50 درصد نوزادان ایرانی در بدو تولد داخل بیمارستان از شیرخشک تغذیه می شوند/ 48 درصد از کودکان تا 6 ماهگی از شیر مادر تغذیه می کنند

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، اول آگوست هر سال که بنام روز جهانی شیر مادر نامگذاری شده است، در کشورهای مختلف به شکل جهانی گرامی داشته می شود. هدف از نامگذاری این روز تشویق مادران به تغذیه فرزندان خود از این موهبت الهی است.

مدیر اجرایی یونیسف در این خصوص گفته است : «هفته جهانی تغذیه با شیر مادر به ما فرصتی می دهد تا خانواده ها و مردم را از مزایای تغذیه زود هنگام و انحصاری با شیر مادر آگاه کنیم و یونیسف به حمایت، ترویج و پشتیبانی از تغذیه با شیر مادر متعهد است».

بر این اساس اهمیت تغذیه با شیر مادر به لحاظ داشتن مواد پروتئینی و ویتامینی بسیار، بیش از سایر غذاها برای نوزادان توصیه شده است. پزشکان  می گویند کودکانی که در دوران نوزادی از شیر مادر تغذیه می شوند، از میزان هوش و توان جسمی بالاتری نسبت به سایر نوزادانی که از دیگر منابع غذایی تغذیه می کنند، برخوردار هستند.

به مناسب روز جهانی شیر مادر با دکتر ناصر کلانتری دبیر انجمن تغذیه کودکان ، در ارتباط با علت توجه جهان به اهمیت شیر مادر و تاثیر آن در سلامت نوزادان به گفت و گو پرداخته ایم.

ناصر کلانتری، درگفت و گو با رکنا، با اشاره به اینکه بی عدالتی در میزان تولد و مرگ نوزادان مخصوصا در کشورهای جهان سوم، مهم ترین عاملی است که جهان از دهه 1970 میلادی به دلایل مرگ و میر نوزادان توجه بیشتری نشان داده است، گفت: به عنوان مثال از هر هزار تولد زنده، بین 7 تا 15 مورد مرگ،  تا قبل از یک سالگی، در کشورهای توسعه یافته رخ می داد درحالی که این رقم بین 70 تا 400 مرگ قبل از یک سالگی در کشورهای درحال توسعه بود (ایران 120 فوتی از هر هزار تولد). ناترازی در تولد و مرگ میان کشورها نشان دهنده بی عدالتی در سطح برخورداری ازخدمات و مراقبت سلامت بوده است.

بر اساس تحقیقاتی که در زمینه سلامت و بهداشت کودکانی که جان خود را از دست داده اند، صورت گرفت، در 50 الی 55 درصد کودکانی که عفونت ها، بیماری های اسهالی و عفونت های تنفسی موجب مرگ آن ها شده است؛ سوء تغذیه زمینه ای برای مرگ آن ها بوده است. یکی از راهکارهایی که برای کاهش مرگ و میرها مورد استفاده قرار گرفت و مفید واقع شد، استفاده از شیر مادر در تغذیه کودکان بوده است. این مسئله به شکل یک راهبرد چندگانه به نام G.O.B.I.F.F.F  تدوین و به اجرا درآمدG=  Growth Monitoring   به معنای پایش رشد؛ O= Oral Rehydration  یعنی مایع درمانی خوراکی برای درمان اسهال؛ B= Breast Feeding به منظور ترویج تغذیه با شیر مادر؛ I= Immunization که همان گسترش برنامه واکسیناسون؛ F= Female Education  آموزش زنان؛  F= Food Supplementation  همان کمک های غذایی برای کودکان F= Family Planning به عبارت بهتر برنامه ریزی برای خانواده است. استراتژی های هفتگانه  گفته شده هر کدام به عنوان عامل تسهیل کننده یا مانع برای مرگ زودرس کودکان به شمار می روند.

به عنوان مثال تعدادی از مطالعات انجام شده در میان مادران هندی نشان دادند که میزان مرگ در کودکان مادران بی سواد نسبت به مادرانی که حداقل 2 کلاس ابتدایی سواد داشته اند دو برابر بوده است.

