تشدید ریزگردها در جنوب شرق ایران با خشک شدن جازموریان / لزوم توسعه ظرفیت های خاص اشتغالزایی در جنوب کرمان + فیلم

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، در شرایطی که در سال آبی 1399-1400 شاهد کاهش بیش از 50 بارندگی نسبت به متوسط بلندمدت در استان کرمان بودیم، در سال آبی جاری یعنی یکم مهر 1400 تا امروز، اندکی وضعیت بارندگی در پهناورترین استان ایران بهبود یافته و میزان بارندگی های تجمعی در سراسر کرمان تنها 4 درصد از متوسط بلندمدت کمتر بوده است. البته بهبود نسبی وضعیت بارندگی استان کرمان در ماه های اخیر نتواسته تاثیر چندانی بر جلوگیری از تبعات خشکسالی و تنش آبی بخصوص در جنوب کرمان بگذارد.

اساسا باید توجه داشت با توجه به این که جنوب کرمان نسبت به شمال استان در پایین دست قرار گرفته و فاصله زیادی با سدهای واقع در شمال این استان دارد، در شرایط خشکسالی معمولا بحران آب بیشتر گریبان جنوب این استان را می گیرد. در سال 1401 نیز با وجود این که از زمان بارندگی های نسبتا مناسب زمستان پارسال تا اردیبهشت امسال تالاب بین المللی جازموریان تا حدودی آبگیری شده بود، اما از اوایل خرداد سال جاری به دلیل عدم تامین حقابه زیست محیطی جازموریان، شاهد خشک شدن این تالاب هستیم.

البته خشک شدن تالاب جازموریان تنها یکی از آثار خشکسالی و سوء مدیریت منابع آبی در جنوب کرمان است و در دو سال گذشته بخش زیادی از اراضی زراعی این منطقه نیز با کمبود شدید آب مواجه شده اند و حتی دامداران جنوب کرمان نیز با مشکلاتی در تامین آب احشام خود مواجه بوده اند. همچنین در هفته های اخیر که شاهد تشدید تنش آبی در جنوب کرمان هستیم، کیفیت آب شرب برخی روستاهای این منطقه از جمله در شهرهای رودبار جنوب، قلعه گنج، کهنوج، منوجان، فاریاب، جیرفت و عنبرآباد کاهش یافته است. ضمن این که برداشت کشاورزان از منابع آب زیرزمینی به دلیل عدم تخصیص کافی حقابه مورد نیاز آنها نیز به تشدید روند فرونشست زمین در جنوب کرمان دامن زده است.

تشدید ریزگردها در جنوب شرق ایران با خشک شدن جازموریان

این ها نکاتی است که عبدالستار بخنو، فعال محیط زیست جنوب کرمان در گفت و گو با رکنا روی آن دست گذاشت و اظهار داشت: تالاب جازموریان به عنوان مادر حیات جنوب کرمان و بخش هایی از منطقه سیستان شناخته می شود که پرآب بودن آن نه تنها به زیست حیات وحش این منطقه کمک می کند و در حیات هزاران ماهی در این منطقه نقش دارد، بلکه منجر به رونق کشاورزی، دامداری، صیادی، گردشگری و سایر روش های درآمدزایی در این منطقه می شود. بنابراین خشک شدن تالاب بین المللی جازموریان می تواند منجر به کاهش درآمد اهالی جنوب کرمان و تشدید وقوع ریزگردها در منطقه شود.

وی افزود: متاسفانه با وجود این که بارندگی های نسبتا مناسب زمستان پارسال باعث آبگیری تالاب جازموریان شده بود، اما به دلیل عدم تامین حقابه زیست محیطی این تالاب، از اوایل خردادماه روند خشک شدن جازموریان آغاز شد و اکنون هم این تالاب به طور کامل خشک شده است. این در حالی است که خشک شدن جازموریان نقش مهمی در تشدید ریزگردها در جنوب شرق کشورمان دارد و حتی به گفته خانم ابتکار، رئیس اسبق سازمان محیط زیست، 25 درصد منشاء داخلی ریزگردهای ایران، مربوط به خشک شدن تالاب جازموریان است.

