تداوم مرگ سازی به جای خودروسازی / قوه قضاییه تولیدکنندگان خودروهای بی کیفیت را محاکمه کند

خودروهای بی کیفیت یکی از مهمترین علل بالا بودن آمار مرگ تصادفات جاده ای در کشورمان هستند. در واقع، تولید خودروهای بی کیفیت توسط خودروسازان ایرانی باعث می شود که همه ساله نزدیک 20 هزار هموطن در جاده ها جان خود را از دست بدهند. اما متاسفانه تا به حال هیچ کس به خاطر این حجم از مرگ و میر به دلیل تولید خودروهای بی کیفیت در ایران پاسخگو نبوده است و سال هاست که به دلیل انحصاری بودن تولید خودرو در ایران، شاهد تولید خودروهای بی کیفیت توسط خودروسازان داخلی هستیم. در این میان افکار عمومی از مسئولان قوه قضاییه می خواهند که یک بار برای همیشه تولیدکنندگان حال حاضر و سابق خودروهای بی کیفیت و سایر کسانی را که در تولید این ارابه های مرگ نقش داشته اند، به پای میز محکمه بکشاند.

کیسه هوای هیچ خودرویی در تصادف بهبهان باز نشد

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، چند روز پیش خبر هولناک وقوع یک تصادف زنجیره ای در محور بهبهان – رامهرمز و برخورد 59 خودرو با یکدیگر که منجر به فوت 4 نفر و زخمی شدن 27 نفر از هموطنان شد، بار دیگر توجه رسانه ها را به وقوع تصادفات مرگبار در جاده های ایران معطوف کرد. اما روز گذشته خبری درباره این حادثه از زبان سردار سید کمال هادیانفر، رئیس پلیس راهور ناجا منتشر شد که از خبر اول هولناک تر بود.

سردار هادیانفر دیروز در ششمین مرحله از رزمایش توان و تحرک عملیاتی پلیس راهور گفت: «در تصادف زنجیره‌ای بهبهان هیچکدام از ایربگ‌های خودروها باز نشده بود، چرا خودروسازان ارابه مرگ تولید می‌کنند؟ این که همیشه بگوییم راننده مقصر است، قبول اما نقش سازمان‌های دیگر چه می‌شود؟ وزارت صمت پیگیری کند.»

این البته اولین باری نبود که رئیس پلیس راهور ناجا نسبت به تولید خودروهای بی کیفیت در ایران انتقاد کرد و بارها جملاتی از این دست را از زبان سردار هادیانفر شنیده ایم؛ به طور مثال، او تیرماه 98 در رزمایش گشت های نامحسوس پلیس راهور با انتقاد شدید از تولید خودروهای ناایمن توسط خودروسازان داخلی گفته بود: «برخی خودروسازان ارابه مرگ تولید می‌کنند، «آردی» و «پراید» نباید در جاده ها تردد کنند و باید خودروسازان ما به سمت تولید خودروهای امن بروند.»

خودروسازان مقصر مرگ ایرانیان در تصادف بهبهان

سردار هادیانفر همچنین در نشست خبری روز 14 آبان همین امسال خود نیز با مقصر دانستن خودروسازان در برخی تصادفات جاده ای گفته بود: «متاسفانه شاهد آن هستیم که در برخی از تصادفات رانندگی کیسه هوا یا ایربگ خودرو عمل نکرده است که به افسران اعلام کردیم در این گونه موارد، خودروساز هم به عنوان مقصر حادثه معرفی شوند.»

در اینجا باید توجه داشت حالا که حدود دو ماه بعد از این صحبت های رئیس پلیس راهور ناجا، تصادفی زنجیره ای در محور بهبهان – رامهرز رخ داده که در آن کیسه هوا 59 خودرو که همه آنها تولید داخل بوده اند، باز نشده است، بنابراین افکار عمومی نه تنها از پلیس انتظار دارد که خودروسازان را به عنوان مقصر این حادثه معرفی کند، بلکه از دستگاه قضایی نیز انتظار دارد که تولیدکنندگان خودروهای بی کیفیت داخلی یعنی مدیران حال حاضر و پیشین شرکت های خودروسازی را بابت قصور عظیم خود که منجر به مرگ تعدادی از ایرانیان شده است، پای میز محاکمه بکشاند.

