بحران سگ‌های ولگرد با عدم قانون‌گذاری به فاجعه ختم می شود / برخی پیمانکاران شهرداری برای رسیدن به پول بیشتر از سگ های ولگرد توله گیری می کنند + فیلم

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، چند هفته قبل یک کودک 10 ساله که همراه با خانواده اش از استان های دیگر به مشهد مهاجرت کرده بود در اطراف مشهد دچار سگ گزیدگی شد که این نوجوان به علت ابتلا به هاری ، جان خود را از دست داد.

چند روز پیش نیز در همدان ، با حمله سگ های ولگرد ، یک کودک هشت ساله جان باخت. اهالی این روستا زمانی پیکر بی جان این پسر بچه را پیدا کردند که طعمه سگ های ولگرد شده و متأسفانه از نواحی مختلف بدن از جمله سر، پا، دست و شکم دچار آسیب های جدی شده و جان خود را از دست داده بود.

از سویی دیگر، در روزهای گذشته نیز فیلمی دلخراش از حمله یک سگ به دختربچه ۸ ساله نکایی منتشر شده بود که در نهایت این کودک، به علت ابتلا به بیماری هاری ناشی از گازگرفتگی سگ، جان خود را از دست داد.

همچنین اخیرا، یک دختر ۵ ساله، در اثر حمله سگ‌های ولگرد از ناحیه صورت آسیب دید. مسئله سگ‌های ولگرد و سگ‌گردانی در تبریز علی‌رغم آسیب‌های فراوانی که به شهروندان و فضای شهری وارد کرده است، مدت‌هاست در سایه برخی بی‌تدبیری‌ها آرامش شهروندان را سلب کرده است.

چنین خبرهای دلخراشی، این روزها بیش از هر زمان دیگری به گوش می رسند و قربانیان کوچک و بی گناه آن، آسیب پذیرترین افرادی هستند که از حضور این حیوانات در محیط زندگی شان متضرر می شوند. 

در کشور انگلستان برای کنترل جمعیت سگ ها دست به کشتار آنها زدند؛ اما این روش غیر انسانی به زودی نقض شد. بهترین روش برای کنترل جمعیت سگ ها و گربه ها این است که به سرپرستی گرفته شوند و تحت حمایت فردی قرار بگیرند اقدامی که در حال حاضر در دنیا اجرا می شود. افرادی که تمایل دارند و به حیوانات عاطفه دارند باید برای نگهداری از آنان اقدام کنند.

در سال 1401 در ایران، 320 هزار و در سال 1402 هم 370 هزار حیوان گزیدگی داشتیم که 70 درصد این آمار توسط سگ ها صورت گرفته بود.

پیمانکاران برای گرفتن پول بیشتر از شهرداری ها، از سگ های ولگرد توله گیری می کنند و آنها را جزء آمار حساب می کنند

محمدرضا عبدالحمیدی، کارگردان و مستندساز است. او چهار سال پیش، مستندی را با عنوان «دومینو» در 6 قسمت با موضوع سگ های ولگرد و آسیب های مربوط به آن تولید کرد.

او در خصوص تجربیاتی که طی ساخت این مستند به دست آورده است به خبرنگار رکنا می گوید: آن زمان، دیدن شرایط سخت خانواده هایی که عزیزانشان را به واسطه حمله سگ های ولگرد از دست داده بودند، به شدت آزارم می داد؛ لذا تصمیم گرفتم تا جایی که شرایط ایجاب می کند، پوشش رسانه ای ویدیویی از این اتفاقات را در دستور کار قرار دهم.

عبدالحمیدی تاکید می کند: بسیاری از افرادی که اعضای خانواده خود را در پی حمله سگ های ولگرد از دست داده بودند، در حاشیه شهرها زندگی می کردند. اخیرا هم پسربچه هشت ساله ای به نام حسین شاه محمدی که سگ ها او را دریده بودند، در روستایی که 40 دقیقه با همدان فاصله داشت زندگی می کرد. این کودک بی گناه، یک ساعت تمام با پنج سگ دست به گریبان بود و زمانی که کار از کار گذشته بود، دیگران به جنازه او رسیده بودند.

