ایران در آستانه پیری جمعیت / نقش افزایش میل به مهاجرت، در رشد سن ازدواج در ایران

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، با وجود این که در دو سال گذشته، شیوع کرونا و کاهش سختگیری خانواده ها در برگزاری مراسم ازدواج، به میزان اندکی منجر به افزایش آمار ازدواج در کشورمان شده است، اما آنچه هنوز درباره آمارهای مربوط به ازدواج خطرناک به نظر می رسد، بالا بودن سن ازدواج در ایران است؛ به نحوی که مطابق آمارهای رسمی معاونت امور جوانان وزارت ورزش، هم اکنون متوسط سن ازدواج پسران در ایران حدود 29 سال و متوسط سن ازدواج دختران نزدیک 27 سال است.

در این میان بالا بودن سن ازدواج به صورت طبیعی به روند فرزندآوری لطمه می زند، زیرا سن ایده آل برای بارداری زنان محدود است و طبیعتا هرچه بانوان دیرتر ازدواج کنند، احتمال بارداری آنها و تعداد فرزندانی که می توانند به دنیا بیاورند، کمتر می شود. این در حالی است که کشورمان هم اکنون در آستانه پیری جمعیت قرار دارد و دولت باید برای جلوگیری از این روند، شرایط تسهیل ازدواج جوانان و کاهش سن ازدواج را فراهم کند.

در همین راستا به مناسبت سالروز ازدواج خجسته حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) که به نام «روز ملی ازدواج» نامگذاری شده و نخستین روز هفته ازدواج لقب گرفته است، با دکتر اردشیر گراوند، جامعه شناس درباره علل اصلی بالا رفتن سن ازدواج در کشورمان گفت و گو کرده ایم.

هسته ای شدن خانواده ها، نخستین عامل افزایش سن ازدواج در ایران

گراوند در ابتدای اظهارات خود درباره مشکلات موجود پیش روی ازدواج جوانان به خبرنگار رکنا گفت: هسته ای شدن خانواده ها، افزایش شدید قیمت مسکن و اجاره، سخت بودن یافتن شغل مناسب و کمبود درآمد سرانه جوانان، مهمترین عوامل اقتصادی است که به دشوار شدن ازدواج جوانان و افزایش سن ازدواج دامن زده است. البته قطعا برخی عوامل فرهنگی مثل بالا رفتن میزان تحصیلات عمومی و زمان بر بودن تکمیل تحصیلات نیز بر افزایش سن ازدواج در کشورمان تاثیر گذاشته است.

وی افزود: علاوه بر موارد ذکر شده، افزایش آگاهی جوانان نسبت به مسئولیت های ازدواج و دوری گزینی بعضی از آنها از انجام این مسئولیت ها، ناامیدی و نداشتن چشم انداز مطلوب از آینده، تغییر سبک زندگی عموم مردم بخصوص جوانان، افزایش میل به مهاجرت به خارج از کشور و گسترده تر شدن ارتباطات دختران و پسران با یکدیگر پیش از انجام ازدواج  نیز از جمله مهمترین عوامل فرهنگی و اجتماعی افزایش سن ازدواج در ایران است.

این جامعه شناس تاکید کرد: منظور از هسته ای شدن خانواده ها به عنوان نخستین عامل افزایش سن ازدواج در کشورمان، این است که در گذشته، زوج های جوان مشکلی نداشتند با این که در منزل پدری خود زندگی کنند و حتی با والدین خود همسفره باشند. اما اکنون خانواده های ایرانی شکلی هسته ای و جداگانه به خود گرفته است و دیگر کمتر خانواده ای را می بینیم که در آن یک زوج جوان در کنار یک زوج مسن تر زندگی کند و اکثر قریب به اتفاق جوانان تمایل دارند که در خانه ای جداگانه زندگی کنند. وقتی هم که جوانان بخواهند در خانه ای جداگانه زندگی کنند، طبیعتا با دشواری های زیادی برای یافتن شغل، مسکن و تامین معیشت مواجه می شوند که همین مساله به عامل مهمی برای به تاخیر افتادن ازدواج تبدیل می شود.