تولید چندین ساله خودروهای بی کیفیت در سایپا و ایران خودرو

«پراید اساسا ناایمن است، ضعف زیادی در ایمنی دارد و درخواست کردیم از رده خارج شود.» این هم جزو جملاتی است که سردار هادیانفر در تاریخ 29 بهمن 99 درباره یکی از خودروهای داخلی که در اذهان عمومی به عنوان نماد بی کیفیت ترین خودروی داخلی مطرح شده، بیان کرده است. در این میان اما سوال مهم این است که چرا با وجود این انتقادات مکرر رئیس پلیس راهور ناجا و البته بسیاری از کارشناسان حوزه حمل و نقل هنوز هم شاهد تولید خودروهای بی کیفیت در ایران هستیم؟

بسیاری از کارشناسان در پاسخ به این سوال معتقدند که با توجه به نبود فضای رقابتی در بازار خودروی کشورمان، خودروسازان ایرانی به علت انحصاری بودن بازار نیازی به تطبیق محصولات خود با استانداردهای جهانی نمی بینند و به تولید خودروهای بی کیفیت ادامه می دهند. به همین دلیل است که نه تنها در خودروهای گروه سایپا شامل پراید، تیبا، ساینا و ... شاهد تداوم تولید خودروهای بی کیفیت هستیم، بلکه ایران خودرو نیز هنوز خودروهایی از جمله پژو 405، پژو پارس و سمند را تولید می کند که از نظر بسیاری از کارشناسان از استانداردهای اصولی ایمنی بی بهره هستند.

کارشناسان حوزه حمل و نقل سال هاست که تاکید دارند بیشتر خودروهای ایرانی از لحاظ ایمنی در وضعیت نامطلوب و غیر استانداردی قرار دارند و این موضوع یکی از اصلی ترین آمار افزایش تلفات جاده ای در ایران است. در این میان انحصار در خودروسازی، مونتاژ خودروهای قدیمی و ضعف مهندسی به عنوان مهمترین عامل کیفیت پایین خودروهای داخلی معرفی شده اند و باید توجه داشت بیشتر خودروهای ایرانی به حدی از نظر ایمنی ضعیف هستند که در موسسات معتبر مورد تست قرار نمی گیرند و سطح ایمنی آنها مشخص نیست.

بی توجهی به لزوم اجرای استانداردهای 85گانه بعد از تشدید تحریم ها

نکته دیگری که باید به آن توجه داشت، این است که از اسفندماه سال 95 و براساس اعلام سازمان ملی استاندارد ایران، قرار بود تعداد استانداردهای خودرویی کشور از 55 به 85 مورد افزایش یابد. براساس زمان‌بندی اعلام‌شده از سوی سازمان ملی استاندارد در آن زمان، خودروسازان فرصت داشتند تا ابتدای دی‌ماه 96، تعداد 61 مورد از استانداردهای مدنظر را رعایت کنند و پس از آن تا ابتدای تیرماه سال 97 دو مورد دیگر به این 61 مورد اضافه شود و نهایتا با اضافه شدن 22 مورد استاندارد خودرویی جدید تا ابتدای دی‌ماه سال 97، درمجموع 85 مورد استاندارد خودرویی باید در خودروهای تولید داخل و وارداتی رعایت می‌شد.

براساس این مصوبه، در هریک از زمان‌بندی‌های اعلامی (دی 96، تیر 97 و دی97) اگر خودرویی قادر به اجرایی کردن تعداد استانداردهای تعریف‌شده تا آن مقطع زمانی نبود، باید تولیدش متوقف می‌شد و پلیس راهور ناجا نیز از شماره‌گذاری این خودروها ممانعت به عمل می‌آورد. اما حالا بیش از سه سال از آخرین ضرب‌الاجل سازمان ملی استاندارد می‌گذرد و به دلیل تشدید تحریم‌ها از سوی آمریکا در سه سال گذشته شاهد آن هستیم که دیگر نه خودروسازان، نه سازمان ملی استاندارد و نه وزارت صمت، اجرای استانداردهای 85گانه را در تولید خودروهای ایرانی جدی می گیرند.

