زباله سوز شهرستان ساری همزمان با پایان احداث کارخانه، سیستم تصفیه خانه شیرابه نیز به طور کامل به بهره برداری برسد.

وی در ادامه تاکید کرد: معضلات محیط زیستی مربوط به پسماندهای مازندران ناشی از عقب ماندگی های چهار دهه است و هیچ دولتی نمی تواند در کوتاه مدت، سیستم جامع مدیریت پسماند در سراسر استان مازندران را به نتیجه برساند. با این حال، استاندار مازندران، فرمانداران و شهرداران شهرهای استان در تلاش هستند تا این معضلات هرچه زودتر حل شود و امیدواریم در ماه های آینده خبرهای خوبی از تکمیل یا توسعه پروژه های مدیریت پسماند در شهرهای نور، ساری و دیگر شهرهای مازندران بشنویم.

سوزاندن روزانه 8 هزار تن مازوت گوگرددار در نیروگاه نکا

صرف نظر از مساله زباله های مازندران و شیرابه ناشی از آنها، یکی دیگر از مهمترین مشکلات محیط زیستی این استان بخصوص در شرق مازندران، مازوت سوزی در نیروگاه شهید سلیمی نکا است که با وجود وعده های ارائه شده مبنی بر رفع این معضل در سال های اخیر و با وجود این که از اوایل تیرماه امسال قرار شد مازوت سوزی در این نیروگاه برای همیشه متوقف شود، اما همچنان شاهد تداوم سوزاندن روزانه هشت هزارتن مازوت گوگرددار در این نیروگاه هستیم.

دود سیاه حاصل از مازوت سوزی در نیروگاه نکا نیز همه روزه آسمان بسیاری از محیط های شهری، عرصه های طبیعی، جنگل ها و زیستگاه های حیات وحش را در شهرهای نکا، بهشهر، گلوگاه، فریدونکنار، رستم‌کلا، بابل و ... می پوشاند و علاوه بر این که باعث آسیب به درختان باغی و جنگلی و کاهش تاب آوری آنها در برابر امراض و آفات می شود، سلامت صدها هزار نفر از اهالی شرق مازندران را نیز به خطر می اندازد.

در این میان با توجه به این که مطابق اظهارات داریوش گل علیزاده، سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست در گفت و گو با رکنا، مازوت سوزی در همه نیروگاه های کشور به دلیل عدم برخورداری نیروگاه ها از سیستم های تصفیه دود مازوت غیرقانونی است و همچنین در بیشتر نیروگاه های سوزاننده مازوت در ایران از جمله نیروگاه نکا، مازوت همراه با آلاینده گوگرد سوزانده می شود، در بخش دیگری از گفت و گو با مدیرکل محیط زیست مازندران، از عطاءالله کاویان پرسیدیم که اساسا اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران چه برنامه ای برای رفع این فاجعه محیط زیستی دارد؟

وزارت نفت متقاعد نشده است که نباید به نیروگاه نکا مازوت بدهد

کاویان در ابتدای اظهارات خود درباره مازوت سوزی در نیروگاه نکا توضیح داد: متاسفانه سال هاست که آلاینده مازوت، سوخت اصلی چهار واحد بخاری نیروگاه شهید سلیمی نکا را تشکیل می دهد و ما بارها پیگیری کرده ایم که سوخت این واحدها از مازوت به گاز طبیعی تغییر پیدا کند تا میزان آلودگی های زیست محیطی ناشی از فعالیت این نیروگاه کاهش یابد. پیگیری های ما نیز در اوایل تیرماه امسال نتیجه داد و قرار شد نیروگاه نکا از تابستان 1401 سوخت گاز را جایگزین مازوت کند؛ این جایگزینی برای حدود دو ماه انجام شد، اما از سه هفته قبل مجددا شاهد تحویل سوخت مازوت به نیروگاه نکا هستیم.