شیر مادر می تواند مقاومت بدن کودک را در مقابل عفونت ها افزایش دهد

کلانتری با اشاره به آنتی بادی های موجود در شیر مادر گفت: تحقیقات نشان داده، شیر مادر سرشار از آنتی بادی هایی است که در تمام طول زندگی مادر در بدن او ساخته شده است. بر این اساس با خوردن این شیر (مخصوصا آغوز و در ساعت اول تولد) می توان گفت اولین گام در زمینه ایمن سازی کودک به علت انتقال آنتی بادی های موجود از طریق شیر مادر صورت گرفته است. کودکان در سنین چهار الی 6 سالگی سیستم ایمنی نابالغی دارند و در مواجه با برخی از میکروارگانیسم های بیماری زا نمی تواند از خود به خوبی محافظت کنند. استفاده از شیر مادر می تواند مقاومت سیستم ایمنی بدن را افزایش دهد.

کودکانی که از شیرخشک استفاده می کنند، پنج برابر کودکانی که از شیر مادر تغذیه می کنند اسهال می شوند

او با اشاره به اسهال به عنوان یکی از عوامل اصلی مرگ در کودکان زیر پنج سال، گفت: تحقیقات نشان داده است شیر مادر می تواند از پیدایش اسهال در شیرخواران پیشگیری کند. شیر مادر دارای ایمونوگلوبین A  مخاطی است که مقدار آن از ایمونوگلوبین نوعA  موجود در خون مادر بیشتر است. این ایمونوگلوبین علاوه بر مکانیسم معمول بدن مادر، از طریق دو سیستم لنفاوی روده به سینه مادر و ریه به سینه مادرنیز ساخته می شود. با توجه به اینکه این دو دستگاه بدن با محیط پیرامونی انسان  در تماس مستقیم هستند (روده با غذا و ریه با هوا) مسیری دارند که انتقال عوامل بیماری زا صورت گرفته  و سیستم ایمنی بدن را فعال می کنند، از جمله همان دو سیستم لنفاوی روده به سینه مادر و ریه به سینه مادر نیز فعال شده و ایمونوگلوبین نوعA   و آنتی بادی های ساخته شده را به شیر مادر انتقال می دهند. وجود این ایمیونوگلوبولین ویژه مخاط، موجب حفاظت جدار روده کودکان شده و می تواند از بروز اسهال جلوگیری کند. گفته می شود کودکانی که شیر خشک مصرف می کنند پنج برابر شیرخوارانی که با شیر مادر تغذیه می شوند دچار اسهال می شوند. با همین مکانیسم محافظتی مخاطی، عفونت های ریوی مثل ذات الریه نیز پیشگیری می شود.

فواید بسیاری در خصوص تغذیه با شیر مادروجود دارد و جامعه جهانی خصوصا از دهه 1970 میلادی به تشویق و ترویج مادران به تغذیه کودکان خود با شیر مادر پرداخته است. کشورهای توسعه یافته سریع تر از کشورهای درحال توسعه این برنامه ها را پذیرفته اند. در زمینه فرهنگ و آگاهی سازی در خصوص شیردهی مادران با سه دسته از افراد مواجه هستیم. دسته اول افراد سنتی هستند که پیش فرض ذهنشان برتغذیه با شیرمادراست، دسته دوم افراد با تحصیلات عالیه و توانمندی مطالعه و تحقیق در منابع علمی هستند که از فواید سیرمادر به خوبی آگاه هستند. دسته سوم گروه میانی مردم یعنی نه سنتی هستند و نه تحصیلات عالی دارند که بیشتر اطلاعات و منابع آن ها از مطالب و مجله های زرد که فاقد ارزش علمی بالایی هستند گرفته شده است. سخت ترین بخشی که می توان آگاهی رسانی را در میانشان انجام داد گروه سوم هستند. این گروه بیشتر از گروه های دیگر از شیر خشک ها استفاده می کنند و نوزادان خود را به خوبی از شیر خود تغذیه نمی کنند.

50 درصد از نوزادان ایران در ساعت اول تولد شیرمادر نمی خورند

او با اشاره به اینکه کشورهای توسعه یافته از پیشگامان توجه به فواید شیر مادر بودند و جمع آوری اتاق های نوزادان (نرسری) از دهه 1970 در انگلیس، گفت: برخی از کشور های پیشرفته مثل انگلیس با توجه به تحقیقات صورت گرفته اتاق های نوزادان را برداشتند و به جای آن کودک را بعد از تولد بر روی سینه مادر می گذارند، تا شیر مادر به جای شیرخشک خورده شود. با تلاش های زیادی که توسط متخصصین در ایران صورت گرفته همچنان اتاق های نرسری و مراقبت از کودک تازه متولد وجود داشته و بعد از تولد برای جلوگیری از افت قند به نوزاد شیرخشک یا آب قند داده می شود. در کشور نزدیک 50 درصد نوزادان بعد از تولد شیرمادر را می خورند و 50 درصد مابقی از تغذیه با شیرمادر در ساعت اول تولد محروم اند. عدم تغذیه اولیه این حجم از نوزادان از شیر مادر خود می تواند موجب گرایش بیشتر نوزاد به شیرخشک و امتناع از خوردن شیر مادر شود.

