خوب و بد تلویزیون دیدن کودکان در دوران قرنطینه + چند توصیه کاربردی برای والدین

به گزارش رکنا، یکی از گروه های آسیب پذیر در دوران همه گیری کرونا کودکان و نوجوانان هستند، این افراد در دوران قرنطینه ممکن است با چالش هایی روبرو شوند که یکی از آن ها تلویزیون و برنامه های کودک است. بنابراین لازم است تا والدین در مدیریت این برنامه ها برنامه ریزی داشته باشند.

دکتر محمد ترکمان، متخصص روان شناسی کودک و نوجوان و استاد دانشگاه در خصوص تاثیرات تلویزیون و برنامه های کودک بر کودکان به خبرنگار اجتماعی رکنا اظهار داشت: علاقه بچه ها به برنامه های کودک و انیمیشن از همان ابتدای تولد و کودکی شروع می شود، بچه ها عموماً دوست دارند تا به تصاویری که رنگی هستند، صداهای مختلف از خود تولید می کنند یا صداهایی که زیر و بَم هستند بیشتر توجه کنند و به نوعی محو آن ها شوند، به گونه ای که می بینیم بچه زیر 2 سال می تواند ساعت ها به تماشای تلویزیون و برنامه کودک بپردازد، بسیاری از این تجربه ها می تواند باعث تحریک دیداری یا شنیداری کودک شود، اگرچه سازمان های مختلف و مرتبط با کودکان مثل سازمان بهداشت جهانی معتقدند کودکان زیر 2 سال نباید به هیچ وجه تلویزیون ببینید، پس این تناقض وجود دارد که تلویزیون می تواند هم باعث تحریک برخی احساسات در بچه ها شود و هم می تواند باعث یکسری آسیب ها در کودک باشد، سازمان جهانی بهداشت معتقد است که تماشای تلویزیون و برنامه کودک توسط کودکان زیر 2 سال می تواند باعث شود که آن ها نتوانند با دنیای واقعی خود ارتباط برقرار کنند و تحریکات واقعی حسی و حرکتی و سایر تحریکاتی که برای رشد کودک واجب است را دریافت نکنند بنابراین توصیه می شود که کودکان زیر 2 سال را با تلویزیون آرام نکنیم. پس چه در سنین زیر 2 سال و چه بالای 2 سال تماشای کارتون، تلویزیون و برنامه های کودک و بازی های کامپیوتری برخلاف دیدگاه قبلی که گفته می شد این برنامه ها مضر هستند، اتفاقاً باید توصیه کرد که براساس یکسری ضوابط این برنامه ها را در برنامه زندگی کودکان جای داد.