وی افزود: تحقق هدف حذف مازوت سوزی از نیروگاه شهید سلیمی و جایگزین شدن گاز طبیعی، دو شرط دارد؛ نخست این که باید سوخت گاز توسط وزارت نفت برای نیروگاه نکا تامین شود و دوم، این وزارتخانه باید از ارائه سوخت مازوت به این نیروگاه پرهیز کند. این در حالی است که با وجود مذاکرات مسئولان ارشد سازمان محیط زیست با مقامات رده بالای وزارت نیرو و وزارت نفت، هنوز این عزیزان متقاعد نشده اند که با توجه به شرایط محیط زیستی خاص استان مازندران، نباید سوخت مازوت را به نیروگاه شهید سلیمی نکا ارسال کنند.

مازوت اضافی تولیدشده در پالایشگاه ها به ناچار به مصرف نیروگاه ها می رسند

مدیرکل محیط زیست مازندران در ادامه اظهارات خود گفت: از نظر علمی، مازوت یکی از موادی است که به صورت ناخواسته در فرآیند پالایش نفت خام در پالایشگاه ها تولید می شود و البته تولید آن در ایران به دلیل قدیمی بودن سیستم های پالایشگاه های کشور است و اگر این سیستم ها به‌روزرسانی می شدند، دیگر سوخت مازوت به صورت ناخواسته در کشور ما تولید نمی شد، اما حالا که این اتفاق رخ نداده است، به ناچار حجم زیادی از مازوت در پالایشگاه های ایران تولید می شود.

وی در ادامه اظهار داشت: متاسفانه چون مازوت سوخت بی کیفیتی است که خریدار زیادی در سطح جهان ندارد، ما نمی توانیم به صادرات آن بپردازیم و ناچاریم مازوت اضافی تولیدشده در پالایشگاه ها را برای مصرف به نیروگاه ها تحویل دهیم. این در حالی است که سوزاندن مازوت به صورت مستقیم هوا را آلوده می کند و ما بارها خواسته ایم که با توجه به ارزشمندی طبیعت مازندران، نیروگاه شهید سلیمی از سوزاندن مازوت معاف شود که متاسفانه هنوز این اتفاق رخ نداده است.

وزارت نفت برخلاف توافقات قبلی به نیروگاه نکا مازوت گوگرددار تحویل می دهد

کاویان با انتقاد از شروع مجدد مازوت سوزی در نیروگاه شهید سلیمی نکا گفت: با وجود این که در اوایل تیرماه 1401، گاز طبیعی در چهار واحد بخاری نیروگاه نکا جایگزین آلاینده مازوت شد، اما اکنون حدود سه هفته است که مجددا نیروگاه نکا شروع به استفاده از مازوت کرده است، زیرا متاسفانه برخلاف توافقاتی که پیش از این بین سازمان محیط زیست و وزارت نفت انجام شده بود، از سه هفته قبل مجددا این وزارتخانه سوخت آلاینده مازوت را به نیروگاه نکا تحویل می دهد.

مدیرکل محیط زیست ادامه داد: ما از مسئولان وزارت نفت درخواست کرده ایم که یا سوخت مازوت به نیروگاه نکا تحویل ندهند یا حداقل مازوت گوگردزدایی‌شده به این استان تحویل بدهند تا شدت آلایندگی ناشی از مازوت سوزی در این نیروگاه کمتر شود. اما متاسفانه همچنان مازوت گوگرددار که بی‌کیفیت‌ترین نوع مازوت است به نیروگاه شهید سلیمی تحویل داده می شود و شکی نیست که این مساله آلوده شدن هوا در شرق استان مازندران را به همراه دارد.

ارشدترین مقام محیط زیستی استان مازندران تاکید کرد: از سه هفته قبل که مجددا تحویل سوخت مازوت به نیروگاه نکا آغاز شد، اداره کل محیط زیست مازندران و سازمان حفاظت محیط زیست دوباره پیگیری های خود را از مجموعه های مرتبط با وزارت نفت در استان و در سطح کشور آغاز کردند تا دوباره فرآیند تحویل سوخت مازوت به این نیروگاه متوقف شود و گاز طبیعی، جایگزین آلاینده مازوت شود.