وی با تاکید بر اینکه بسیاری از خانواده هایی که از حمله سگ ها دچار آسیب دیدگی می شوند از قشر اتباع هستند، می افزاید: در قسمت دوم مستند «دومینو» به این موضوع پرداختیم که شهرداری ها در راستای مقابله با سگ های ولگرد، می بایست چه کاری انجام دهند. شهرداری ها، با یک آیین نامه موظف شده اند که به مسئله سگ های ولگرد رسیدگی کنند؛ ولی پیگیری این موضوع خیلی کلان تر از سطح شهرداری هاست و می بایست دولت و مجلس اقداماتی انجام دهند تا قانون مشخصی برای این موضوع وجود داشته باشد.

این کارگردان و مستندساز در پایان می گوید: حتی این موضوع نیز دیده شده است که بسیاری از پیمانکاران، برای کسب درآمد بیشتر، داشته باشند توله کشی می کنند و با تولید سگ های ولگرد، مجددا خودشان آنها را زنده گیری و بر تعداد سگ های فاکتورشان اضافه می کنند! از آنجایی که این مسئله در کشور فاقد قانون است، حتی الان نمی توان گفت که توله کشی نیز فعل غیرقانونی است؛ چراکه اصلا در این زمینه قانونی وجود ندارد. 

تعداد سگ های ولگرد در جهرم استان فارس در وضعیت خطرناک است

محمدکاظم رحیمی، نماینده استان فارس در شورایعالی استان ها در گفت و گو با خبرنگار رکنا در خصوص رسیدگی به جمع آوری سگ های ولگرد در این استان توسط شهردای ها، می گوید: سگ های ولگرد در همه جای ایران به عنوان یک معضل شناخته می شود. در استان فارس نیز این حیوانات، به برخی از کودکان آسیب های جدی وارد کرده اند. 

وی در ادامه می افزاید: لازم به ذکر است تعداد سگ های ولگرد در شهرستان جهرم زیاد شده اند و وضعیت در این شهرستان خطرناک است و مهم ترین علت آن نیز زاد و ولد فزاینده این سگ هاست. شهرداری ها، طرح زنده گیری را دنبال کردند؛ ولی آنچنان که باید و شاید موفق نبود.

رحیمی در پایان می گوید: شورای شهر پیگیر این موضوع است. در این راستا، ماشین هایی با یک توری بزرگ در پشت آن طراحی کرده اند که سگ ها را در آن جمع آوری و در بیابان ها رها می کنند. با همه اینها، چیزی که مشخص است این است که شهرداری ها نتوانسته اند سگ های ولگرد را کنترل کنند و این طرح ها شکست خورده اند. 

چگونه شهرداری هایی که توان پرداخت حقوق کارکنان خودشان را هم ندارند؛ می توانند برای معضل سگ های ولگرد کاری کنند؟

محمدیعقوب باقری، نماینده استان چهارمحال و بختیاری در شورایعالی استانها است. او نیز در گفت و گو با خبرنگار رکنا با ذکر این موضوع که پیگیری کنترل و مبارزه با معضل سگ های ولگرد بر عهده شهرداری هاست و سایر نهادهای مرتبط با این موضوع، هیچ گونه حمایتی از این معضل ندارند، می گوید: با توجه به بودجه ناچیز شهرداری ها و دهیاری ها، به ویژه شهرداری های مناطق کم برخوردار که درآمد اختصاصی خاصی ندارند، این کار به درستی انجام نمی شود. شهرداری هایی که توان پرداخت حقوق و مزایای کارکنان خودشان را هم ندارند؛ چگونه می توانند به ساماندهی موضوع سگ های ولگرد در کشور نیز رسیدگی کنند؟

وی در ادامه می گوید: متاسفانه اخیرا نیز خبرهایی از حمله سگ های ولگرد به کودکان کشورمان مخابره شد که ناشی از بی توجهی به این معضل بود. لازم است یک عزم ملی وجود داشته باشد و همه نهادهای متولی از جمله وزارت بهداشت و سازمان محیط زیست، به همراه شهرداری ها، کارگروهی تشکیل دهند و با تخصیص اعتبارات لازم، تجهیزات و زیرساخت های آن تامین شود.

برخی از پیمانکاران سگ های ولگرد را جمع آوری و بعد در شهرهای اطراف تخلیه می کنند!

