سوختن 9 هزار درخت بلوط در 1400 / بودجه نگهداری از جنگل های زاگرس ، کمتر از یک تیم فوتبال

جنگل های زاگرس دومین عرصه جنگلی مهم در ایران محسوب می شوند. جنگل های زاگرس از ارزش های زیست محیطی و تاریخی بسیار بالایی برخوردارند. جنگل های زاگرس نقش مهمی در تامین آب ناحیه رویشی زاگرس و مناطق پایین دست خود دارند. اما متاسفانه ارزش جنگل های زاگرس برای سیاست گذاران کشور، ظاهرا به اندازه یک تیم فوتبال هم نیست، چراکه بودجه سالیانه نگهداری، حفاظت و ترمیم جنگل های زاگرس، از یک تیم لیگ برتری در فوتبال کشورمان هم کمتر است. 

وقوع حریق در 6 تا 7 هزار هکتار از جنگل های زاگرس در 9 ماهه نخست امسال 

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، جنگل های زاگرس بعد از جنگل های هیرکانی شمال کشور، مهمترین عرصه های جنگلی ایران محسوب می شوند که با دارا بودن 6 میلیون هکتار مساحت حدود 40 درصد سطح جنگل های ایران را تشکیل می دهند و پهنه آنها در 11 استان کشور کشیده شده است. در این میان اما آنچه اهمیت جنگل های زاگرس را برای  طبیعت دوستان ایران بیشتر می کند، این است که 90 درصد گونه های گیاهی موجود در جنگل های زاگرس را درختان بلوط تشکیل می دهند که عمر بعضی از آنها به حدود 6 هزار سال می رسد و به همین دلیل، بلوط های زاگرس به یکی از نمادهای طبیعی و تاریخی ایران بخصوص در غرب کشور تبدیل شده اند. 

نکته تاسف باری که اما باید به آن توجه داشت، این است که در سال های اخیر، شاهد وقوع آتش سوزی های گسترده ای در سطح جنگل های زاگرس بوده ایم و در 9 ماه اول سال جاری نیز با وجود این که براساس استعلام رکنا از مسئولان جنگل ها، سطح آسیب دیده از آتش سوزی های زاگرس نسبت به سال گذشته حدود 30 درصد کاهش یافته، اما بازهم بین 6 تا 7 هزار هکتار از جنگل های زاگرس دچار حریق شده و در این میان مانند حریق های گسترده سال های گذشته، هزاران درخت بلوط نیز در آتش سوزی های جنگل های زاگرس از بین رفته اند. 

البته باید به این نکته توجه کرد که جنگل های زاگرس، جنگل هایی با تراکم پوشش گیاهی پایین محسوب می شوند و به همین دلیل در فصل بهار، پوشش علفی سطح زیرآشکوب این جنگل ها غنی می شود و در فصل تابستان که این علف ها خشک می شوند، احتمال وقوع حریق در جنگل های زاگرس به شدت بالا می رود. در چنین شرایطی نیز دست به دست هم دادن انواع عوامل انسانی و طبیعی که می تواند منجر به وقوع حریق شود، بروز آتش سوزی های گسترده ای را در سطح جنگل های زاگرس به همراه دارد. 

تابستان؛ فصل آتش سوزی جنگل های زاگرس 

کامران پورمقدم، رئیس مرکز جنگل های خارج از شمال سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور در گفت و گو با رکنا تاکید کرد که عمده آتش سوزی هایی که در جنگل های زاگرس رخ می دهد، به صورت سطحی است و البته بعضا وقوع حریق در این جنگل ها به تنه و تاج درختان نیز سرایت می کند و منجر به از بین رفتن درختان به‌ویژه درختان بلوط می شود. 

این کارشناس حوزه جنگل با بیان این که عمده آتش سوزی ها در جنگل های زاگرس در فصل تابستان رخ می دهد، گفت: در فصل گرما، درختان از پوشش مناسبی برخوردار هستند، اما پوشش گیاهی کف جنگل خشک می شود و استعداد جنگل برای بروز حریق بسیار بالا می رود. این در حالی است که در جنگل های هیرکانی، آتش سوزی های گسترده عمدتا از پاییز و همراه با خزان درختان آغاز می شود. 