وی در ادامه تصریح کرد: نمی توان از اهمیت مجموعه نیروگاه شهید سلیمی برای استان مازندران غافل شد و باید از مدیران این مجموعه برای این که تابستان امسال حتی یک روز خاموشی در مازندران تجربه نکردیم، تشکر کرد، ولی ما از مدیران این مجموعه و مسئولان ارشد وزارت نیرو و وزارت نفت درخواست می کنیم که با جایگزین کردن گاز طبیعی با آلاینده مازوت در این نیروگاه، علاوه بر تامین انرژی برق برای مردم، به حفظ محیط زیست استان مازندران نیز کمک کنند.

ماجرای طلب 100 میلیارد تومانی مالک پتروشیمی میانکاله از دولت

مساله مهم دیگری که در ماه های اخیر درباره محیط زیست مازندران در رسانه های کشور داغ شد، موضوع پروژه پتروشیمی میانکاله بود که اسفندماه سال گذشته بدون تایید گزارش ارزیابی های محیط زیستی توسط سازمان حفاظت محیط زیست، با فشار جمعی از مسئولان محلی و نمایندگان مجلس در استان مازندران کلنگ زنی شد و بعد از طی کردن حدود دو ماه عملیات اجرایی، با فشار افکار عمومی و پیگیری مردم و فعالان محیط زیست منطقه، سازمان محیط زیست توانست رای جلوگیری از ادامه فعالیت پتروشیمی میانکاله را از دستگاه قضایی بگیرد و در نیمه اردیبهشت امسال عملیات اجرایی این مجموعه که با عنوان پتروشیمی امیرآباد مازندران شناخته می شود، متوقف شد.

از آن به بعد هم مسئولان سازمان محیط زیست و در راس همه آنها علی سلاجقه، رئیس این سازمان تاکید دارند که پرونده پتروشیمی میانکاله برای همیشه بسته شده است. اما نکته ای که در این میان کمتر به آن توجه می شود، این است که چون پیش از کلنگ زنی مجتمع پتروشیمی امیرآباد، سازمان امور اراضی کشور با مجوز اداره کل منابع طبیعی مازندران، زمینی به مساحت 90 هکتار را با ظاهری قانونی به مالک این مجتمع واگذار کرده است و از اسفند 1400 تا اردیبهشت 1401 نیز کلنگ زنی و عملیات اجرایی پتروشیمی میانکاله با پشتوانه قانونی همین واگذاری دولتی پیش رفت، بنابراین حالا که با شکایت یک بخش دیگر دولت یعنی سازمان محیط زیست جلوی فعالیت پتروشیمی میانکاله گرفته شده است، مالک پتروشیمی میانکاله با وجود این که دیگر حق ندارد عملیات اجرایی این مجتمع را ادامه دهد، اما بابت هزینه ای که در طول دو تا سه ماه برای پیش بردن این عملیات اجرایی انجام داده است، می تواند از دولت طلب خسارت کند.

البته بررسی های میدانی خبرنگار رکنا نشان می دهد که آنچه از اسفند 1400 تا اردیبهشت 1401 به عنوان عملیات اجرایی پتروشیمی میانکاله در مرتع حسین آباد – للمرز شهرستان بهشهر استان مازندران انجام شد، صرفا شامل فنس کشی، استقرار تعدادی ستون فلزی با پایه بتنی و کاشت تعدادی نهال اکالیپتوس برای مشخص کردن مرز پتروشیمی با مراتع تحت اختیار دامداران محلی، استقرار چند کانکس و سازه های پیش ساخت موقت برای اقامت کارگران پتروشیمی و خریداری تعداد لودر و مقداری شلنگ برای انجام عملیات اجرایی پتروشیمی و آبیاری درختان بود.