ریشه های فرهنگی و اجتماعی بالا رفتن سن ازدواج

گراوند همچنین با اشاره به ریشه های فرهنگی و اجتماعی افزایش سن ازدواج در ایران گفت: جوانان امروز بیشتر از گذشته از مسئولیت های سنگین ازدواج آگاهی دارند و همین آگاهی منجر به دوری گزینی برخی از آنها از انجام مسئولیت های زندگی مشترک شده است؛ بخصوص که تغییر سبک زندگی و تشدید دشواری های معیشتی، مسئولیت های مربوط به ازدواج را نسبت به قبل سنگین تر کرده و همین مساله باعث شده است که آگاهی از مسئولیت های زندگی مشترک، به یکی از عوامل افزایش سن ازدواج در کشورمان تبدیل شود.

این جامعه شناس ادامه داد: ناامیدی و نداشتن چشم انداز مطلوب از آینده، از دیگر عوامل افزایش سن ازدواج در ایران است؛ به عبارت دیگر، وقتی جوانان ما شاهد رشد افسارگسیخته تورم، کاهش شدید ارزش پول ملی و افزایش آمار بیکاری هستند، میل کمتری به تشکیل خانواده پیدا می کنند؛ بخصوص که در چند دهه گذشته، توقعات عمومی آحاد جامعه از سطح زندگی مطلوب بالاتر رفته و همین مساله به تشدید ناامیدی عمومی دامن زده است. شکی نیست که مهمترین راهکار مقابله با این ناامیدی نیز بهبود اوضاع معیشتی عموم مردم است.

وی در ادامه تاکید کرد: در کنار این موارد، تغییر سبک زندگی عموم مردم بخصوص جوانان نیز نقش مهمی را در افزایش سن ازدواج ایفا می کند؛ به عبارت دیگر، لوازمی که امروز جوانان می خواهند برای شروع زندگی خود داشته باشند، بسیار پرهزینه‌تر از لوازمی است که نسل های قبلی برای ازدواج لازم داشتند. طبیعی است در شرایط دشوار معیشتی امروز نیز هرچه لوازم مقدمات شروع زندگی مشترک گران تر شود، انجام ازدواج نیز به تاخیر می افتد.

نقش افزایش میل به مهاجرت، در رشد سن ازدواج در ایران

گراوند درباره دیگر دلایل افزایش سن ازدواج در ایران توضیح داد:  افزایش تمایل جوانان ایرانی به مهاجرت به خارج از کشور، از جمله دیگر عوامل رشد سن ازدواج در کشور ما است. زیرا در شرایط کنونی، متاسفانه بخش زیادی از جوانان حتی تا رسیدن به دهه چهارم زندگی خود، سعی می کنند راهکارهای مختلفی را برای مهاجرت از ایران پیدا کنند که اجرای این راهکارها زمان بر است. بسیاری از جوانان نیز حتی اگر تصمیم جدی برای مهاجرت نداشته باشند، اما صرفا به آن فکر کنند، بازهم چون آینده زندگی خود را نامعلوم می بینند، انجام ازدواج را به تاخیر می اندازند.

این جامعه شناس ادامه داد: گسترده تر شدن ارتباطات دختران و پسران با یکدیگر پیش از انجام ازدواج خواه ناخواه روی رشد سن ازدواج اثر می گذارد، زیرا از نظر روانشناسی، محدودیت مطلوبیت می آورد و هرچه محدودیت کمتر باشد، تقاضا بالاتر می رود. به عبارت ساده تر، در دورانی که دسترسی پسران به دختران یا بالعکس کمتر بود، جوانان راحت تر شخص مورد نظر خود برای ازدواج را انتخاب می کردند، اما اکنون چون ارتباطات دختران و پسران مجرد گسترده تر شده است، انتخاب یک شخص برای ازدواج بیشتر از قبل برای جوانان زمان می برد.

وی در پایان تصریح کرد: اکنون ایران در آستانه بحران جمعیت است و برای حل این مشکل باید آمار ازدواج در کشورمان بیشتر از شرایط امروز افزایش یابد و همچنین سن ازدواج نیز باید به شکل محسوسی کم شود؛ زیرا هرچقدر جوانان دیرتر ازدواج کنند، دیرتر هم اقدام به فرزندآوری می کنند و احتمال پیرتر شدن جمعیت نیز بیشتر می شود.