باقری با اشاره به اینکه در استان چهارمحال و بختیاری، به واسطه کوهستانی بودن منطقه و اشتغال مردم به کشاورزی و دامداری، سگ های ولگرد هم به وفور دیده می شوند، می گوید: در این استان 43 شهر وجود دارد که 30 تا از آنها روستا-شهر هستند. این یعنی، شهری تاسیس کرده اند که فاقد هرگونه تجهیزات و زیرساخت های لازم و همچنین فاقد اعتبار و درآمدهای لازم است. این روستا-شهرها، هر کدام شهرداری مجزا دارند؛ ولی فقط اسمشان «شهرداری» است در حالی که سالیانه 5 میلیارد بودجه می گیرند. حال این رقم را صرف کارهای عمرانی، فرهنگی، خدماتی، اداری و... کنند یا به سگ های ولگرد رسیدگی کنند؟

نماینده استان چهارمحال و بختیاری در شورایعالی استانها در پایان می افزاید: متاسفانه عده ای مسئول می شوند که سگ های ولگرد را جمع آوری کنند؛ ولی اطلاع دارم آنها، سگ ها را بعد از جمع آوری، در شهرهای اطراف تخلیه می کنند و مجددا با شهرداری آن شهر نیز قرارداد می بندند تا این سگ ها را جمع آوری کنند! لذا یک عزم ملی است که می تواند این شرایط را ساماندهی کند.

تعداد سگ های ولگرد در اهواز تا 70 درصد کاهش داشته اند

محمد ناصری، نماینده اهواز در شورایعالی استانها نیز در گفت و گو با رکنا می گوید: در شهرداری اهواز و شهرداری های استان خوزستان، طی قراردادی با پیمانکاران مشخص، عملیات عقیم سازی و تجمیع سگ ها را در یک نقطه در حال انجام است. در پی این طرح، نتایج خوبی نیز احصا شده است. در اهواز، کاهش تعداد سگ های ولگرد تا رقمی حدود 70 درصد به دست آمده است.

وی با اشاره به اینکه مهم ترین علت حضور سگ های ولگرد در شهرها، انباشت زباله و جمع آوری زباله در زمان های نامناسب است، می افزاید: مناطق حاشیه ای شهرها خیلی بیشتر با معضل سگ های ولگرد دست و پنجه نرم می کنند. در دوره های گذشته مدیریت شهری در استان، متاسفانه در این زمینه، کوتاهی شده بود، حتی در برخی مناطق زباله گیری 10 تا 20 روز هم انجام نمی شد و این انباشت زباله، باعث می شد پای سگ های ولگرد از بیابان های اطراف، به مراکز شهرها باز شود. اگر سگ ها دیگر دلیلی برای حضور در شهر نداشته باشند، به محل های تجمیع زباله در بیرون شهر می روند و اینگونه مشکلات حل می شود.

در همدان، عقیم سازی سگ های ولگرد فقط به صورت نمایشی انجام شده است

علی شیرمحمدی، نماینده استان همدان در شورایعالی استان ها در گفت و گو با خبرنگار رکنا در خصوص حادثه پیش آمده برای پسربچه هشت ساله ای که به واسطه حمله سگ های ولگرد، از دنیا رفت، می گوید: اتفاقی که برای این کودک افتاد بسیار غم انگیز بود. معضل سگ های ولگرد، فراگیر و کشوری است و وقتی چنین موضوع مهمی را بر عهده شهردای ها و دهیاری ها می گذارند و سایر دستگاه های مرتبط، از جمله وزارت بهداشت، سازمان محیط زیست و همچنین فعالان محیط زیست پای کار نمی آیند وضعیت اینچنین می شود.

وی در ادامه در پاسخ به این سوال که آیا پیگیری جدی این موضوع، در شورایعالی استانها مطرح شده است یا خیر می گوید: در کمیسیون سلامت و محیط زیست پیشنهاداتی مطرح شده است ولی مشخص نیست قرار است چه کاری انجام شود. 

شیرمحمدی در خصوص عقیم سازی سگ های ولگرد می افزاید: عقیم سازی هم به آن صورت که باید و شاید انجام نشده است و کارها فقط به صورت نمایشی بوده اند؛ در واقع فعلا شهرداری هیچ کاری نمی کند و بلاتکلیف مانده است. حالا در پی از دنیا رفتن این کودک، همه انگشت های اتهام به سمت شهرداری باز گشته است.

مردم ساکن حلبی آبادها، بیشتر درگیر سگ های ولگرد هستند

علی رضاییان، نماینده استان لرستان در شورایعالی استانها نیز در گفت و گو با رکنا با اشاره به اینکه تعداد سگ های ولگرد در مناطق روستایی این استان کمتر است و بیشتر حاشیه شهرها و حلبی آبادها با آن درگیر هستند می گوید: فرایند بروکراسی ناقص در ایران، زمینه مسئله را در کشور فراهم کرده است. در بعضی جاها، این سگ ها را زنده گیری می کنند؛ ولی در نهایت جایی وجود ندارد که آنها را نگه دارند. 