اما آن طور که برخی فعالان محیط زیست منطقه به خبرنگار رکنا می گویند، مالک پتروشیمی میانکاله حتی اگر ناچار شود که اراضی تحت اختیار خود را به دولت پس بدهد، قصد دارد بابت انجام همین کارهایی که به عنوان عملیات اجرایی بیان شد، بیش از 100 میلیارد تومان از دولت خسارت بگیرد. البته با وجود گذشت پنج ماه از صدور دستور دادستانی مازندران مبنی بر توقف عملیات اجرایی پتروشیمی میانکاله، هنوز مالک این مجتمع حاضر به پس دادن زمین 90 هکتاری تحت مدیریت خود به دولت نشده و همچنان تعدادی کارگر را برای آبیاری درختان کاشته شده در این اراضی، در منطقه مستقر نگه داشته است.

کارگران همچنان مشغول آبیاری نهال های پتروشیمی میانکاله هستند

در همین راستا، از مدیرکل محیط زیست مازندران پرسیدیم که آیا این استدلال حقوقی که اکنون به دلیل واگذار شدن زمین توسط دولت به مالک پتروشیمی میانکاله پیش از کلنگ زنی این مجتمع، دولت به مالک پتروشیمی بدهکار است یا خیر و آیا با وجود این که این زمین پیش از صدور مجوز سازمان محیط زیست برای این پروژه، توسط سازمان امور اراضی کشور و اداره کل منابع طبیعی مازندران به مالک پتروشیمی میانکاله واگذار شد، بازهم دولت باید این بدهی را بپردازد؟

عطاءالله کاویان در پاسخ به این سوالات به خبرنگار رکنا گفت: من از این استدلال های حقوقی اطلاع ندارم، اما می دانم که قبل از کلنگ زنی، اداره کل منابع طبیعی مازندران مجوز واگذاری زمین را به مسئولان پتروشیمی میانکاله داده بود. البته در آن زمان مسئولان پتروشیمی هنوز مجوز شروع پروژه را از سازمان محیط زیست نگرفته بودند و حتی در زمانی هم که کلنگ زنی انجام شد، چنین مجوزی برای پترویشمی میانکاله صادر نشده بود و اتفاقا به دلیل عدم تایید این پروژه توسط سازمان محیط زیست، جلوی اجرای آن گرفته شد.

وی افزود: از زمان متوقف شدن عملیات اجرایی پتروشیمی میانکاله تا کنون، هیچ گونه فعالیتی مبنی بر ادامه احداث مجتمع پتروشیمی در این محل انجام نشده، اما هنوز هیچ کدام از پایه های بتنی که از قبل در اراضی تحت اختیار پتروشیمی قرار داده شده بود، کنده نشده است و با توجه به این که در زمان انجام عملیات اجرایی پتروشیمی، نهال کاری هایی در این منطقه انجام شده بود، در حال حاضر این نهال ها به صورت متناوب توسط مجموعه پتروشیمی آبیاری می شوند و اکنون تنها فعالیتی که در این مجموعه انجام می شود، همین آبیاری نهال ها است.

تصفیه فاضلاب های ورودی به میانکاله، مهمتر از لایروبی خلیج گرگان

مساله مهم دیگری که درباره شبه جزیره میانکاله باید به آن توجه داشت، موضوع لایروبی خلیج گرگان یا همان تالاب میانکاله است که از خرداد 1401 با هدف نجات این تالاب آغاز شده است، اما از نظر بسیاری از کارشناسان محیط زیست، نه تنها در بلندمدت کمکی به احیای خلیج گرگان و بهبود کیفیت آب تالاب میانکاله نخواهد کرد، بلکه با روند پسروی دریای خزر، اتصال مجدد خلیج گرگان به دریای کاسپین، می تواند به تسریع خشک شدن این خلیج دامن بزند.

