تحریم صادراتی ایران در عدم کربن زدایی /توسعه کاشت درخت بالسا در جهان برای استفاده از چوب آن در توربین بادی

کربن زدایی به معنای تلاش برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای به ویژه دی اکسید کربن به عنوان عامل اصلی بروز گرمایش جهانی است. کربن زدایی راهکاری موثر برای مقابله با تغییرات اقلیمی محسوب می شود و به همین دلیل، در سال های اخیر کشورهای مختلف جهان برنامه های گوناگونی را برای کربن زدایی از صنایع مختلف خود از جمله صنعت برق اجرایی کرده اند. مهمترین راهکار کربن زدایی در صنعت برق، توسعه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر از جمله انرژی بادی است. به زودی کشورهای جهان قوانینی را وضع خواهند کرد که مطابق آنها، کشورهایی که به کربن زدایی از صنایع خود بی توجهی می کنند، عملا دچار تحریم های صادراتی خواهند شد. 

توسعه کاشت درخت بالسا در جهان برای استفاده از چوب آن در توربین بادی 

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، درخت بالسا درختی بزرگ و پهن برگ است که عمدتا در کشورهای آمریکای لاتین می روید، اما در سال های اخیر کشورهای آمریکای شمالی، اروپا و استرالیا نیز به دلیل کاربردهای وسیع چوب درخت بالسا، اقدام به کاشت این درخت و پرورش جنگل های مصنوعی بالسا برای استفاده از چوب آن کرده اند؛ زیرا چوب بالسا با وجود سبکی بسیار زیاد آن، دارای ویژگی هایی مانند استحکام، سفتی و قابلیت کار است و کاربردهای سودمندی را برای انسان ها دارد. 

اساسا سبکی و ساختار سلولی خاص چوب بالسا آن را برای مواد عایق کاری مناسب ساخته است و به همین دلیل از چوب بالسا برای ساخت ماکت هواپیما و ماکت انواع پل برای آزمایش‌های علمی استفاده می شود. همچنین چوب بالسا برای ساخت دیواره های داخلی هواپیما، قابکاری، جلیقه های نجات، برخی وسایل ماهیگیری، راکت تنیس، تخته موج سواری، بخش هایی از قایق‌ های تفریحی و وسایل دیگر استفاده می شود. اما یکی از مهمترین استفاده های چوب بالسا، ساخت پره های توربین های بادی با استفاده از آن است. 

بالسا درختی سریع الرشد است که طی ۴ تا ۵ سال بزرگ می شود و می تواند تا ۳۰ متر بلند شود. این ویژگی درخت بالسا و البته سبکی و در عین حال استحکام بالای چوب آن، چوب بالسا را برای ساخت توربین های بادی بسیار مناسب ساخته است؛ به نحوی که با وجود این که منطقه اصلی رویش این درخت از جنوب مکزیک تا جنوب برزیل است و عمده جنگل های مصنوعی بالسا نیز در کشور اکوادور قرار دارد، اما در سال های اخیر بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان برای توسعه استفاده از انرژی بادی به کاشت درخت بالسا و استفاده از چوب آن برای تولید توربین های بادی رفته اند.

این در حالی است که در کشورمان نه تنها به لزوم کاشت درخت بالسا برای توسعه توربین های بادی بی توجهی شده است، بلکه اساسا مسئولان کشور در سال های اخیر کمتر به لزوم توسعه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر توجه داشته اند، زیرا براساس آمارهای رسمی وزارت نیرو، از 85 هزار مگاوات ظرفیت نصب شده تولید برق در کشورمان، تنها 904 مگاوات مربوط به انرژی های تجدیدپذیر است که از این میان فقط 310 مگاوات آن را انرژی بادی تشکیل می دهد. 

