محافظت از جنگل های کشور 9 هزار نیرو و 1000 پهپاد کم دارد / ایران مجهزتر از بسیاری از کشورهای پیشرفته در برابر آتش

با وجود توسعه تجهیزات انفرادی، گروهی و هوایی مبارزه با آتش سوزی جنگل ها در سال های اخیر، هنوز هم بسیاری از کارشناسان محیط زیست معتقدند ایران دچار کمبودهای بسیاری در زمینه این تجهیزات است؛ مساله ای که سرهنگ رضا اکبری، فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور نیز در گفت و گو با رکنا به آن اشاره کرد و تاکید داشت که در سال های آتی سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور برنامه های زیادی برای توسعه تجهیزات مربوط به رصد و پایش جنگل های ایران و اطفای حریق جنگل ها  در دستور کار دارد و اخیرا هم این سازمان با راه اندازی مرکز مانیتورینگ و هشدار مخاطرات منابع طبیعی کشور به سمت هوشمندسازی حراست از عرصه های طبیعی ایران رفته است.

حمایت های ویژه سازمان منابع طبیعی از نیروهای مردمی

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، آتش سوزی جنگل ها و مراتع یکی از مهمترین مخاطرات طبیعی کشور محسوب می شود که سالیانه به طور متوسط در 18 هزار هکتار از اراضی ملی ایران رخ می دهد و به بخش زیادی از عرصه های طبیعی آسیب می زند. در این میان نیروهای یگان حفاظت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور همواره در خط مقدم نبرد با آتش سوزی عرصه های طبیعی قرار دارند و البته در برخی موارد نیز نیروهای مردمی پابه‌پای جنگلبانان به مقابله با حریق جنگل ها و مراتع می روند.

نیروهای مردمی و دوستداران طبیعت در سال های اخیر تا جایی برای مقابله با حریق در عرصه های طبیعی تلاش کرده اند که در برخی مواقع شاهد جان باختن یا مصدوم شدن این افراد در آتش سوزی های مختلف بوده ایم؛ به نحوی که در یک مورد در مردادماه 1400، چهار نفر از نیروهای مردمی شهرستان فیروزآباد استان فارس که به صورت خودجوش برای مقابله با آتش سوزی در مراتع تنگه هایقر رفته بودند، به دلیل نداشتن لباس مخصوص و امکانات لازم برای اطفای حریق جان خود را از دست دادند.

این در حالی است که در سال 97 نیز شهید میلاد ساقی در حالی که خدمت سربازی خود را می گذراند، در هنگام تلاش برای مهار آتش سوزی عرصه های طبیعی منطقه چوار استان ایلام، جان خود را از دست داد. در چنین شرایطی سوال مهم این است که سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور چه برنامه ای برای حمایت از افرادی دارد که در هنگام تلاش برای اطفای حریق جنگل ها و مراتع مصدوم می شوند و همچنین از خانواده جان باختگان این راه چگونه حمایت می کند؟

این سوال را با سرهنگ رضا اکبری، فرمانده یگان حفاظت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در میان گذاشتیم و او نیز در پاسخ به خبرنگار رکنا گفت: متاسفانه تا قبل از سال 98 حمایت جدی از نیروهای مردمی و ایثارگران حوزه منابع طبیعی انجام نمی شد و عمده حمایت ها صرفا به اقدامات سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور مربوط بود. اما در ماده 20 قانون مدیریت بحران کشور که آیین نامه اجرایی آن در تیرماه سال 1400 در هیات دولت تصویب شد، حمایت های ویژه ای برای نیروهای داوطلب پیش بینی شده است.

وی افزود: در این ماده قانونی تاکید شده است هر فردی که به صورت داوطلبانه، به شکل خودجوش یا بنا به درخواست یگان حفاظت منابع طبیعی برای حفاظت از عرصه های طبیعی یا مقابله با آتش سوزی ها به نیروهای دولتی کمک کند و در این مسیر دچار آسیب شود، به عنوان فداکار خدمت شناخته می شود. در چنین شرایطی سازمان منابع طبیعی هزینه های درمانی آن شخص را پرداخت خواهد کرد و در صورتی که او فوت کند، دیه آن فرد نیز توسط سازمان به خانواده اش پرداخت می شود.