همچنین برخی کارشناسان محیط زیست تاکید دارند حتی اگر لایروبی خلیج گرگان بتواند به برقراری جریان پایدار آب در این خلیج و تالاب میانکاله کمک کند، آنچه بیشتر از لایروبی در بهبود کیفیت آب تالاب موثر است، تصفیه فاضلاب های واحدهای مسکونی، صنعتی، مرغداری و اراضی کشاورزی است که از جنوب تالاب میانکاله به آن ریخته می شود و به تشدید آلودگی ها در این تالاب دامن می زند؛ آلودگی هایی که در زمستان های 98 و 99 باعث ایجاد شرایط بی هوازی و افزایش غلظت سم بوتولیسم در تالاب میانکاله شد و در مجموع در این دو سال، تلف شدن حدود صد هزار پرنده مهاجر زمستان گذران در این تالاب را به همراه داشت.  

اشکال مهم دیگری که برخی کارشناسان محیط زیست به فرآیند کنونی لایروبی خلیج گرگان می گیرند، این است که لایروبی این خلیج به جای این که از قسمت شرقی آن آغاز شود، از کانال آشوراده آغاز شده و به تخریب طبیعت در منطقه آشوراده که پناهگاه بکر حیات وحش و محل زیست صدها هزار پرنده مهاجر زمستان گذران محسوب می شود، دامن زده است؛ بخصوص که همین حالا گل و لای برداشته شده از کف کانال آشوراده به گوشه ای از این منطقه بکر طبیعی ریخته می شود و فعالان محیط زیست منطقه پیش بینی می کنند که با پایان عملیات لایروبی کانال آشوراده، پشته ای به وسعت صد هکتار از لای و رسوب در آشوراده ایجاد خواهد شد که بعد از دو سال خشک می شود و به کانونی برای ایجاد ریزگرد تبدیل خواهد شد.

این یعنی طبق پیش بینی برخی کارشناسان محیط زیست، منطقه آشوراده که یکی از بکرترین پناهگاه های حیات وحش ایران محسوب می شود، ممکن است تا دو سال دیگر به کانون مهم ایجاد ریزگرد در منطقه تبدیل شود و گرد و غبار حاصل از آن بخش های زیادی از شرق استان مازندران و غرب استان گلستان را فرابگیرد؛ این روند تخریب طبیعت در شبه جزیره میانکاله نیز در حالی رخ می دهد که این منطقه در فهرست یونسکو به عنوان ذخیره گاه زیست کره و میراث طبیعی بشری ثبت شده است.

لایروبی 80 کیلومتر از رواناب های منتهی به جنوب میانکاله در یک سال اخیر

در بخش دیگری از گفت و گو با مدیرکل محیط زیست مازندران، اشکالات مطرح شده توسط کارشناسان محیط زیست منطقه را با عطاءالله کاویان در میان گذاشتیم و او در پاسخ به رکنا گفت: ما معتقدیم که لایروبی خلیج گرگان نمی تواند به تنهایی منجر به احیای این خلیج و بهبود وضعیت تالاب میانکاله شود، بلکه باید مجموعه اقدامات تصویب شده در ستاد ملی مدیریت تالاب های کشور برای نجات تالاب میانکاله انجام شود تا شاهد احیای این تالاب مهم کشورمان باشیم. یکی از اقدامات مصوب ستاد تالاب ها نیز تسهیل ارتباط آبی بین دریای خزر و تالاب میانکاله است و پروژه لایروبی خلیج گرگان نیز برای محقق ساختن همین هدف تعریف شده است.

کاویان ادامه داد: از گذشته سه کانال خوزینی، چپقلی و آشوراده، ارتباط بین تالاب میانکاله با دریای خزر را برقرار می کردند که اکنون فقط در کانال چپقلی ارتباط آبی بین دریا و تالاب وجود دارد و در دو کانال دیگر تقریبا این ارتباط از بین رفته است. بنابراین ما نیاز داریم برای این که گردش آب در تالاب برقرار شود و فرآیند خودپالایی سیستم تالابی به خوبی اتفاق بیفتد، هر سه کانال ذکرشده لایروبی شوند و بر هیمن اساس، ستاد ملی مدیریت تالاب های کشور نیز بعد از مطالعات فراوان و تجمیع نظر متخصصان، لایروبی هر سه کانال را تصویب کرد.