وی در ادامه تاکید کرد: با توجه به نقش مهم تالاب جازموریان در زندگی بیش از یک میلیون نفر از اهالی جنوب استان کرمان و منطقه دلگان در سیستان و بلوچستان، ما اخیرا با ارسال نامه ای به استاندار محترم کرمان و ارسال رونوشت آن به ریاست محترم جمهور و راه اندازی کارزار مطالبه احیای تالاب بین المللی جازموریان، تاکید کرده ایم که عدم تخصیص حقابه زیست محیطی این تالاب از سدهای جیرفت و بافت و 24 بند خاکی در مسیر رودخانه 400 کیلومتری هلیل رود، منجر به خشک شدن تالابی شده است که زمانی به عنوان بزرگترین دریاچه آب شیرین ایران شناخته می شد.

تامین آب مصرفی روستاهای جازموریان از موتورهای کشاورزی در بحران کم آبی

بخنو با تاکید بر کمبود آب شرب برخی شهرها و روستاهای جنوب کرمان گفت: بحران آب تابستان امسال فقط خشک شدن جازموریان را به همراه نداشته، بلکه شاهد کمبود آب شرب در شهرهایی از جمله رودبار جنوب، قلعه گنج، کهنوج، منوجان، فاریاب، جیرفت و عنبرآباد و روستاهای تابعه این شهرها هستیم. این تنش آبی باعث شده است که کیفیت آب شرب در این شهرها کاهش یابد و شاهد شور شدن نسبی و افزایش رسوبات آب مصرفی اهالی این منطقه باشیم؛ به نحوی که حتی بعضا مطابق تصویر زیر، زنان روستایی جنوب کرمان ناچار می شوند برای تامین آب خورن و شستن ظرف و لباس ازآب موتورهای کشاورزی استفاده کنند.

تشدید فرونشست زمین در جنوب کرمان با کاهش حقابه کشاورزی

این فعال محیط زیست با اشاره به نقش کم آبی در بروز مشکلات متعدد در بخش کشاورزی جنوب کرمان گفت: جنوب کرمان در سال های قبل به عنوان یکی از قطب های کشت غلات در سراسر ایران شناخته می شد و شاهد کشت محصولاتی نظیر گندم و کلزا در این منطقه بودیم. اما متاسفانه در سال های اخیر با کمبود آب مورد نیاز کشاورزان، نه تنها اقتصاد کشاورزی جنوب کرمان لطمه خورده، بلکه الگوی کشت طبیعی این منطقه نیز به هم ریخته است و حتی برخی افراد در بالادست به کشت محصولات آب بر در شرایط وجود بحران آب در جنوب کرمان می پردازند.

وی در ادامه تاکید کرد: کمبود آب مورد نیاز کشاورزان جنوب کرمان، تخصیص ناکافی حقابه مورد نیاز آنها و البته عدم رعایت الگوی کشت متناسب با شرایط خشکسالی در سال های اخیر باعث شده است که کشاورزان این منطقه فشار بیش از حدی را به منابع آب زیرزمینی جنوب کرمان بیاورند. این اتفاق نیز باعث شده است که شاهد تشدید روند فرونشست زمین در دشت های جنوب کرمان باشیم؛ بخصوص در سال های اخیر در دشت های مناطق دوساری، عنبرآباد و فاریاب شاهد ایجاد فرورفتگی و بروز شکاف و فروچاله های بسیاری در دل زمین بوده ایم.