پیش بینی بیمه های مختلف برای داوطلبان حراست از جنگل های ایران

اکبری درباره دیگر تدابیر سازمان منابع طبیعی کشور برای حمایت از نیروهای مردمی که به اطفای حریق در عرصه های طبیعی کمک می کنند، توضیح داد: در مبحث «بیمه مسئولیت» که هم شامل نیروهای داوطلب و هم شامل نیروهای حفاظتی یگان منابع طبیعی کشور می شود، انواع حمایت های قضایی و بیمه ای برای ایثارگران منابع طبیعی پیش بینی شده است.

فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور ادامه داد: در مجموع در آیین نامه اجرایی ماده 20 قانون مدیریت بحران کشور به همراه مواد مختلف قانون حمایت های قضایی و بیمه ای از ماموران یگان حفاظت محیط زیست و جنگل بانی، حمایت های مختلفی از نیروهای رسمی سازمان منابع طبیعی و نیروهای داوطلب مردمی پیش بینی شده است که بخش زیادی از این حمایت ها مربوط به حمایت های بیمه ای است.

وی در ادامه تاکید کرد: یکی دیگر از موضوعات پیش بینی شده توسط سازمان منابع طبیعی کشور برای حمایت از نیروهای مردمی، مبحث «بیمه بی نام» است که براساس آن، دیه کسانی که به صورت داوطلبانه با یگان حفاظت منابع طبیعی کشور همکاری می کنند و دچار آسیب می شوند یا فوت می کنند، پرداخت می شود و همچنین حمایت های مادی و معنوی مختلفی از این افراد صورت می گیرد.

ساماندهی "همیاران طبیعت محافظ" برای مبارزه با آتش سوزی جنگل ها

اکبری در پاسخ به سوال دیگر رکنا درباره راهکارهای جلوگیری از تکرار موضوعاتی مانند مصدومیت یا جان باختن نیروهای داوطلب در حین مبارزه با آتش سوزی جنگل ها و مراتع، اظهار داشت: با وجود این که پاسداری از عرصه های منابع طبیعی از اهمیت بسیاری برخوردار است، اما قطعا جان انسان ها برای ما در اولویت است. به همین دلیل، ما در ماه های اخیر اقدام به ساماندهی «همیاران طبیعت محافظ» کرده ایم و قرار است از این نیروها به صورت سازمان یافته در راستای مبارزه با مخاطرات طبیعی استفاده کنیم.

فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور در همین راستا گفت: ما به مدیران کل منابع طبیعی و فرماندهان یگان حفاظت منابع طبیعی استان های کشور اعلام کرده ایم که در همان ساعت های اولیه ای که برای اطفای حریق عرصه های طبیعی حاضر می شوند، به هیچ وجه نباید اجازه حضور افراد عادی در صحنه مبارزه با آتش سوزی را بدهند و از میان نیروهای مردمی، فقط همیاران طبیعت محافظ می توانند در این زمینه به نیروهای منابع طبیعی کمک کنند.

فرمانده جنگل بانی ایران ادامه داد: ما تجهیزات انفرادی لازم برای اطفای حریق را به همیاران طبیعت محافظ تحویل داده ایم و این نیروها را سازماندهی کرده ایم و به مسئولان منابع طبیعی استان ها ابلاغ کرده ایم که نباید اجازه حضور مردم بومی و داوطلبان غیرسازماندهی‌شده در صحنه های مبارزه با آتش سوزی داده شود تا دیگر شاهد تکرار فجایعی نظیر فوت افراد محلی در هنگام اطفای حریق نباشیم.

