190 کیلومتر مربع از جنوب تهران در معرض فرونشست زمین / کدام مناطق پایتخت در حال بلعیده شدن هستند؟

فرونشست زمین یکی از معضلات زیست محیطی است. فرونشست زمین به دلیل تخلیه سفره های زیرزمینی اتفاق می افتد. فرونشست زمین آثار مخرب زیادی برای بناهای مسکونی و تاسیسات شهری دارد. تهران یکی از مهمترین مناطق ایران است که نرخ فرونشست زمین در آن از مرز بحران گذشته است. دشت های جنوب تهران بخصوص محدوده جنوب غرب تهران بزرگ بیش از همه در معرض فرونشست زمین هستند.

دشت های جنوب تهران سالیانه 36 سانتی متر پایین می آیند

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، در شرایطی که فرونشست زمین بر اثر تخلیه سفره های زیرزمینی می تواند تبعات خطرناکی از جمله آسیب دیدن تاسیسات زیربنایی، خسارت دیدن جاده ها، ریزش ساختمان ها، ایجاد ناگهانی فروچاله ها و از بین رفتن امکان زندگی در مناطق شهری و روستایی را به همراه داشته باشد، سرعت فرونشست زمین در بسیاری از شهرهای ایران از جمله تهران از مرز بحران گذشته است و شاهد فرونشست سالیانه 36 سانتی متری دشت های جنوب پایتخت هستیم.

در این میان یکی از مهمترین تبعات فرونشست زمین، آسیب دیدن تاسیسات شهری گوناگون از لوله کشی های آب و گاز گرفته تا خالی شدن سطح زیر چراغ ها و تیرهای برق است که می تواند به افتادن ناگهانی این تیرها منجر شود. در چنین شرایطی اخیرا یکی از مخاطبان رکنا تصاویری را از تیر چراغ برق خیابان جمهوری اسلامی نبش خیابان یاسری به این پایگاه خبری ارسال کرده که به صورت ناگهانی سقوط کرده است.

ما نیز در همین راستا از دکتر تورج فتحی، کارشناس محیط زیست سوال کردیم که آیا فرونشست زمین در تهران به صورت کلی می تواند منجر به افتادن ناگهانی تیرهای چراغ برق شود؟ همچنین این پرسش را با فتحی در میان گذاشتیم که تهران تا چه حد در معرض ایجاد فروچاله های ناگهانی قرار دارد و کدام مناطق پایتخت بیشتر در معرض ایجاد فروچاله قرار دارند؟

آیا سقوط ناگهانی تیر چراغ برق به فرونشست زمین ارتباط دارد؟

فتحی با بیان این که سقوط ناگهانی تیر چراغ برق در تهران می تواند ناشی از فرونشست زمین باشد، به خبرنگار رکنا گفت: اکنون بخش های مختلفی از تهران به دلیل کاهش چشمگیر حجم آب موجود در سفره های زیرزمینی، در معرض فرونشست زمین قرار دارند که این مساله می تواند آسیب هایی از جمله ریزش ساختمان ها یا افتادن ناگهانی تاسیساتی مانند تیرهای چراغ برق را به همراه داشته باشد. البته رعایت نشدن اصول ایجاد پِی ساختمان در صورت انجام ساخت و ساز در اطراف یک تیر چراغ برق و همچنین وجود مشکل در سازه خود تیر چراغ برق نیز می تواند منجر به سقوط ناگهانی آن شود.

این کارشناس محیط زیست با تاکید بر این که فرونشست زمین می تواند تبعاتی از جمله ایجاد فروچاله های ناگهانی را به همراه داشته باشد، اظهار داشت: به صورت کلی فرونشست زمین دو فاز تدریجی و ناگهانی دارد که البته فاز تدریجی آن از اهمیت بیشتری برخوردار است و به فاز ناگهانی آن غالب است؛ چراکه اساسا برداشت آب های زیرزمینی یک پدیده تدریجی است.