بی توجهی ایران به توسعه انرژی بادی عامل عدم توجیه اقتصادی کاشت درخت بالسا 

این نکته ای است که دکتر هاشم اورعی، رئیس اتحادیه انجمن های علمی انرژی ایران در گفت و گو با رکنا روی آن دست گذاشت و اظهار داشت: کاربرد اصلی چوب درخت بالسا در ساخت پره های توربین بادی است، زیرا چوب این درخت مقاومت بالایی در برابر سرما و گرما دارد و عمر آن هم بسیار طولانی است. در واقع، سازندگان توربین های بادی برای پره های این توربین به چوب هایی نیاز دارند که حداقل 20 سال عمر کند. چوب بالسا هم چوبی است که می تواند بدون خوردگی و ترک خوردن، حدود 25 سال در مقابل گرما و سرما دوام بیاورد و به همین دلیل، استفاده از چوب بالسا در توربین های بادی در سطح جهان به شکل گسترده ای رواج یافته است. 

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به سبک بودن چوب بالسا گفت: مقاومت بالای چوب بالسا در برابر سرما و گرما و استحکام بالای آن، تنها ویژگی مطلوب این چوب نیست، بلکه اساسا چون چوب بالسا سبک و در عین حال بلند است و می تواند همراه با جریان باد به خوبی حرکت کند، از آن برای ساخت توربین های بادی استفاده می شود. البته چوب بالسا تنها ماده ای نیست که برای ساخت پره های توربین های بادی کاربرد دارد و در گذشته از انواع فایبرگلاس نیز برای این توربین ها استفاده می شد و چند سالی است که استفاده از چوب بالسا یا بامبو برای توربین های بادی رواج پیدا کرده است. 

وی در ادامه تاکید کرد: مهمترین علت عدم تولید انبوه مواد طبیعی از جمله چوب بالسا برای استفاده در توربین های بادی در کشورمان، این است که اساسا چون ایران کمتر به سمت تولید توربین های بادی پیش رفته است، بنابراین سرمایه گذاری در زمینه توسعه محصولاتی که در ساخت این توربین ها کاربرد دارند نیز از نظر اقتصادی توجیهی ندارد. در واقع، با وجود این که در سال های اخیر صحبت های زیادی درباره توسعه انرژی های تجدیدپذیر از جمله انرژی بادی در کشورمان انجام شده است، اما هنوز هم مسئولان نسبت به این مساله بی توجهی می کنند. 

سالیانه کمتر از 50 مگاوات توربین بادی نصب می کنیم 

اورعی با بیان این که سالیانه کمتر از 50 مگاوات ظرفیت جدید برای استفاده از انرژی بادی در کشورمان نصب می شود، عنوان کرد: در 20 سال اخیر که استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در ایران آغاز شده است، تنها حدود 310 مگاوات ظرفیت استفاده از انرژی بادی برای تولید برق در ایران نصب شده است که این مساله نشان می دهد که ما هر سال کمتر از 50 مگاوات ظرفیت جدید استفاده از انرژی بادی در ایران نصب کرده ایم. 

رئیس اتحادیه انجمن های علمی انرژی ایران ادامه داد: اگر ما بخواهیم با دو برابر کردن میزان نصب سالیانه توربین های بادی، سالانه 100 مگاوات به  ظرفیت انرژی بادی کشور اضافه کنیم، با توجه به این که هر توربین بادی می تواند 3.4 مگاوات برق تولید کند، عملا هر سال به نصب 30 توربین بادی جدید نیاز داریم. حال با توجه به این که هر توربین بادی نیاز به سه پره دارد، حتی اگر ما بخواهیم ظرفیت نصب سالیانه انرژی بادی در کشورمان را دو برابر کنیم، سالیانه تنها به 90 پره توربین در کشورمان احتیاج خواهیم داشت.

وی در ادامه تاکید کرد: این مساله نشان می دهد که اساسا سرمایه گذاری در تولید چوب بالسا برای استفاده از آن در ساخت توربین های بادی در کشوری مانند ایران که بی توجهی های زیادی به لزوم توسعه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در آن می شود، توجیه اقتصادی ندارد. بنابراین تا زمانی که ما استفاده از انواع انرژی های تجدیدپذیر از جمله انرژی بادی را در کشورمان جدی نگیریم، حرکت به سمت استفاده از مواد طبیعی مانند کاشت درخت بالسا برای توسعه استفاده از انرژی بادی در ایران توجیهی نخواهد داشت. 