البته پیش از تشدید تحریم ها و خروج آمریکا از برجام که وارد کردن قطعات گوناگون را برای خودروسازان داخلی بسیار دشوار کرده است، بازهم شاهد آن بودیم که خودروسازان داخلی چندان به استانداردهای ابلاغی از سوی سازمان ملی استاندارد توجهی نداشتند و دقیقا به همین دلیل است که با وجود اجباری شدن نصب دو کیسه هوا برای سرنشینان جلو در خودروهای ایرانی از سال 92، هنوز هم شاهد تولید خودروهایی در کشورمان هستیم که در هنگام وقوع تصادفات شدید، کیسه هوای آنها باز نمی شود و همین مساله منجر به فوت چهار نفر از هموطنان در تصادف زنجیره ای اخیر در جاده بهبهان شد.

80 درصد خودروهای ایرانی ایمنی قابل قبول ندارند

عدم اجرای قابل قبول استانداردهای 85گانه در تولید خودروهای داخلی در شرایطی اتفاق افتاده است که در سال های اخیر بارها شاهد انتشار گزارش هایی از سوی نهادهای داخلی گوناگون در بوده ایم که در آنها ایمنی بیشتر خودروهای ایرانی به طور کامل زیر سوال رفته است، اما با وجود انتشار این گزارش های متعدد، هنوز هم شاهد اهمال وزارت صمت در نظارت بر کیفیت خودروهای داخلی و تداوم تولید خودروهای بی کیفیت در کشورمان هستیم.

در یکی از این گزارش ها که چندی پیش از سوی شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران منتشر شده است و نمره‌ای بین یک (پایین‌ترین کیفیت) تا پنج (بالاترین کیفیت) برای خودروهای ایرانی مختلف ارائه شده است، از 25 خودروی سبک تولید داخل مورد ارزیابی، تنها یک خودرو دارای پنج ستاره کیفی (بالاترین امتیاز) است و این در حالی است که چهار خودرو حائز چهار ستاره، 15 خودرو دارای سه ستاره، چهار خودرو حائز دو ستاره و یک خودرو نیز تنها یک ستاره کسب کرده است.

به عبارتی دیگر می توان گفت از مجموع 25 خودروی مورد ارزیابی در بخش خودروهای سبک، تنها امتیاز پنج خودرو یعنی 20 درصد از کل خودروها چهار و پنج است و 80 درصد آنها یک تا سه ستاره کیفی دارند و به عبارت دیگر می توان گفت 80 درصد خودروهای ایرانی ایمنی قابل قبول ندارند. در این میان باید توجه داشت که در میان تمام خودروهای داخلی، پژو 2008 بالاترین امتیاز کیفی یعنی پنج را از شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران دریافت کرده است و پس از این خودرو، چهار خودروی هایما، پژو 207، دناپلاس و برلیانس با چهار امتیاز کیفی در رتبه بعدی هستند.

در میان 15 خودروی ایرانی که از نظر شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران در سطح متوسط ایمنی هستند و سه ستاره کیفی به آنها تعلق گرفته است، خودروهایی نظیر پژو 206، دنا، رانا، پژو پارس، سمند، کوئیک، تیبا، ساینا و ... قرار دارند. همچنین باید توجه داشت که پژو 405، پژو آردی، پراید 131 و وانت آریسان سه خودرویی هستند که تنها دو ستاره کیفی دریافت کرده اند و در نهایت، وانت نیسان زامیاد نیز تنها خودرویی است که فقط یک ستاره از شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران گرفته است.

نظر مرکز پژوهش های مجلس درباره ایمنی خودروهای ایرانی گوناگون

در این میان البته شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران تنها نهادی نیست که در سال های اخیر درباره کیفیت پایین خودروهای ایرانی گزارش داده است و در تیرماه سال 96 نیز شاهد انتشار گزارش «ارزیابی وضعیت ایمنی خودروهای ساخت داخل و تولید مشترک در قراردادهای جدید صنعت خودروسازی کشور» از سوی مرکز پژوهش های مجلس بودیم که در آن گزارش هم ایمنی انواع خودروهای تولید داخل مورد ارزیابی قرار گرفته بود که در آن، ایمنی خودروهای داخلی با امتیازات یک تا 5 مشخص شده و تاکید شده بود که امتیاز کمتر از سه ستاره بیانگر آن است که ایمنی خودرو کاملا نامناسب است.