وی افزود: اکنون مطابق مصوبات ستاد تالاب های کشور، لایروبی کانال آشوراده آغاز شده و در کنار آن، بحث تسهیل ارتباط آبی رودخانه ها و رواناب های دارای آب شیرین مشرف به تالاب میانکاله نیز در دستور کار قرار گرفته است؛ به نحوی که در یک سال اخیر بیش از 80 کیلومتر از رواناب های متنهی به جنوب تالاب میانکاله لایروبی شده است. این کار به ما کمک می کند که هم زمان آب شور دریا و آب شیرین منابع سطحی با کیفیت بالاتری وارد تالاب میانکاله شوند تا مانند گذشته توازن بین آب شور و شیرین در این تالاب برقرار شود تا با برقرار شدن جریانات آبی و گردش آب در تالاب میانکاله، کیفیت آب به طور طبیعی بالا برود.

کاویان در ادامه تاکید کرد: مجموعه این اقدامات به صورت یک بسته برای نجات تالاب میانکاله پیش بینی شده است و این طور نیست که ما به طور خاص روی یک فرآیند یعنی لایروبی خلیج گرگان از کانال آشوراده برای بهبود وضعیت تالاب میانکاله تمرکز کرده باشیم، بلکه قصد داریم تمام اقدامات ذکرشده را همزمان با یکدیگر انجام دهیم.

پیمانکار لایروبی خلیج گرگان مکلف به ایجاد فضای سبز در آشوراده شده است

مدیرکل محیط زیست مازندران با تاکید بر لزوم تامین حقابه میانکاله از رودخانه های جنوب این تالاب توسط وزارت نیرو گفت: یکی از موضوعاتی که ما در جلسات مشترک از مسئولان شرکت آب منطقه ای مازندران مطالبه می کنیم، این است که چون حقابه تالاب میانکاله از رودخانه های آب شیرین به اندازه کافی آزاد نمی شود، فرآیند گردش آب در تالاب و خودپالایی آن به درستی اتفاق نمی افتد. تامین حقابه و تصفیه فاضلاب های مسکونی و کشاورزی وارده به میانکاله از جنوب این تالاب، موضوعی است که باید در کنار لایروبی خلیج گرگان مورد توجه قرار گیرد تا شاهد نجات تالاب میانکاله باشیم.

کاویان در پاسخ به سوال دیگر رکنا درباره احتمال تبدیل شدن بخشی از منطقه آشوراده به کانون گرد و غبار بر اثر ایجاد پشته ای از رسوبات حاصل از لایروبی خلیج گرگان در این منطقه توضیح داد: با توجه به این که احتمال تبدیل شدن رسوبات جمع آوری شده از کف کانال آشوراده در فرآیند لایروبی خلیج گرگان به کانون گرد و غبار وجود دارد، از همین حالا برای پیمانکار این عملیات تکلیف شده است که حتما باید پس از اتمام عملیات لایروبی، روی پشته حاصل از جمع آوری رسوبات کف کانال، پوشش گیاهی بکارد و نوعی فضای سبز ایجاد کند تا این رسوبات به عاملی برای ایجاد ریزگرد در منطقه تبدیل نشوند.

وی در ادامه تاکید کرد: گل و لایی که از کف کانال آشوراده جمع می شود، رسوبات ریزدانه حاصلخیز هستند که می توانند بهترین پوشش گیاهی را روی خود بپرورانند. به همین دلیل، از پیمانکار پروژه لایروبی خلیج گرگان خواسته شده است که بعد از اتمام عملیات، روی پشته ایجادشده حاصل از جمع آوری رسوبات کف کانال، نوعی پوشش چمنی سبز کند و دور تا دور این چمن زار را دایک بندی کند و در موارد لازم درخت بکارد تا امکان تبدیل گل و لای کف کانال به کانون ریزگرد از بین برود.