فروچاله؛ یکی از تبعات گریزناپذیر فرونشست زمین

فتحی در بخش دیگری از صحبت هایش اظهار داشت: در سه دهه گذشته، تعداد چاه هایی که در دشت های جنوب تهران حفر شده، به شکل محسوسی افزایش یافته و این مساله منجر به تشدید بی رویه برداشت از منابع آبی زیرزمینی شده است. به همین دلیل نیز در سال های اخیر، بهره برداران چاه ها مجبور شده اند چاه هایی را که قبلا حفر کرده بودند، عمیق تر کنند، چون سال به سال سطح سفره های زیرزمینی جنوب تهران پایین تر رفته و بهره برداران چاه ها هم مجبور شده اند که عمق چاه هایشان را افزایش دهند.

وی در ادامه تاکید کرد: با توجه به این که روند حفر بی رویه چاه های مجاز و غیرمجاز در دشت های جنوب تهران، در سه دهه گذشته به صورت تدریجی انجام شده است، بنابراین روند فرونشست دشت های جنوب تهران نیز در سی سال اخیر به تدریج اتفاق افتاده است. اما بازهم در کنار این مساله، شکل گیری فروچاله یا همان شکاف های ناگهانی عمیقی که در دل زمین ایجاد می شود، یکی از تبعات گریزناپذیر فرونشست زمین است.

شکاف های طویل در دشت ها؛ نشانه ای از فرونشست تدریجی زمین

فتحی درباره مهمترین تفاوت فرونشست تدریجی زمین و ایجاد فروچاله توضیح داد: فرونشست زمین معمولا در یک محدوده گسترده اتفاق می افتد، اما فروچاله در یک نقطه به شکل محدود ایجاد می شود. مساحت محدوده دچار فرونشست زمین نیز معمولا معادل سطح گستردگی منطقه ای است که در آن بهره برداری بی رویه از منابع آب زیرزمینی انجام شده است.

این کارشناس محیط زیست ادامه داد: بخش مهمی از مناطقی که دچار فرونشست زمین می شوند، مناطقی هستند که در آن برای تامین آب شرب یا آب کشاورزی، سال هاست که به صورت بی رویه چندین چاه عمیق حفر شده است و برداشت آب های زیرزمینی برای مصارف شرب یا کشاورزی منجر به آن شده است که منطقه ای وسیع از یک دشت به صورت تدریجی دچار فرونشست شود و این فرونشست تدریجی خود را به صورت شکاف هایی طویل نشان می دهد.

تهدید فروچاله های ناگهانی برای جنوب غرب تهران بزرگ

فتحی با اشاره به نقشه هایی که از نرخ فرونشست تهران در دهه های اخیر در مناطق مختلف پایتخت ترسیم شده است، گفت: هم اکنون مناطق جنوب غربی تهران بزرگ از جمله جنوب شهریار، شرق شهریار، جنوب شرق شهریار، اطراف اسلام شهر، اطراف احمدآباد مستوفی، جنوب تهرانسر، جنوب شهرک استقلال، محدوده هایی از منطقه 21 شهرداری تهران، بخش عمده ای از منطقه 18 شهرداری تهران، غرب یافت آباد، جنوب یافت آباد، جنوب شادآباد، اطراف چهاردانگه، حوالی شهر بهارستان، اطراف نسیم شهر و دیگر مناطق جمعیتی جنوب غرب تهران بزرگ، مناطقی هستند که بیش از سایر نقاط پایتخت تحت تاثیر فرونشست زمین قرار دارند.

این کارشناس محیط زیست با تاکید بر این که همواره احتمال ایجاد فروچاله در مناطقی وجود دارد که دچار فرونشست زمین هستند، عنوان کرد: بسته به نحوه پیش رفتن شرایط فرونشست زمین در مناطق مختلف، احتمال ایجاد فروچاله در بخش های گوناگون تهران متفاوت است، اما عملا هیچ منطقه ای از جنوب غرب تهران بزرگ در شرایط حاضر و در سال های آتی از احتمال بروز فروچاله های ناگهانی در امان نیست.

وی در پایان تصریح کرد: مجموع سطح محدوده دچار فرونشست زمین در دشت های جنوب تهران بزرگ بین 180 تا 190 کیلومتر مربع برآورد می شود که عمده این محدوده در جنوب غرب تهران بزرگ قرار دارد و بیشتر شکاف هایی که در دل زمین در این منطقه از پایتخت مشاهده می شود، بر اثر فرونشست زمین ایجاد شده است.