وی در ادامه تاکید کرد: ما برای مجهز کردن نیروهای مردمی به ابزار لازم برای اطفای حریق، این تجهیزات را بخصوص در مناطق بحرانی به دهیاری های مربوطه تحویل داده ایم تا در مواقع لزوم، همیاران طبیعت محافظ و نیروهای یگان حفاظت منابع طبیعی بتوانند از این تجهیزات استفاده کنند.

30 بالگرد و 2 هواپیما؛ در اختیار یگان حفاظت منابع طبیعی

نکته دیگری که باید به آن توجه داشت، این است که با وجود بهبود امکانات هوایی لازم برای مقابله با حریق عرصه های طبیعی از جمله هواپیما یا بالگرد آب پاش در سال های اخیر، هنوز هم ضعف های زیادی در این زمینه مشاهده می شود؛ از جمله این که در بسیاری از موارد بالگردهای اطفای حریق با تاخیر به محل حادثه اعزام می شوند یا تا پیش از آن که در مرداد 1400، ایران برای کمک به آتش سوزی جنگل های ترکیه، هواپیمای ایلیوشین اعزام کند، کمتر کسی از وجود این هواپیماهای آب پاش در کشورمان خبر داشت.

بر همین اساس فعالان محیط زیست معتقدند که یگان های حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی کشور کمتر توانسته اند که مانند کشورهای پیشرفته، در مواقع لزوم به شکل به‌هنگام و مناسب از امکانات هوایی لازم برای اطفای حریق بهره مند شوند. در چنین شرایطی سوال مهم این است که امکانات هوایی مورد نیاز برای مبارزه با آتش سوزی جنگل ها و مراتع در ایران چقدر با کمبود مواجه است و اصولا در چه شرایطی می توان از این امکانات استفاده کرد؟

اکبری در پاسخ به این سوال گفت: ما از سال 1400 موضوع گسترش امکانات هوایی اطفای حریق را به شکل جدی پیگیری کردیم و تلاش های ما باعث شده است که هم اکنون 30 بالگرد آب پاش و 2 هواپیمای ایلیوشین در 19 پایگاه هوایی اطفای حریق در سطح کشور برای مبارزه با اطفای حریق جنگل ها و مراتع کشور آماده باشند و ما در مواقع ضروری می توانیم از این امکانات استفاده کنیم.

وی در ادامه توضیح داد: بالگردها و هواپیماهای ایلیوشین ما کاملا آماده به کار هستند تا جایی که اگر در یک استان که فقط یک بالگرد در آن مستقر است، شاهد وقوع حریق باشیم، چند بالگرد می توانند از پایگاه های اطفای حریق استان های مجاور به محل حادثه اعزام شوند. همین روند باعث شده است که سال گذشته ما در برخی مواقع حتی 10 بالگرد برای اطفای حریق به یک استان خاص اعزام کنیم و اساسا هیچ محدودیتی در اعزام بالگرد به استان های مختلف برای مبارزه با آتش سوزی عرصه های طبیعی نداریم.

اعزام هواپیمای ایلیوشین به ترکیه نشان دهنده اقتدار ایران بود

اکبری در بخش دیگری از اظهاراتش با اشاره به اعزام بالگرد و هواپیمای آب پاش به ترکیه در مرداد 1400 عنوان کرد: اعزام یک هواپیمای ایلیوشین و چند بالگرد به ترکیه برای کمک به این کشور در جهت اطفای حریق جنگل ها، اقدامی ارزشمند تلقی می شود که نشان دهنده اقتدار ایران و حاکی از توانمندی های بالای سازمان منابع طبیعی و یگان حفاظت است.

فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور ادامه داد: ما هواپیمای ایلیوشین را فقط به جنگل های ترکیه اعزام نکرده ایم، بلکه در سال 1400 در چند مورد برای اطفای حریق در عرصه های طبیعی کشورمان از این هواپیما بهره برده ایم. البته مردم باید توجه داشته باشند که اساسا در ارتفاعات و در مناطقی که دارای صخره های زیادی باشد، نمی توان برای اطفای حریق از هواپیمای ایلیوشین استفاده کرد، وگرنه 2 هواپیمای ایلیوشین به صورت خرید خدمات پرواز کاملا در اختیار ما قرار دارد و ما هیچ محدودیتی در استفاده از آنها نداریم.

