آب هیرمند اکنون با شدت 11 متر مکعب بر ثانیه وارد ایران می شود / سرعت رهاسازی آب بسیار کمتر از توافق است

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، از زمان روی کار آمدن دولت طالبان در تابستان سال گذشته مجددا موضوع لزوم پیگیری حقابه ایران از رودخانه هیرمند به صورت جدی در محافل رسانه ای کشور مطرح شد و با وجود رایزنی های متعددی که مقامات ایران در یک سال گذشته با مسئولان حکومت جدید افغانستان داشته اند، هنوز حقابه هیرمند به میزانی که در معاهده نامه سال 1351 مورد توافق دو کشور قرار گرفته بود، وارد کشورمان نمی شود.

البته در هفته های اخیر افغانستانی ها برنامه هایی را برای تامین حقابه ایران اجرا کرده و ظاهرا سعی داشته اند که حقابه ایران را به صورت مداوم رهاسازی کنند، اما هنوز شدت ورود آب به ایران مورد رضایت مسئولان کشورمان قرار ندارد و به همین دلیل، با وجود آغاز رهاسازی آب از بند کمال خان توسط دولت طالبان از ابتدای شهریور امسال، همچنان بعضی مدیران اجرایی کشور تاکید دارند که طرف افغانستانی به وعده خود مبنی بر تامین کامل حقابه ایران از رودخانه هیرمند عمل نمی کند.

در همین راستا، روز شنبه 12 شهریور، علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در نشست خبری خود ضمن تاکید بر خلف وعده حاکمیت جدید افغانستان در تامین حقابه کشورمان گفت: «در زمینه حقابه تالاب هامون از رودخانه هیرمند رئیس جمهور دستور ویژه ای داده است و اخیرا هم وزیر نیروی کشورمان به افغانستان سفر کرده است. در حال حاضر وزیر نیروی افغانستان می گوید در بحث حقابه ایران بر تفاهم نامه میان دو کشور متعهدیم، اما هنوز این تعهد عملیاتی نشده و به نظر دست هایی در کار است تا حقابه تالاب هامون از هیرمند به آن نرسد.»

این صحبت های سلاجقه البته در حالی مطرح شد که فیروز قاسم زاده، سخنگوی صنعت آب کشور روز یکشنبه 6 شهریور، در نشست خبری دیگری گفته بود که «چهار روز است که افغانستان رهاسازی حقابه ایران از رودخانه هیرمند را براساس مذاکرات اخیر آغاز کرده و در این چهار روز حدود 5 میلیون متر مکعب آب از افغانستان وارد ایران شده است. البته در ماه های گذشته نیز افغانستان در چند مرتبه به صورت محدود مقداری آب به طرف کشورمان هدایت کرده بود.»

3 نوبت رهاسازی حقابه ایران توسط افغانستان در سال جاری

با مقایسه جملات بیان شده توسط سلاجقه و قاسم زاده در نشست خبری اخیر هر دو نفر، می توان به این نتیجه رسید در حالی که یکشنبه هفته گذشته سخنگوی صنعت آب کشور گفته بود که «رهاسازی حقابه ایران از رودخانه هیرمند توسط افغانستان آغاز شده است»، شنبه هفته جاری رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور گفته است که «برای نرسیدن حقابه ایران به تالاب هامون دست هایی در کار است.»

با توجه به تناقضی که به نظر می رسد در این دو موضع گیری وجود دارد، موضوع را از سخنگوی صنعت آب کشور جویا شدیم و از او پرسیدیم که آیا بالاخره رهاسازی حقابه ایران از رودخانه هیرمند توسط دولت طالبان براساس معاهده نامه ای که 50 سال پیش بین کشورهای ایران و افغانستان انجام شده بود و همچنین مذاکراتی که اخیرا وزیر نیروی کشورمان با طرف افغانستانی انجام داده است، آغاز شده است یا خیر؟

قاسم زاده در پاسخ به این سوال به خبرنگار رکنا گفت: حقابه ایران در معاهده 1351 با افغانستان حدود 820 میلیون متر مکعب در سال، البته در سال های دارای بارندگی نرمال و بالاتر از نرمال تعیین شده است و در سال های دارای بارندگی کمتر از نرمال، این حقابه به تناسب کاهش می یابد. امسال نیز افغانستان تا امروز در سه نوبت در مجموع حدود 21 میلیون مترمکعب آب به سمت ایران رهاسازی کرده است.