در گزارش مرکز پژوهش های مجلس درباره بعضی از خودروهای ساخت داخل، این طور آمده است:

پراید: در نتایج تست مؤسسه ایمنی بزرگراه های آمریکا، خودروی پراید بدترین خودرو سواری شناخته شده است که می‌تواند جان سرنشینانش را به طرز وحشتناکی به خطر بیاندازد. پراید در تست تصادف، دچار انحراف شدید در ستون، درب‌ها و سقف می‌شود.کابین سرنشینان تاب برمی‌دارد، در خودرو باز می‌شود و داشبورد هم صدمه شدید به پای راننده می‌زند. جلوی خودرو به شکلی جمع می‌شود که بسیاری از قطعات کاپوت مانند موتور هم در تصادف شدید وارد کابین می‌شود. بنابراین در تست تصادف، خودروی پراید به سختی امتیاز 2 ستاره از 5 ستاره را به خود اختصاص می‌دهد.

پژو 206: خودرو پژو 206 از نظر ایمنی، سه ستاره از پنج ستاره مؤسسهEuroNCAP  را گرفته است. از جمله ویژگی‌های ایمنی پژو 206 این است که در هنگام وقوع سانحه رانندگی و تخریب کاپوت خودرو، جابه‌جایی موتور به سمت داخل کابین نبوده و به سمت زمین (پایین) جابه‌جا می‌شود و در نتیجه، به راننده و سرنشین کنارش آسیب وارد نمی‌کند.

سمند: تست تصادف خودروی سمند به دلیل بومی بودن آن، توسط مؤسسات معتبر اروپایی و آمریکایی انجام نگرفته است. با توجه به اینکه پلتفورم این خودرو شبیه پژو 405 است، احتمالا در صورتی که مورد تست مؤسسه EuroNCAP  قرار گیرد، به سختی حائز سه ستاره خواهد شد. البته تست تصادف سمند در شرکت مایر انگلستان انجام شده و در این تست، سقف سمند تاخورده (خمیدگی به داخل اتاق) و نیز رکاب باعث شکستگی پای آدمک تست شده است، اما ایربگ آن به موقع کار کرده و به خاطر این که وزن عقب و جلوی سمند متناسب است، حین تصادف عقب، خودرو بلند نمی‌شود. این موارد به همراه سالم ماندن ستون‌ها و خرد شدن شیشه‌های جلو، موجب شده سمند ازسوی شرکت انگلیسی مایر، استانداردهای ایمنی را کسب کند.

تیبا: تیبا که ترکیبی از ریو و پراید است هم مورد تست تصادف قرار گرفته است. فیلم تست تصادف این خودرو نشان می‌دهد که در خودرو هنگام تست باز می‌شود و ستون‌های سقف هم تاب بر می‌دارد که نشان می‌دهد وضعیت ایمنی خودرو مناسب نیست و احتمالا به سختی بتواند دو ستاره ایمنی را به دست آورد. در واقع، سطح ایمنی این خودرو نیز مانند پراید به هیچ وجه مناسب نیست.

پژو پارس: یکی از مهمترین نقص‌هایی که خودروی پژو پارس دارد و می‌تواند راننده را مورد خطر جانی نیز قرار دهد، این است که در تصادف، میل فرمان و پدال‌ها به داخل اتاق خودرو وارد شده و احتمال آسیب به سرنشینان زیاد است. البته قسمت‌های زیرین خودرو مثل شاسی و قسمت زیرین کلاف بدنه، مقاومت خوبی دارند، ولی قسمت‌های بالایی بدنه چندان از استحکام بالایی برخوردار نیستند و می‌توانند هنگام واژگونی خودرو به سرنشینان آسیب وارد کند. بنابراین پژو پارس احتمالا به سختی میتواند حائز سه ستاره از مؤسسه EuroNCAP شود.