وی در ادامه تاکید کرد: در برخی نقاط از جمله ارتفاعات با توجه به وضعیت توپوگرافی موجود نمی توان از هواپیمای ایلیوشین استفاده کرد، وگرنه ما هر وقت که بخواهیم می توانیم برای اطفای حریق در مناطق مسطح از این هواپیما بهره ببریم، همان طور که سال گذشته برای مبارزه با آتش سوزی مراتع اطراف تالاب انزلی نیز از این هواپیما استفاده کردیم. اکنون 2 هواپیمای ایلیوشین در اختیار ما قرار دارد که هر کدام با ظرفیت 40 تن حمل آب طراحی شده اند و هیچ استفاده دیگری غیر از اطفای حریق عرصه های طبیعی ندارند.

اعلام آمادگی ایران برای کمک به سایر کشورها در زمینه مبارزه با آتش سوزی جنگل ها

اکبری با تاکید بر این که اعزام هواپیمای ایلیوشین و بالگرد آب پاش به ترکیه در راستای کمک های بشردوستانه ایران به همسایگان خود بوده است، اظهار داشت: کشورهای مختلف براساس روابط دیپلماتیکی که با یکدیگر دارند، معمولا در مواقع بحرانی کمک های بشردوستانه مختلفی از جمله اعزام تجهیزات را انجام می دهند. همان طور که بسیاری از کشورها در هنگام وقوع سیل، زلزله و دیگر حوادث غیرمترقبه به ما کمک کرده اند، ما نیز در هنگام آتش سوزی های سال گذشته جنگل های ترکیه به این کشور کمک کردیم.

فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور ادامه داد: اعزام هواپیمای ایلیوشین به ترکیه، علاوه بر این که حاکی از اقتدار ایران بود، توانمندی های بالای ما در بهره مندی از امکانات هوایی اطفای حریق عرصه های طبیعی را نشان داد. این در حالی است که بسیاری از کشورها از جمله خود ترکیه از این امکانات بی بهره هستند، ولی با توجه به بروز تغییرات اقلیمی و احتمال بالای وقوع آتش سوزی در جنگل های کشورمان، ما ایران را به امکانات هوایی اطفای حریق جنگل ها مجهز کرده ایم.

وی در ادامه تاکید کرد: در شرایط کنونی بسیاری از کشورهای پیشرفته از جمله آمریکا، ایتالیا، یونان و ... قدرت مناسبی برای کنترل حریق عرصه های طبیعی ندارند و ایران جزو اندک کشورهایی است که از تکنولوژی پیشرفته اطفای حریق جنگل ها و مراتع به صورت هوایی استفاده می کند و به همین دلیل ما برای کمک به سایر کشورها در این زمینه اعلام آمادگی کرده ایم.

فاصله زیاد تعداد نیروهای یگان منابع طبیعی با وضعیت مطلوب

با وجود این که اکبری در گفت و گو با رکنا، تجهیزات هوایی یگان حفاظت منابع طبیعی کشور را مطلوب توصیف کرد، اما او تاکید داشت که تعداد نیروهای این یگان برای رصد تخلفات و مخاطراتی که در عرصه های طبیعی ایران رخ می دهد، کافی نیست و به همین دلیل، سازمان منابع طبیعی در سال های اخیر تصمیم گرفته است که با خریداری و نصب تجهیزات هوشمند پایش مراتع و جنگل ها از جمله دوربین و پهپاد، ضمن تشدید نظارت بر عرصه های طبیعی، خلا ناشی از کمبود نیروهای حفاظتی را نیز جبران کند.