وی افزود: تیپ غالب جنگل های زاگرس، بلوط ایرانی است و این گونه گیاهی، یکی از گونه های باارزش و بسیار مقاوم است که در طول 6 هزار سال گذشته توانسته است با تمام تهدیدات مقابله کند و به حیات خود ادامه دهد. اما متاسفانه در زمان وقوع حریق بخصوص حریق های گسترده ای که به تنه و تاج درختان سرایت می کنند، بلوط های ایرانی زاگرس بیشترین تلفات را در میان انواع گونه های گیاهی موجود در جنگل های زاگرس بر جای می گذارند. 

وجود 5 تا 6 اصله بلوط در هر هکتار از جنگل های زاگرس 

پورمقدم در بخش دیگری از صحبت هایش تاکید کرد: 70 تا 80 درصد حریق های زاگرس به صورت سطحی است که در آن درختان بلوط و سایر درختان موجود در جنگل های زاگرس آسیب زیادی نمی بینند و بیشتر پوشش زیرآشکوب جنگل ها درگیر می شوند.

اما در هر صورت به گفته رئیس مرکز جنگل های خارج از شمال سازمان جنگل ها، 20 تا 30 درصد از حریق هایی که در جنگل های زاگرس رخ می دهد، به تنه و تاج درختان سرایت می کند و در این آتش سوزی ها است که درختان بلوط نیز از بین می روند. این در حالی است که در هر هکتار از جنگل های زاگرس در 11 استان کشور، به طور متوسط بین 5 تا 6 اصله درخت بلوط وجود دارد. 

بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی پورمقدم و دیگر مسئولان سازمان جنگل ها به رکنا، اگر به طور متوسط در نظر بگیریم که در 9 ماهه اول سال جاری، حدود 6 هزار و 500 هکتار از جنگل های زاگرس دچار حریق شده است و در 25 درصد این حریق ها، درختان هم از بین رفته اند و در هر هکتار از جنگل های زاگرس نیز 5.5 اصله درخت بلوط وجود دارد، در مجموع می توان برآورد کرد که در 9 ماهه نخست سال 1400، بیش از 8 هزار  و 900 اصله از بلوط های زاگرس بر اثر آتش سوزی جنگل ها از بین رفته است. 

قدمت 6 هزار ساله بلوط های زاگرس 

پورمقدم با اشاره به ارزش بالای زیست محیطی و تاریخی درختان بلوط گفت: براساس بررسی های قدمت شناسی که در جنگل های زاگرس انجام شده است، اولین فسیل های کشف شده مربوط به درختان بلوط موجود در جنگل های زاگرس، مربوط به حدود 5 هزار و 500 تا 6 هزار سال قبل بوده است. این مساله نشان می دهد که جنگل های بلوط حداقل حدود 6 هزار سال پیش به حد نهایی رویش خود رسیده اند. 

رئیس مرکز جنگل های خارج از شمال سازمان جنگل ها ادامه داد: قدمت بسیار بالای جنگل های زاگرس نشان می دهد که درختان بلوط از مقاومت بسیار بالایی برخوردار بوده اند که توانسته اند در طول قرون متمادی، از آسیب های گوناگونی نظیر خشکسالی ها، آفات و امراض و حتی آتش سوزی های طبیعی جان سالم به در ببرند و به نسل امروز برسند. 

40 درصد آب شیرین کشور از زاگرس تامین می شود 

این کارشناس حوزه جنگل درباره مهمترین فواید طبیعی جنگل های زاگرس توضیح داد: آخرین آمار نقشه های پوشش جنگلی سازمان جنگل ها نشان می دهد که جنگل های زاگرس که اصطلاحا به جنگل های بلوط معروف شده اند، نزدیک 6 میلیون هکتار وسعت دارند و مهمترین کارکرد آنها، تامین امنیت زیستی و کمک به تامین آب ناحیه رویشی زاگرس و مناطق پایین دست آن است؛ به نحوی که بسیاری از رودخانه های بزرگ کشور، از اکوسیستم های جنگل های زاگرس سرچشمه می گیرند. 