مزایا و معایب استفاده از تلویزیون

ترکمان با اشاره به مزایا و معایب برنامه های تلویزیونی و برنامه های کودک ادامه داد: اکنون باید اقدامی انجام داد تا والدین بتوانند مزایای برنامه های کودک را افزایش و معایب آن را با مدیریت خود کاهش دهند. مزایای تماشای تلویزیون عبارت است از ایجاد احساس لذت و شادی که طبعاً این فعالیت می تواند برای بچه ها نشاط آور باشد، اگرچه بچه ها باید دقت کنند که کارتون ها را در چه ساعاتی از شبانه روز ببینند، البته به این مورد در ادامه اشاره خواهیم کرد. باید توجه داشت که برنامه های کودک علاوه بر لذت بخش بودن برای کودکان، اوقات فراغت آن ها را پر می کند و این عزیزان می توانند به واسطه این برنامه ها مهارت های مختلفی همچون مهارت حل مسئله و کنترل هیجان را یادبگیرند به خصوص با همانندسازی با شخصیت کارتون زمانی که شخصیت کارتونی کاری را انجام می دهد، کودکان از آن الگوگیری می کنند، این درحالی است که کودکان زیر 12 سال همواره بیش از سایرین از الگوگیری استفاده می کنند. یکی دیگر از مزایای تماشای برنامه های کودک افزایش خلاقیت در بچه هاست، کودکان می توانند با مشاهده برنامه های کودک ایده های مختلفی از آن بگیرند و البته این برنامه ها در برخی موارد می تواند به کاهش تنش های روزمره کودکان نیز کمک کند، زیرا وقتی بچه ها این فعالیت را انجام می دهند با افزایش خُلق شان میزانی از تنش را از خود می زدایند. البته مشاهده برنامه های کودک از یکسری معایب نیز بهره می برد، مثلاً اگر تعداد ساعات استفاده از برنامه های کودک زیاد شود یا نوع برنامه هایی که می بینند متناسب با سن کودک نباشد، باعث می شود که بچه ها روی کنترل هیجان ها دچار مشکل شوند، مخصوصاً وقتی در حال دیدن انیمیشن های پرخاشگرانه هستند، طبق نظریه های یادگیری و مشاهده ای الگوبرداری زیادی داشته باشند و این موضوع باعث می شود کودک رفتارهای پرخاشگرانه از خود بروز دهد. از نکات منفی دیگر در مشاهده برنامه های کودک این است که کودک فعالیت هایی که در محیط واقعی باعث افزایش تعاملات با واقعیات و تحریکات حسی و حرکتی می شود را به سبب این که بیش از حد کارتون می بیند، کاهش می دهد. مطالعات علمی نشان داده است که هر چقدر زمان Time screen یا زمان تماشای بچه ها بیشتر باشد مثل تماشای تلویزیون، موبایل، تبلت و... تمرکز و توجه بچه ها پایین تر می آید، اگرچه این موضوع فقط مختص کودکان نمی شود و بزرگسالان نیز از آن برخوردارند، مثلاً در چند سال اخیر که ارتباط مان با فضای مجازی بیشتر شده مردم کمتر کتاب می خوانند، تمرکزشان کمتر است و فعالیت های بدنی کمتری دارند، بنابراین این ویژگی ها هم در بزرگسالان و هم در کودکان دیده می شود، از طرفی مشاهده بیش از حد تلویزیون یا افزایش زمان تماشا باعث می شود مهارت های اجتماعی کمتری بدست آورند زیرا فرصت تمرین کمتری از نظر اجتماعی دارند، البته در بسیاری از مواقع نیز این والدین هستند که تعاملات شان با کودکان کمتر است و در مواردی دیده شده زمانی که والدین باید برای آرام کردن کودک شان وقت بگذارند، تلویزیون را روشن می کنند تا کودک با مشاهده آن آرام شود، این موضوع باعث می شود فرصت های ایجاد شده برای تقویت ارتباط والد-فرزند نیز کمرنگ یا ازبین برود. بدین ترتیب مشاهده تلویزیون و برنامه های کودک می تواند دارای یکسری معایب و مزایا باشد که این موارد اگر مدیریت شود می تواند نتایج خوبی دربر داشته باشد.

تولید برنامه کودک با موضوعات بهداشتی و ضدکرونایی

این درمانگر و مشاور کودک و نوجوان در خصوص رابطه برنامه های کودک تلویزیونی با تاثیرگذاری کرونا در زندگی کودکان و خانواده هایشان افزود: شرایط کرونا و قرنطینه های ایجاد شده باعث شده تا تاثیرگذاری تلویزیون بیشتر شود و از طرفی میزان استفاده از بازی های کامپیوتری و امثالهم نیز بسیار بالا رود، مردم وقت زیادی از زمان قرنطینه ای خود را با این موضوعات می گذرانند، طبیعتاً می توان از این فرصت نیز بهترین استفاده را داشت، مثلاً با تولید انیمیشن هایی در حوزه افزایش سازگاری با کرونا یا نکات بهداشتی و رعایت آن ها البته بدون ایجاد ترس، این نکته حائز اهمیت است که در تولید محتوای رسانه ای تصویری، صوتی و یا مکتوب و... دقت کنیم و تحت نظر کارشناس این محتواها را بسازیم، گاهی گمان می شود اگر یک برنامه ترسناک تر باشد تاثیرگذاری بیشتری روی مخاطب می گذارد. در حال حاضر بسیاری از کشورها در زمنیه تولید برنامه های کودک و انیمیشن برای مقابله با کرونا تلاش های زیادی کرده اند. برنامه های کودک می توانند به کودکان کمک کنند تا مهارت کنترل هیجان داشته باشند زیرا هم اکنون یکی از مهمترین نگرانی های خانواده ها این است که کودک شان از اضطراب یا استرس شدید نسبت به بیمار شدن، کثیف شدن و آلوده شدن رنج می برد و اگر برنامه هایی تولید شود تا یکسری مهارت های ضروری را به کودکان آموزش دهد می تواند کمک کننده باشد. از دیگر مزایای تولید برنامه های کودک این است که خُلق بچه ها به واسطه آن ها بالاتر می رود و آن ها احساس شادی و نشاط بیشتری می کنند، یکی از مواردی که طی افزایش خُلق ایجاد می شود این است که رفتارهای خودمراقبتی و احساس ایمنی بدن نیز افزایش می یابد.

آسیب جسمی و روانی با استفاده زیاد از تلویزیون، تبلت و...