اکبری با اشاره به این مساله عنوان کرد: یگان حفاظت منابع طبیعی کشور 6 هزار نیرو دارد که باید از 135 میلیون هکتار از عرصه های طبیعی کشور محافظت کنند. این در حالی است که برابر نُرم های حفاظتی کشورهای پیشرفته، به ازای هر هزار هکتار جنگل یا 30 هزار هکتار مرتع یا 50 هزار هکتار بیابان باید یک نیروی حفاظتی وجود داشته باشد و اگر ما سطح اراضی ملی کشور را براساس نوع پوشش گیاهی تفکیک کنیم، بازهم براساس استاندارهای روز دنیا، تعداد نیروهای یگان حفاظت منابع طبیعی ما فاصله بسیاری با وضعیت مطلوب دارد.

وی در ادامه تاکید کرد: با توجه به کمبود نیروهای یگان حفاظت منابع طبیعی کشور نسبت به استانداردهای جهانی، طبیعی است که اگر به سمت توسعه استفاده از تجهیزات هوشمند رصد و پایش عرصه های طبیعی حرکت نکنیم، قادر نخواهیم بود که به خوبی از 135 میلیون هکتار طبیعت ایران که وظیفه حراست از آن را برعهده داریم، حفاظت کنیم.

نصب 37 دوربین حفاظتی در طبیعت 5 استان

اکبری با بیان این که هوشمندسازی تجهیزات رصد و پایش عرصه های طبیعی، راهبرد اساسی سازمان منابع طبیعی برای جبران کمبود نیروهای حفاظتی این سازمان محسوب می شود، اظهار داشت: بدون تردید تجهیز یگان های منابع طبیعی استان های مختلف می تواند نقشی مهم در تقویت این یگان ها داشته باشد. به همین دلیل، ما هم اکنون 37 دوربین حفاظتی را در 5 استان نصب کرده ایم که این دوربین ها به صورت آنلاین به مرکز مانیتورینگ و هشدار مخاطرات منابع طبیعی کشور متصل شده اند.

البته فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور، تعداد دوربین های نصب شده کنونی را ناکافی دانست و گفت: ما برای این که بتوانیم رصدی قدرتمند بر عرصه های طبیعی کشور داشته باشیم، باید در سراسر این عرصه ها بخصوص در نقاط بحرانی مجموعا 2 هزار دوربین نصب کنیم و این دوربین ها را به مرکز مانیتورینگ ستاد مرکزی سازمان منابع طبیعی و مراکز مشابه در استان های کشور متصل کنیم تا یگان های حفاظت منابع طبیعی ما بتوانند نظارت مناسبی بر نقاط حساس طبیعت ایران داشته باشند.

فرمانده جنگل بانی ایران ادامه داد: راه اندازی مرکز مانیتورینگ و هشدار مخاطرات منابع طبیعی کشور در سال گذشته، به نوعی فراهم کننده بستر لازم برای هوشمندسازی امکانات رصد و پایش عرصه های طبیعی ایران بود و اکنون با توجه به پهنای باند بالایی که در اختیار سازمان منابع طبیعی قرار داده شده است، ما هر تعداد دوربینی را که در سال های آینده در طبیعت ایران نصب کنیم، می توانیم به مرکز مانیتورینگ متصل کنیم و در ستاد مرکزی سازمان منابع طبیعی شاهد لحظه به لحظه اتفاقاتی باشیم که در گوشه و کنار طبیعت ایران رخ می دهد.

وی در ادامه تاکید کرد: نصب 2 هزار دوربین حفاظتی در سراسر کشور نقطه مطلوب ما برای توسعه این امکانات است و ما امیدواریم که بتوانیم تا دو سال آینده این تعداد دوربین را در سطح کشور نصب کنیم، اما بازهم همین که مرکز مانیتورینگ و هشدار مخاطرات منابع طبیعی کشور راه افتاده است، در واقع بستر هوشمندسازی نظارت بر طبیعت ایران فراهم شده تا در آینده بتوانیم هر دوربینی را که در سطح کشور نصب می شود، به صورت آنلاین به این مرکز متصل کنیم.