پتانسیل فراوان جنوب کرمان برای توسعه معادن، صنایع معدنی و صنایع تبدیلی

نکته مهم دیگری که باید به آن توجه داشت، این است که جنوب کرمان یکی از غنی ترین پهنه های معدنی ایران است که سرشار از ذخایر عظیم کرومیت، منگنز، سنگ آهن، مس و سایر فلزات کاربردی است. از قضا برخلاف برخی پهنه های معدنی ایران که در منطقه حفاظت شده محیط زیست یا در حوالی جنگل ها، رودخانه ها و کوه های دارای پوشش گیاهی گسترده قرار گرفته اند و فعالیت در آنها منجر به تخریب محیط زیست می شود، فعالیت های معدنی در جنوب کرمان نه تنها مخرب محیط زیست نیست، بلکه می تواند به منابع آبی این منطقه نیز کمک کند؛ زیرا فعالیت های معدنی، آب کمتری را از کشت محصولات آب بر در جنوب کرمان مصرف می کنند و هرچه آب کمتری هم در بخش کشاورزی مصرف شود، از فشار وارده به منابع آب سطحی و زیرزمینی این منطقه کاسته می شود.

عبدالستار بخنو ضمن اشاره به نکته تاکید کرد: متاسفانه بخش زیادی از معادن جنوب کرمان در سال های اخیر غیرفعال شده و این مساله باعث شده است که روستاییان این خطه به فعالیت در مشاغل آب بری مانند کشاورزی روی بیاورند. البته قطعا نمی توان از نقش کشاورزی در تامین امنیت غذایی کشور صرف نظر کرد، ولی در مناطق محرومی مثل جنوب کرمان، کشاورزی مدرن هنوز رواج پیدا نکرده است و شاهد استفاده کشاورزان از منابع آبی سطحی و زیرزمینی با بهره وری پایین هستیم.

وی در ادامه گفت: صرف نظر از پتانسیل های معدنی فراوان جنوب کرمان، این خطه دارای ظرفیت های بسیاری برای توسعه صنایع معدنی در جهت جلوگیری از خام فروشی مواد معدنی منطقه است. یعنی همان طور که در سطح استان کرمان شاهد شکل گیری صنایع بزرگی مثل گل گهر سیرجان هستیم، قطعا جنوب کرمان هم پتانسیل های بسیاری برای توسعه صنایع معدنی دارد. همچنین با توجه به ظرفیت های کشاورزی غنی جنوب کرمان بخصوص در حوزه تولید غلات، دولت می تواند با سرمایه گذاری در صنایع تبدیلی از جمله تولید آرد گندم یا گرفتن روغن از کلزا به اشتغالزایی و کسب درآمد بیشتر اهالی این خطه محروم کمک کند.

لزوم توجه ویژه رئیس جمهور به ظرفیت های اشتغالزایی جنوب کرمان

بخنو در بخش پایانی اظهاراتش از عدم راه اندازی منطقه اقتصادی ویژه جازموریان انتقاد کرد و گفت: با وجود این که از سال ها قبل قرار بود که منطقه ویژه اقتصادی جازموریان راه اندازی شود و حتی مجلس شورای اسلامی نیز مصوبه مخصوصی را در این زمینه تصویب کرده، اما متاسفانه هنوز این پروژه به جایی نرسیده است و همه این مسائل به تشدید مشکلات اقتصادی اهالی جنوب کرمان دامن زده و باعث شده است که آنها به انجام کشاورزی و مصرف منابع آب این خطه روی بیاورند؛ آن هم در شرایطی که برداشت آب از این منابع از جمله دلایل خشک شدن تالاب جازموریان است.

وی در پایان تصریح کرد: جنوب کرمان علاوه بر پتانسیل های بسیار در عرصه صنایع معدنی و تکمیلی و منطقه ویژه اقتصادی، ظرفیت های فراوانی هم در حوزه های گردشگری و صنایع دستی دارد. در شرایط کنونی هم با توجه به این که خبرها از آمدن رئیس جمهور محترم در آینده نزدیک به استان کرمان حکایت دارد، امیدواریم که ایشان توجه ویژه ای به پتانسیل های ویژه اشتغالزایی و تولید مشاغل کم آب بر برای جنوب کرمان توجه داشته باشد تا این منطقه در آینده ای نزدیک از تبعات محرومیت و کم آبی نجات یابد.