وی افزود: آخرین نوبت رهاسازی آب رودخانه هیرمند به طرف ایران در حال حاضر در جریان است و آب با دبی حدود 11 متر مکعب بر ثانیه وارد کشورمان می شود. البته این میزان رهاسازی با حقابه ذکرشده در معاهده فاصله بسیار زیادی دارد و مذاکرات و پیگیری های وزارت نیرو از هیات حاکمه افغانستان برای رهاسازی کامل حقابه کشورمان کماکان ادامه دارد.

افغانستان باید در اصلاح سازه انحرافی بند کمال خان تعجیل کند

موضوع دیگری که باید به آن توجه داشت، این است که در روزهای پایانی مردادماه، تصاویر ماهواره ای و اظهارات آرزو اشرفی زاده، مدیرکل دفتر تالاب های سازمان محیط زیست از این حکایت داشت که افغانستان مانند سال گذشته به جای این که حقابه هیرمند را به سمت ایران روانه کند، آب رودخانه را به سمت شوره زار گودزره رها کرده بود و این آب که سهم ایران محسوب می شود، با این اقدام طرف افغانستانی عملا به هدر رفت.

این در حالی است که علی اکبر محرابیان، وزیر نیرو در پایان سفر روز 21 مرداد خود به افغانستان تاکید کرده بود که با هیات حاکمه افغانستان توافق کرده است که دیگر سهم آب ایران با استفاده از سازه انحرافی موجود در بند کمال خان به سمت شوره زار رها نشود و اساسا دولت طالبان وعده داده است که این سازه انحرافی را به گونه ای اصلاح کند که از این پس حقابه ایران به صورت خواسته یا ناخواسته به سمت بیابان لم یزرع گودزره منحرف نشود.

سخنگوی صنعت آب کشور در بخش دیگری از گفت و گوی خود با رکنا به این موضوع اشاره کرد و اظهار داشت: سازه بند کمال خان و سازه های جانبی آن باعث انحراف سیل به سمت شوره زار گودزره در افغانستان می شود و در سفر اخیر وزیر محترم نیرو به کابل، از طرف مقابل خواسته شد که سازه بند کمال خان به گونه ای اصلاح و نواقص آن برطرف شود که دیگر حقابه ایران به سمت شوره زار لم یزرع گودزره هدایت نشود و حقابه کشورمان به طور کامل تامین شود.

وی افزود: متاسفانه با وجود تعهد طرف مقابل به اصلاح سازه بند کمال خان، هنوز افغانستان به این تعهد خود عمل نکرده است و همین مساله باعث شد که حجم قابل توجهی از آب ناشی از سیلاب های اخیر افغانستان، از رودخانه هیرمند به سمت گودزره سرازیر شود. بنابراین ضروری است که افغانستان در اصلاح سازه بند کمال خان و تضمین رهاسازی حقابه ایران تعجیل کند.

ایران به دنبال دریافت تضمین جدی برای رهاسازی مداوم حقابه است

قاسم زاده در پاسخ به سوال دیگر رکنا درباره این که آیا اساسا قرار شده است که افغانستان از این به بعد به تامین مداوم حقابه ایران از رودخانه هیرمند طبق معاهده سال 1351 پایبند باشد یا خیر، توضیح داد: در حال حاضر مذاکرات با هدف تضمین تحویل کل حقابه ایران، بین طرفین در حال انجام است و یکی از محورهای گفت و گو، تعیین نقاط تحویل حقابه به ایران است. تحویل حقابه ایران طبق معاهده سال 1351 در سه نقطه پیش بینی شده است و محل اندازه گیری نیز در همین نقاط است. در همین راستا، یکی دیگر از محورهای گفت و گوی طرفین، تعیین روش و شیوه اندازه گیری در این نقاط است و قطعا ایران در مذاکرات طرفین به دنبال تضمین جدی برای رهاسازی حقابه است.

وی در پایان با تاکید بر لزوم تامین حقابه زیست محیطی تالاب هامون گفت: با توجه به اقلیم منطقه سیستان، منبع اصلی تامین حقابه زیست محیطی تالاب بین المللی هامون، رودخانه هیرمند، فراه، خاش رود و چند رودخانه دیگر است که پایبندی به حقابه های زیست محیطی برای پایداری حیات و بقای گیاهی و جانوری منطقه و جلوگیری از بروز ریزگردها مورد تاکید ما قرار دارد. به همین دلیل، کشورهای همسایه به این موضوع پایبند باشند.