شیر خشک نمی تواند سیستم ایمنی بدن را قوی کند

او با اشاره به عدم وجود آنتی بادی در شیرخشک، گفت: به علت نبود عوامل اختصاصی و غیراختصاصی ایمنی، شیرخشک نمی تواند سیستم ایمنی کودک را قوی کند. عوامل  اختصاصی یا همان آنتی بادی ها به این معنا است که مثلا مادر به آنفولانزا مبتلا شده و بدنش آنتی بادی این بیماری را تولید کرده است بر این اساس بعد از تغذیه کودک از شیر مادر بدن نوزاد نسبت به این بیماری مقاومت بیشتری از خود نشان می دهد. عوامل غیراختصاصی این است که برخی از عوامل سیستم ایمنی مثل گلبول های سفید و.... در شیر مادر وجود دارد که در روده، معده و دهان کودک می تواند به شکل مقابله با میکروارگانیسم های بیماری زا عمل کنند. این دو از جمله عواملی هستند که می توانند سیستم ایمنی بدن را مقاوم کنند و شیرخشک فاقد این عوامل است. هیچ جایگیزینی نمی تواند مثل شیر مادرعمل کند و از تمام خاصیت های شیر مادر برخوردار باشد.

تنها 48 درصد از کودکان زیر 6 ماه در ایران از انحصارا از شیر مادر تغذیه می کنند

کلانتری در خصوص آخرین وضعیت کشور در زمینه تغذیه از شیر مادر، گفت: حدود 48 درصد از کودکان زیر 6 ماه بطور انحصاری از شیر مادر تغذیه می کنند. به این معنا که 52 درصد مابقی از شیر خشک یا مایعات دیگر به همراه شیرمادرتغذیه می شوند. حدود 66 درصد از شیرخوارن تغذیه غالب با شیر مادردارند، یعنی علاوه بر شیرمادر از شیر خشک هم استفاده می کنند.  حدود 85 درصد از شیرخواران تا یک سالگی از شیر مادر تغذیه می کنند و این تغذیه در 48 درصد کودکان تا دو سالگی ادامه دارد. با توجه به اهمیت مصرف شیر مادر در کودکان، نیاز است این ارقام مورد بازبینی و توجه بیشتری واقع شوند؛ چرا که کودکانی که از شیر مادر تغذیه نمی کنند ظرفیت عقب ماندن بیشتری نسبت به کودکانی که از شیر مادر تغذیه می کنند دارند. یقین بدانید ویژگی های موجود در شیر مادر نمی تواند با شیرخشکی که از گاو گرفته شده است برابری کند. عملکرد یکسانی برای تاثیر شیر خشک و شیر مادر در توسعه و تکامل فردی وجود ندارد و بر این اساس یکی از نگرانی ما در خصوص افرادی که از شیر خشک استفاده می کنند، این است که نتوانند در آینده در کنار سایر افراد توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه را فراهم کنند.

عضو انجمن تغذیه کودکان ایران در خصوص توصیه های جهانی مصرف شیر مادر در کودکان، گفت: توصیه می شود کودکان از بدو تولد به صورت انحصاری تا 6 ماهگی از شیر مادر تغذیه کنند ودر این دوران بجز شیرمادر فقط دارو مجاز است (حتی آب ممنوع است). از 6 الی دو سالگی توصیه می شود شیر به همراه غذای کمکی مناسب به ویژه از نظر تامین آهن مورد نیاز کودک، تا دو سال و حتی بیشتر ادامه یابد. توصیه می شود روند دادن شیر به کودکان حداقل تا دوسالگی ادامه پیدا کند. در خصوص قطع شیردهی توصیه ای وجود ندارد و بنا بر شرایط مادر و کودک می توان شیردهی را حتی بعد از دوسالگی نیز ادامه داد.