وقوع 50 آتش سوزی عمدی در ذخیره گاه زیست کره میانکاله در یک سال و نیم گذشته

یکی از دیگر از مهمترین معضلات زیست محیطی منطقه پراهمیت میانکاله، ایجاد آتش سوزی های عمدی پی در پی در این منطقه است که بعضا توسط دامداران منطقه و برای از بین بردن گیاهان چوبی مراتع میانکاله و تبدیل این مراتع به علفزار انجام می شود، بعضا افراد سودجو برای تصرف مناطق ساحلی ارزشمند میانکاله اقدام به ایجاد حریق عمدی در آن می کنند، بعضا صیادان غیرمجاز پرندگان مهاجر برای انتقام جویی از عوامل محیط بانی منطقه در میانکاله آتش به راه می اندازند و در برخی موارد نیز عوامل کشت غیرقانونی گیاه مخدر ماری جوآنا اقدام به ایجاد حریق عمدی در منطقه میانکاله می کنند.

تمام این موارد نیز باعث شده است که مطابق آمارهایی که علی کلانه، رئیس محیط بانی منطقه میانکاله در اختیار رکنا قرار داده است، در طول سال 1400 منطقه میانکاله بیش از 40 بار دچار آتش سوزی عمدی شود و در سه ماهه اول 1401 نیز این منطقه هفت بار دچار حریق عمدی شود. البته در سه ماهه دوم امسال، خوشبختانه تعداد آتش سوزی های عمدی در منطقه میانکاله کاهش یافته، اما در مجموع می تواند برآورد که منطقه میانکاله که به عنوان پناهگاه حیات وحش تحت حفاظت سازمان محیط زیست قرار دارد و به عنوان تالاب بین المللی در کنوانسیون جهانی رامسر به ثبت رسیده و به عنوان ذخیره گاه زیست کره در فهرست یونسکو قرار گرفته، در یک سال و نیم گذشته حدود 50 بار دچار آتش سوزی عمدی شده است.

در این میان به نظر می رسد علت اصلی کاهش آتش سوزی های عمدی در منطقه میانکاله در ماه های اخیر نیز دخیل کردن جوامع محلی در مدیریت محیط زیستی منطقه توسط مسئولان محیط بانی میانکاله است و تلاش بر این است که با ایجاد منافع مشترک بین حفاظت محیط زیست و کسب درآمد از طریق دامداری یا دیگر روش های بهره برداری پایدار از طبیعت میانکاله، انگیزه برای ایجاد حریق عمدی در این منطقه کاهش یابد. همچنین در اسفندماه سال گذشته که رئیس جمهور به استان مازندران سفر کرد، قرار شد که هشت میلیارد تومان بودجه به صورت اختصاصی برای ایجاد پایگاه اطفای حریق در منطقه میانکاله تخصیص یابد و امکاناتی که در ماه های اخیر با استفاده از این بودجه در اختیار محیط بانی میانکاله قرار گرفته، کمک مهمی به تسریع روند اطفای حریق و کاهش خسارات آتش سوزی در منطقه کرده است.

پایگاه اطفای حریق میانکاله تا پایان مهرماه افتتاح می شود

در همین راستا، عطاءالله کاویان در بخش دیگری از گفت و گو با رکنا درباره جزئیات ایجاد پایگاه اطفای حریق در منطقه میانکاله توضیح داد: با توجه به دستور رئیس جمهور مبنی بر لزوم ایجاد پایگاه اطفای حریق در منطقه میانکاله، اکنون ساختمان این پایگاه آماده شده و این پایگاه تا پایان مهر 1401 افتتاح خواهد شد. همچنین یک دستگاه لودر تالاب رو نیز توسط جمعی از افراد خلاق استان مازندران برای مبارزه با حریق و تسهیل رفت و آمد نیروهای محیط بانی در دل تالاب میانکاله ساخته شده و به یگان حفاظت محیط زیست منطقه تحویل داده شده است.