برنامه سازمان منابع طبیعی برای راه اندازی یگان پهپادی

اکبری با بیان این که گسترش نصب دوربین های حفاظتی تنها یکی از راهبردهای یگان حفاظت منابع طبیعی کشور برای هوشمندسازی نظارت بر عرصه های طبیعی است، عنوان کرد: راهبرد دیگر ما در این زمینه، گسترش استفاده از پهپادها برای رصد طبیعت کشور است؛ بخصوص ما قصد داریم بهره برداری از پهپادها را برای اعمال نظارت بیشتر بر عرصه های جنگلی گسترش دهیم.

فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور ادامه داد: همان طور که ما پیش از این پایگاه های هوایی اطفای حریق را در استان های مختلف راه اندازی کرده ایم، قصد داریم که در آینده پایگاه های مختلفی را به پهپادهای نظارتی مجهز کنیم. برای این منظور ما برنامه داریم که در ماه های آتی به خریداری پهپاد یا خرید خدمات پهپادی از نهادهای مختلف کشور بپردازیم.

وی در ادامه تاکید کرد: ما برنامه داریم که در تمام نقاط حساس جنگل های کشور بخصوص نقاطی که در آن تخریب و تصرف اراضی ملی یا قاچاق چوب اتفاق می افتد، دوربین حفاظتی نصب کنیم و همچنین با استفاده از پهپاد بتوانیم تمام سطح عرصه های جنگلی و سایر اراضی طبیعی ایران را رصد کنیم. برای این منظور نیز ما قصد داریم که در آینده ای نزدیک یگان پهپادی را راه اندازی کنیم.

فراهم شدن زیرساخت های هوشمندسازی حراست از جنگل های ایران

اکبری با بیان این که در شرایط حاضر تعداد بسیار محدودی پهپاد در اختیار یگان حفاظت سازمان منابع طبیعی قرار دارد، اظهار داشت: اکنون ما در تمام استان های کشور فقط 10 پهپاد در اختیار داریم، اما قطعا برای گسترش هرچه بیشتر تعداد پهپادهای لازم برای تقویت نظارت بر عرصه های طبیعی بخصوص جنگل های ایران تلاش خواهیم کرد؛ زیرا با توجه به این که نمی توان با استفاده از دوربین های حفاظتی نظارت کاملی بر عرصه های جنگلی داشت، ما ناچاریم که برای نظارت بهتر بر این عرصه ها، حتما استفاده از پهپاد را گسترش دهیم.

فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور ادامه داد: ما قصد داریم که برای تقویت یگان پهپادی کشور، هم به خرید پهپاد بپردازیم و هم در استان هایی که نهادهای مختلف آنها پهپاد دارند، بخصوص در استان های شمالی کشور، به خرید خدمات پهپادی بپردازیم. اکنون هم فرآیند هوشمندسازی تجهیزات رصد و پایش طبیعت ایران در سازمان منابع طبیعی آغاز شده است و ما در سال های آتی گسترش فرآیند هوشمندسازی در تمام ابعاد را در دستور کار قرار می دهیم.

وی در پایان تصریح کرد: برآورد اولیه ما حاکی از آن است که ما برای تقویت نظارت بر عرصه های طبیعی به هزار پهپاد در سطح کشور نیاز داریم که البته هنوز تعداد کمی از این پهپادها را در اختیار داریم، اما همین که توانسته ایم در سال های اخیر روند حرکت به سمت هوشمندسازی را آغاز کنیم، بسیار ارزشمند است؛ زیرا ما اکنون زیرساخت ها را فراهم کرده ایم و هر تعداد پهپاد، دوربین حفاظتی و GPS روی خودروها که در مناطق مختلف نصب شود، امکان بهره برداری از آنها وجود دارد و ما فقط نیاز داریم این اقلام را تهیه کنیم و به استان ها تحویل دهیم تا بتوانیم از ظرفیت هوشمندسازی در سطح کشور بهره مند شویم.