تولیدکنندگان ایرانی توربین بادی توان رقابت با خارجی ها را ندارند 

اورعی در بخش دیگری از صحبت هایش درباره نقش شرکت های ایرانی در توسعه استفاده از انرژی بادی در کشور توضیح داد: در ایران دو شرکت وجود دارند که می توانند توربین بادی تولید کنند، البته این شرکت ها هم بخشی از تجهیزات مورد نیاز را از خارج کشور وارد می کنند، ولی بازهم تولید توربین های بادی در آنها انجام می شود. اما متاسفانه شرکت های داخلی نه از نظر کیفیت و نه از نظر قیمت نمی توانند در تولید توربین بادی با شرکت های خارجی رقابت کنند. 

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف ادامه داد: دو شرکت داخلی تولیدکننده توربین بادی در ایران تنها به این دلیل در این عرصه فعال مانده اند که بازار تولید این محصول در ایران به صورت انحصاری دست آنهاست. یعنی اگر واردات توربین های بادی در کشورمان آزاد شود، قطعا هیچ کس به سمت خرید توربین های بادی از شرکت های داخلی نخواهد رفت.  

وی در ادامه تاکید کرد: توربین های بادی شرکت های داخلی از نظر فنی و صرفه اقتصادی نمی توانند با توربین های بادی تولیدکنندگان مطرح دنیا رقابت کنند. اما نکته مهمتر این است که اساسا تا وقتی تقاضای کافی برای توسعه انرژی های تجدیدپذیر از جمله استفاده بیشتر از انرژی بادی در کشورمان وجود نداشته باشد، سرمایه گذاری در زمینه تولید توربین های بادی نیز فاقد توجیه اقتصادی به نظر می رسد. 

ایران می تواند ظرف سه سال به تولیدکننده مطرح توربین بادی تبدیل شود 

اورعی با بیان این که در دنیای امروز تولید توربین های بادی دیگر یک صنعت «های‌تِک» محسوب نمی شود، اظهار داشت: با توجه به عمق صنعتی موجود در ایران، اگر دولت سرمایه گذاری مناسبی انجام دهد، ما می توانیم ظرف سه سال به یک تولیدکننده مطرح توربین بادی در جهان تبدیل شویم. اما متاسفانه چون ما در سال های اخیر فقط درباره لزوم توسعه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر شعار داده ایم، ولی در عمل اقدامات مناسبی را انجام نداده ایم، بنابراین هنوز به صورت گسترده به سراغ ساخت توربین های بادی باکیفیت نرفته ایم. 

رئیس اتحادیه انجمن های علمی انرژی ایران ادامه داد: تا زمانی که تمام صنعت برق کشورمان عملا دولتی باشد و نیروگاه های دولتی بتوانند با هزینه بسیار پایین به گاز طبیعی، مازوت و دیگر سوخت های فسیلی دست پیدا کنند، بعید است که مسئولان توجه خاصی به لزوم توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر از جمله نیروگاه های بادی داشته باشند، زیرا اکنون به جای این که وزارت نیرو تسهیلگر توسعه استفاده از انرژی تجدیدپذیر در ایران باشد، به رقیب بخش خصوصی تبدیل شده است.

وی در ادامه تاکید کرد: اکنون مالکیت، مدیریت و نظارت بر تمام نیروگاه های کشور عملا در دست وزارت نیرو است و در چنین شرایطی توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر توسط بخش خصوصی برای دولت توجیه اقتصادی ندارد. اساسا اگر ما هر صنعتی را مانند صنعت برق کشور به طور کامل به بخش دولتی واگذار کنیم، آن صنعت توانایی پیشرفت خود را از دست می دهد و بنابراین بعید است دولت بتواند توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر در کشورمان به عنوان یکی از نمادهای پیشرفت صنعت برق را به خوبی پیش ببرد. 