مدیرکل محیط زیست مازندران ادامه داد: این لودر همچنین به نیروهای محیط بانی کمک می کند که اگر مانند سال های قبل شاهد وقوع تلفات پرندگان در تالاب میانکاله بودیم، نیروها بتوانند به سرعت به محل وقوع تلفات مراجعه کنند و نمونه گیری های مناسبی را برای انجام آزمایشات علمی جهت مشخص شدن علت تلفات پرندگان انجام دهند. البته ما سیستم سنجش کیفی آب را نیز در منطقه میانکاله مستقر کرده ایم تا در صورت تغییر در کیفیت آب و احتمال تکرار فاجعه تلف شدن پرندگان مهاجر، بتوانیم از ایجاد تلفات شدیدتر جلوگیری کنیم.

وی در ادامه تاکید کرد: مطابق بررسی های انجام شده توسط سازمان دامپزشکی کشور، مهمترین علت وقوع تلفات شدید پرندگان در منطقه میانکاله در زمستان های 98 و 99، ایجاد سم بوتولیسم به دلیل شرایط بی هوازی ایجادشده در تالاب و تغییر کیفیت آب بود که اگر پروژه لایروبی خلیج گرگان در کنار تامین حقابه آب شیرین تالاب و تصفیه فاضلاب واحدهای مسکونی، صنعتی، مرغداری، دامداری و زهاب کشاورزی ورودی به تالاب انجام شود، امکان سمی شدن آب تالاب و تکرار فاجعه تلفات صدها هزار پرنده مهاجر در منطقه میانکاله نیز به حداقل می رسد.

خریداری یک لودر، 2 تراکتور و 2 پهپاد برای مبارزه با آتش سوزی در میانکاله

کاویان در بخش پایانی صحبت هایش به دیگر امکانات تهیه شده برای اطفای حریق در منطقه میانکاله اشاره کرد و گفت: علاوه بر یک دستگاه لودر تالاب رو که با خلاقیت جوانان مازندرانی ساخته شده، دو دستگاه تراکتور نیز برای کمک به اطفای حریق در منطقه میانکاله تهیه شده است. همچنین چند صد متر شلنگ پرفشار، تعدادی پمپ پرفشار، شش تانکر حمل آب و تعداد زیادی دمنده، لباس و سایر لوازم شخصی اطفای حریق برای نیروهای محیط بانی منطقه میانکاله خریداری شده و در اختیار همکاران قرار گرفته است.

مدیرکل محیط زیست مازندران ادامه داد: دو دستگاه پهپاد نیز برای رصد و پایش آنلاین منطقه میانکاله خریداری شده است تا نیروهای محیط بانی منطقه هم بتوانند نظارت دقیقی بر صید غیرمجاز پرندگان داشته باشند و هم در اولین لحظه ایجاد حریق در هر بخش از منطقه میانکاله، از وقوع آتش سوزی آگاه شوند و به سرعت برای مهار آن اقدام کنند. هرکدام از این پهپادها نیز می توانند منطقه میانکاله را به شعاع 15 کیلومتر پایش کنند و قرار است این پهپادها به دو پاسگاه محیط بانی میانکاله تحویل داده شود تا توان نیروهای محیط بانی برای شناسایی و مبارزه سریع با تخلفات محیط زیستی و آتش سوزی در منطقه افزایش یابد.

وی در پایان تصریح کرد: علاوه بر همه این ها، مذاکرات زیادی با یگان حفاظت محیط زیست کشور و ستاد مدیریت بحران استان مازندران انجام شده است تا در صورت لزوم بتوانیم از امکانات اطفای هوایی حریق برای مبارزه با آتش سوزی در منطقه میانکاله استفاده کنیم. در همین راستا، خوشبختانه خرداد امسال برای اولین بار از یک بالگرد آب پاش برای مبارزه با حریق در منطقه میانکاله استفاده شد که نقش مهمی در خاموش کردن سریع آتش در این منطقه داشت.