نظر کارشناسان حمل و نقل درباره خودروهای بی کیفیت ایرانی

گزارش هایی از این دست که بارها در طول سال های مختلف از سوی نهادهای گوناگون منتشر شده است، نشان می دهد که نه تنها در حال حاضر بخش عمده ای از خودروهای داخلی بخصوص خوردهای ارزان تر و پرمخاطب تر، دارای کیفیت و ایمنی مناسبی نیستند، بلکه در چند دهه اخیر به‌ویژه از زمان محدود شدن واردات خودروهای خارجی، خودروسازان ایرانی نتوانسته اند به تولید خودروهایی بپردازند که بتوانند در هنگام وقوع تصادفات به خوبی به حفاظت از جان مسافران خود بپردازند.

در ادامه این گزارش نیز به بررسی سخنان برخی کارشناسان حوزه حمل و نقل درباره کیفیت پایین خودروهای داخلی و علت تولید خودروهای ناایمن در ایران می پردازیم که در سال های اخیر بیان شده و هرکدام از کارشناسان از زاویه نگاه خویش به بررسی علل پایین بودن کیفیت خودروسازی در ایران پرداخته اند:

علی خاکساری، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی: برای افزایش کیفیت خودروهای داخلی باید انحصار تولید خودرو در کشور از بین برود که لازمه آن نیز تولید مستقل خودروسازان جهانی در ایران است. البته خودروسازان جهانی باید مستقل از دو شرکت ایران خودرو و سایپا محصولاتشان را در ایران تولید کنند، زیرا فرایند تولید در این دو شرکت، معیوب است.

امرالله امینی، کارشناس صنعت خودرو: کیفیت یک کالا رابطه مستقیمی با هزینه صرف شده در فرایند تولید آن دارد. خودروسازان از انجام هزینه‌های لازم برای افزایش کیفیت خودروهای داخلی خودداری می‌کنند. در چنین شرایطی وقتی مصرف‌کنندگان ایرانی انتخابی جز خرید چند مدل خودروی داخلی ندارند، خودروسازان نیز انگیزه‌ای برای صرف هزینه در راستای ارتقای کیفیت محصولاتشان پیدا نمی‌کنند.

محمد جعفری، رئیس پیشین انجمن ملی حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان: ایران خودرو و سایپا مشتری‌مدار نیستند به همین دلیل مصرف‌کنندگان از کیفیت محصولات این شرکت‌ها ناراضی هستند. ایران خودرو و سایپا سال‌هاست که به تولید خودرو به صورت انحصاری مشغولند و عواقب این انحصار گریبانگیر مصرف‌کنندگان شده است. با حرف و بخشنامه نمی‌توان دو خودروساز بزرگ را مجبور به رعایت حقوق مصرف‌کنندگان کرد، بلکه باید با کاهش تعرفه واردات خودروهای خارجی، زمینه را برای رفع انحصار و رقابتی شدن بازار خودروی ایران فراهم کرد.

بابک صدرایی، کارشناس صنعت خودرو: اگر بخواهیم وارد رقابت جهانی شویم باید واردات خودرو آزاد شود تا بتوانیم با خودرو‌های جهانی رقابت کنیم و سطح کیفیت را افزایش دهیم. ما نمی‌توانیم در رقابت با سایر خودروسازان بگوییم که ماشین می‌سازیم با حداقل‌های ایمنی و بدون امکانات و صادر می‌کنیم. دنیا در حال حاضر بازار رقابتی است و اگر کیفیت خودرو‌ها را بالا نبریم کسی از ما خودرو خریداری نمی‌کند. وارد بازار جهانی شدن کیفیت می‌خواهد، اما هیچ کدام از خودرو‌های تولیدی ما ارزش صادرات ندارند.

در پایان هم این سوال اساسی مطرح می شود که چرا با وجود این که در سال های اخیر، نهادهای گوناگون به همراه کارشناسان متعدد، بارها از کیفیت پایین خودروهای داخلی انتقاد کرده و خواستار رفع انحصار در تولید خودروهای ایرانی شده اند و همچنین بسیاری از مسئولان پلیس راهور و کارشناسان حوزه حمل و نقل، بی کیفیت بودن خودروهای داخلی را حائز نقشی مهم در بالا بودن آمار مرگ ایران در تصادفات جاده ای دانسته اند، همچنان شاهد تولید خودروهای بی کیفیتی هستیم که بارها در گزارش های رسانه ای از لقب «ارابه مرگ» برای آنها استفاده شده است؟