دولتی بودن و مالکیت وزارت نیرو، مانع توسعه صنعت برق ایران 

اورعی با اشاره به نامه نگاری بین رئیس کمیسیون اقتصادی و رئیس مجلس درباره اشکالات موجود در صنعت برق کشور در شهریور 1400 گفت: تابستان امسال، آقای قالیباف به کمیسیون اقتصادی مجلس ماموریت می دهد که با توجه به قطعی های مکرر برق در نقاط مختلف کشور، درباره اشکالات موجود در این صنعت تحقیق کند. آقای پورابراهیمی به عنوان رئیس کمیسیون اقتصادی نیز نتیجه این تحقیق را در شهریورماه با ارسال نامه ای به رئیس مجلس اعلام می کند و جالب است که در این نامه دولتی بودن صنعت برق به عنوان یکی از مهمترین اشکالات این صنعت یاد شده است. 

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف ادامه داد: در نامه آقای پورابراهیمی به آقای قالیباف آمده است که چون وزارت نیرو برخی قوانین مصوب کشور را اجرا نمی کند، بعضی قوانین را صرفا مطابق میل خود اجرا می کند و در مواردی هم که قانون مورد نظر این وزارتخانه وجود ندارد، خود این وزارتخانه راسا وارد حوزه قانون گذاری می شود و هر قانونی را که می خواهد، در صنعت برق کشور اجرایی می کند، بنابراین صنعت برق کشور در زمینه توسعه، به‌روزرسانی و جذب سرمایه های جدید ناموفق بوده است. 

وی در ادامه تاکید کرد: اشکال مهم دیگری که در نامه رئیس کمیسیون اقتصادی به رئیس مجلس نسبت به عملکرد وزارت نیرو گرفته شده، این است که این وزارتخانه خود را در رقابت منفی با بخش خصوصی قرار داده و همین مساله منجر به عدم توسعه صنعت برق در ایران شده است. از این نامه می توان این طور برداشت کرد تا زمانی که وزارت نیرو به عنوان متولی صنعت برق کشور اجازه توسعه به بخش خصوصی در این صنعت را ندهد، ما عملا نخواهیم توانست که به المان های توسعه صنعت برق از جمله گسترش استفاده از انرژی های تجدیدپذیر دست یابیم. 

تا وقتی صنعت برق دولتی باشد، اراده ای برای توسعه انرژی های پاک وجود ندارد 

اورعی با بیان این که تا وقتی صنعت برق کشور دولتی باشد، اراده ای برای توسعه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در ایران وجود نخواهد داشت، عنوان کرد: اساسا ساختار دولتی ما به گونه ای تعریف شده است که مدیران کمتر احساس می کنند که نیاز دارند دانش خود را به‌روزرسانی کنند. در چنین شرایطی هم وقتی مدیران دولتی وزارت نیرو سال هاست که با نیروگاه های سوزاننده سوخت های فسیلی سر و کار دارند، عملا هیچ توجهی به لزوم توسعه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در کشورمان ندارند. 

وی در ادامه تاکید کرد: متاسفانه در شرایطی که تمام جهان به لزوم توسعه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر پی برده است، در ایران عملا عزم و اراده ای در این زمینه وجود ندارد، چراکه ما هیچ توجهی به لزوم برنامه ریزی بلندمدت برای توسعه صنعت برق کشور نداریم و مسئولان این صنعت به جای این که برای توسعه 10 تا 20 سال آینده صنعت برق کشور برنامه ریزی کنند، صرفا به این مساله فکر می کنند که برای جلوگیری از خاموشی ها در تابستان سال آینده چه اقدامی باید انجام دهند. 