محمد ترکمان با اشاره به اقدامات سازمان بهداشت جهانی در مواقع بحرانی مثل شیوع بیماری کرونا گفت: سازمان بهداشت جهانی (WHO) همواره در مواقع بحرانی انیمیشن هایی را از کشورهای عضو درخواست و تولید می کند و آن را در پایگاه منتشر می نماید، این برنامه ها در اکثر موارد با حساسیت های زیادی تولید می شود. در کشورما نیز افرادی هستند که به تولید برنامه های مناسب برای کودکان می پردازند که به صورت غیررسمی بوده است. کودکان و خانواده هایشان باید بدانند که استفاده زیاد کودکان از تلویزیون، تبلت و... علاوه بر آسیب های روانی می تواند آسیب های جسمی نیز در بر داشته باشد، وقتی کودکان زیاد به صفحه مانتیور یا تلفن همراه خیره می شوند ممکن است از نظر بینایی دچار مشکل شوند، همچنین قرار داشتن در یک وضعیت ثابت ممکن است در استخوان بندی و ستون فقرات شان اثرات منفی بگذارد، بنابراین سوزش و درد در ناحیه های گردن، مچ دست و سایر مفاصل بدن و حتی احساس سرگیجه و تهوع می تواند در نتیجه استفاده بیش از حد تلویزیون و موبایل و... باشد.

چند توصیه برای استفاده دیدن برنامه های تلویزیونی

این استاد دانشگاه با ذکر چند توصیه و راهکار برای مدیریت استفاده از برنامه های کودک گفت: اولین پیشنهاد این است که والدین با کمک خود کودک و نوجوان ساعت مشخصی را برای استفاده از تلویزیون اختصاص بدهند. در بچه های زیر 2 سال تماشای تلویزیون ممنوع است ولی کودکان بین 2تا5 سال می توانند زیر یکساعت به تماشای تلویزیون بپردازند و به بچه های بالای 5 سال توصیه می شود که نهایتاً 2 ساعت و در نوجوانان نیز نهایتاً 3 ساعت تلویزیون تماشا کنند. بنابراین اگر برنامه ریزی شود که این ساعات پیوسته نباشد بهتر است. می توان با کمک بچه ها یکسری قوانین تعیین کرد تا آن یکساعت در نوبت صبح، عصر و شب تقسیم شود. دومین توصیه آن است که در انتخاب محتوایی که بچه مایل به دیدن آن است دقت کنند، اکنون صداوسیمای ما هم تلاش می کند تا محدودیت های سنی برای برنامه های کودک تعیین کند و در برخی شبکه ها مثل نهال و امید دیده می شود که در گوشه تصویر لوگویی مبنی بر هشدار محدودیت سنی تعیین شده است، والدین حتماً باید به این مورد دقت کنند، اگر والدین فرصت داشته باشند و قبل از دیدن کودک، خودشان این برنامه ها را ببینند نیز بهتر می شود. بنابراین تاکید می شود تا به تعیین محدودیت های سنی برنامه های کودک دقت عمل وجود داشته باشد زیرا در برخی برنامه ها آسیب های زیادی بواسطه عدم رعایت محدودیت سنی در کودکان ایجاد می شود، در برخی برنامه کودک ها فریب دادن، دروغ گویی و... را به کودکان آموزش می دهند. نکته سوم این است که والدین اگر می توانند در برخی ساعات به همراه کودک شان این برنامه ها را مشاهده کنند و تفکر انتقادی بچه ها را درگیر کنند، مثلاً وقتی در برنامه ای نشان داده می شود که حق کسی خورده می شود، اجازه ندهند که این مطلب به صورت خام به کودک منتقل شود، سعی کنند در این موارد با بچه ها گفت و گو کنند و نظر آن ها را جویا شوند، مثلاً به کودک بگویند که اگر تو جای شخصیت کارتون یا برنامه کودک بودی چه می کردی؟ مهم نیست که بچه چه چیزی می بیند، مهم آن است که چگونه در ذهن خود مسائل را تعبیر و تفسیر می کند. نکته دیگر این است که والدین بایستی حتماً جایگرین های مناسبی داشته باشند، به عبارت دیگر خانواده ها می توانند در کنار بچه ها کتاب بخوانند، آشپزی کنند، نقاشی کنند و یکسری فعالیت های لذت بخش داشته باشند، اگر بتوانند یکسری فعالیت های لذتبخش ایجاد کنند و رابطه والد-فرزندی خوبی فراهم کنند، می توانند به طور کلی تلویزیون را کنار بگذارند، توصیه بعدی این است که وسایل ارتباط جمعی را شخصی نکنند، مثلاً برای کودک یک تلویزیون اختصاصی در اتاقش قرار ندهند یا تبلتی شخصی نداشته باشند. در نهایت می توان توصیه کرد که با بچه ها در مورد آسیب های موجود در استفاده بیش از حد از تلویزیون و... بدون ایجاد ترس و کاملاً منطقی و با استدلال صحبت کنند.   آخرین قیمت های بازار ایران را اینجا کلیک کنید.

خبرنگار: مهدی برازنده