وی در ادامه تاکید کرد: مهمترین فایده جنگل های زاگرس، تامین منابع آب شیرین در ناحیه رویشی زاگرس و مناطق پایین دست آن است، به نحوی که برآوردها نشان می دهد که حدود 40 درصد آب شیرین کشور در منطقه زاگرس جریان دارد، زیرا جنگل های زاگرس نزولات آسمانی را در خاک خود نفوذ می دهند و آب نفوذکرده در دل زمین، در پایین دست به صورت چشمه سارها و رودخانه ها از زمین بیرون می زند. 

به خطر افتادن تامین بیش از 8 میلیون متر مکعب آب بر اثر آتش سوزی های امسال زاگرس 

پورمقدم در ادامه صحبت هایش درباره اهمیت جنگل های زاگرس برای تامین منابع آبی کشور گفت: چشمه سارها و رودخانه هایی که از جنگل های زاگرس سرچشمه می گیرند، در پایین دست به یکدیگر می پیوندند و رودخانه های بزرگ موجود در غرب و جنوب غرب کشور را تشکیل می دهند.

این در حالی است که به گفته رئیس مرکز جنگل های خارج از شمال سازمان جنگل ها، برآوردها نشان می دهد که هر هکتار از جنگل های زاگرس می تواند بین 500 تا 2 هزار متر مکعب آب را در طول یک سال نفوذ بدهد و به این شکل کمک بسیار بزرگی به تامین منابع آبی کشور کند. 

بر این اساس اگر متوسط یک هزار و 250 متر مکعب در سال تامین آب را به ازای هر هکتار از جنگل های زاگرس در نظر بگیریم، بنابراین می توان گفت وقوع حریق در حدود 6 هزار و 500 هکتار از این جنگل ها در 9 ماهه نخست امسال، عملا به اندازه بیش از 8 میلیون و 100 هزار متر مکعب در سال از تامین آب شیرین غرب و جنوب غرب کشور را به مخاطره انداخته است. 

بودجه سالیانه جنگل های زاگرس ؛ کمتر از 40 میلیارد تومان 

اما در حالی جنگل های زاگرس از چنین ارزش زیست محیطی و تاریخی بالایی برخوردارند که به گفته رئیس مرکز جنگل های خارج از شمال سازمان جنگل ها، بودجه سالیانه ای که برای نگهداری، حفاظت و ترمیم آنها اختصاص پیدا می کند، به یک تیم فوتبال هم نمی رسد؛ آن هم در شرایطی که جنگل های زاگرس علاوه بر تمام ارزش های زیست محیطی که تا اینجا بیان شد، سد محکمی در برابر ریزگردهای واردشده از عراق به ایران هم محسوب می شوند و اگر این جنگل ها نبودند، ریزگردها در بسیاری از روزهای سال، استان های مرکزی ایران را هم تحت تاثیر قرار می دادند. 

پورمقدم در توضیح بیشتر در این باره گفت: با وجود اهمیت فراوان جنگل های زاگرس در حوزه های امنیت زیستی، تامین امنیت غذایی، حفاظت از خاک، جلوگیری از فرسایش خاک و تامین آب، متاسفانه تمام اعتبار سالیانه ای که برای نگهداری، حفاظت و ترمیم جنگل های زاگرس اختصاص داده می شود حتی از بودجه سالیانه یک تیم فوتبال در ایران هم کمتر است. 

این کارشناس حوزه جنگل ادامه داد: تمام اعتباری که در بودجه 1400 برای جنگل های خارج از شمال کشور شامل جنگل های زاگرس، جنگل های ایران تورانی، جنگل های خلیج فارس و جنگل های ارسباران اختصاص داده شده، کمتر از 100 میلیارد تومان است که از این مقدار کمتر از 40 میلیارد تومان به جنگل های زاگرس اختصاص پیدا می کند. 

وی در پایان تصریح کرد: اگر دولت و مجلس به امنیت زیستی و امنیت غذایی در زاگرس اهمیت می دهند، باید به اعتبارات مالی جنگل های زاگرس که 6 میلیون هکتار مساحت دارند و معیشت 10 میلیون ایرانی را به صورت مستقیم تحت تاثیر قرار می دهند، توجه بسیار بیشتری به خرج دهند؛ وگرنه در سال های آتی نیز مانند سال های گذشته شاهد از بین رفتن هرچه بیشتر بلوط های زاگرس بر اثر آتش سوزی جنگل ها، قاچاق چوب، تولید غیرقانونی زغال و ... خواهیم بود.