کشورهای بی توجه به انرژی های تجدیدپذیر، به زودی جریمه خواهند شد 

اورعی با تاکید بر لزوم توسعه انرژی های تجدیدپذیر در راستای کربن زدایی از صنایع کشور گفت: اکنون بسیاری از کشورهای دنیا به این نتیجه رسیده اند که با توجه به تغییرات اقلیمی ناشی از گرمایش جهانی، باید به سمت کربن زدایی یعنی کاهش انتشار دی اکسید کربن و دیگر گازهای گلخانه ای در صنایع خود پیش بروند. بنابراین، کشورها در صنعت برق خود از نیروگاه های حرارتی به سمت نیروگاه های تجدیدپذیر پیش می روند و به همین دلیل است که در سال های اخیر کشورهای مختلف جهان به توسعه بخش های مختلف انرژی بادی از جمله کاشت درخت بالسا روی آورده اند. 

رئیس اتحادیه انجمن های علمی انرژی ایران ادامه داد: اکنون کشورهای پیشرفته به این نتیجه رسیده اند که باید برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای در سطح جهان که مهمترین راهکار مقابله با تغییرات اقلیمی محسوب می شود، به سمت کربن زدایی از صنایع مختلف از جمله صنعت برق پیش بروند و به زودی برای کشورها یا صنایعی که به لزوم کاهش انتشار گازهای گلخانه ای حاصل از سوخت های فسیلی بی توجهی می کنند، جریمه در نظر گرفته خواهد شد. 

وی در ادامه تاکید کرد: اکنون اروپا در حال برنامه ریزی برای کربن زدایی از تمام صنایع خود است و یکی از راهکارهای اتحادیه اروپا در این زمینه نیز این است که در آینده برای حق گمرکی کالاهای مختلف، جریمه انتشار بیش از حد گازهای گلخانه ای را در نظر بگیرد. حال اگر این قوانین در سطح جهان گسترده شود، طبیعی است دیگر کشورهایی مثل ایران که به لزوم کربن زدایی از صنایع خود توجه نمی کنند، در سال های آتی نمی توانند که کالاهای مختلف خود را صادر کنند. 

توسعه انرژی بادی به کربن زدایی از صنعت برق کمک می کند 

اورعی با انتقاد از بی توجهی مسئولان کشور به لزوم کربن زدایی از صنایع مختلف از جمله صنعت برق گفت: متاسفانه ما خودمان را به خواب غفلت زده ایم و توجهی به این مساله نداریم که بی توجهی ما به لزوم کربن زدایی از صنایع گوناگون، در آینده ای نه چندان دور منجر به اعمال تحریم های صادراتی مختلفی علیه کشور ما خواهد شد؛ چراکه اکنون صنایع ایران با انتشار بیش از حد گازهای گلخانه ای به تولید کالاهای مختلف می پردازند و این در حالی است که جهان به سمت برنامه ریزی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای حرکت کرده است. 

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف ادامه داد: به زودی کشورهای جهان برای مبارزه با تغییرات اقلیمی قوانینی را وضع خواهند کرد که براساس آن جلوی واردات کالا از کشورهایی که به لزوم کاهش میزان انتشار گازهای گلخانه ای بی توجهی می کنند، گرفته خواهد شد. در چنین شرایطی هم اگر ما بخواهیم بی توجهی خود را به لزوم کربن زدایی از صنایع مختلف ادامه دهیم، قطعا تحت تحریم های اقتصادی قرار خواهیم گرفت و کشورمان زیان بسیاری را متحمل خواهد شد. 

وی در پایان تصریح کرد: مهمترین راهکار برای کربن زدایی از صنعت برق کشور و کاهش میزان انتشار گازهای گلخانه ای در نیروگاه های ایران، حرکت به سمت توسعه انرژی های تجدیدپذیر است و با توجه به این که ایران دارای ظرفیت کم نظیری برای توسعه نیروگاه های بادی است، بنابراین توسعه استفاده از انرژی بادی در کشورمان می تواند تا حد زیادی به کربن زدایی از صنعت برق ایران کمک کند.