وی با اشاره به اینکه منابع مالی، به اندازه کافی برای جمع آوری سگ های ولگرد تخصیص داده نمی شود، می افزاید: همه شهرداری ها و دهیاری ها از این موضوع گله مند هستند. 

رضاییان در پایان می گوید: شورایعالی استانها در این صدد است که طرحی فراهم کند تا متولی پیگیری این موضوع مشخص شود تا معضل سگ های ولگرد، به درستی مدیریت شود. در این مسیر، دولت و مجلس باید پای کار باشند و ردیف بودجه مشخصی برای آن مشخص کنند.

تسنیم هم در این خصوص نوشت: " سگ ولگرد " به سگی گفته می‌شود که فارغ از صاحب‌دار بودن یا نبودن، کنترلی روی رفتار آن نباشد، در نتیجه سگ های نگهبان ، سگ­‌های گله و سگ‌های رهای اطراف شهرها، روستاها و مناطق طبیعی همگی در دسته سگ‌های ولگرد جای می‌گیرند.

در زمان حاضر افزایش بی‌رویه جمعیت سگ‌­های ولگرد در کشور، نبود قوانین بازدارنده و عدم نظارت و نبود برنامه مدیریت بر آن، موجب بروز معضلات متعددی و وخیمی در کشورمان شده و در واقع معضلی است که به بحران تبدیل شده است.

در ماه‌های اخیر نیز بروز موارد متعدد سگ‌گزیدگی، ابتلا به هاری و فوت افراد به‌ویژه فوت 3 کودک در 3 استان مختلف کشور در پی حمله سگ‌های ولگرد، موجب شده است موج مطالبات عمومی تحت عنوان کارزار مبنی بر «آغاز فرآیند قانون‌گذاری جهت بنا نهادن یک مدیریت جامع و کامل در مورد این بحران» در دست اقدام قرار گیرد.

در این رابطه حسام اشعریون؛ دامپزشک، متخصص بیماری‌های داخلی دا‌م‌های بزرگ در گفت‌وگو با تسنیم، فقدان قانون جامع، علمی و اخلاقی برای مدیریت سگ‌های بی‌صاحب را عامل اصلی "بحران سگ‌های ولگرد" دانست و گفت: قوانین متعددی در این موضوع سابقاً تدوین شده اما کارایی کافی را نداشته و موجب تبدیل معضل به «بحران سگ­‌های ولگرد» شده است.

وی افزود: با توجه به حساسیت­‌هایی که همواره در این حوزه وجود دارد، ورود به آن با معذوریت‌­های گسترده­ای همراه بوده است اما اگر خواهان مدیریت این بحران هستیم، یک بار برای همیشه باید با کنار گذاشتن تعارفات و معذوریت­‌ها، تقنین و اقدام را در دستور کار قرار داد، چرا که پای جان و مال عموم مردم در میان است.

این دکتر دامپزشک تأکید کرد: هر روز که در ورود به این میدان تعلل شود، شمار افرادی که بر اثر مواجهه با سگ­‌های ولگرد آسیب می‌­بینند، افزایش می‌یابد و هزینه­‌های غیرقابل جبران مالی و معنوی بر جامعه تحمیل خواهد شد.

راه‌حل نهایی این بحران واگذاری هدفمند است

اشعریون در رابطه با راه‌حل این بحران توضیح داد: نخستین گام به‌رسمیت شناختن حضور و وجود سگ در کاربری­‌های متعارف اجتماعی است، به‌عنوان مثال نگهبانی، حراست از گله و همراهی با انسان، کاربری­‌هایی هستند که امروزه در سراسر جهان پذیرفته شده‌اند و اگر نقشی متعارف برای سگ دیده شود، می­‌توان آن را مدیریت کرد؛ در غیر این صورت و با پاک کردن صورت مسئله نگهداری از سگ، هیچ توفیقی در مهار اثرات بحرانی آن که جبراً تمام جامعه را تهدید می‌کند، به دست نخواهد آمد.

وی اضافه کرد: هنگامی که نگاه به‌رسمیت شناختن حضور سگ تثبیت شد، آنگاه می­‌توان برای آن قانون وضع کرد؛ اصولاً مبنایی‌ترین ویژگی یک سگ ولگرد، نبود کنترل به‌روی رفتار آن است، به این معنی که آیا سگ در تأمین غذا، انتخاب محل زندگی، انتخاب جفت، کمّیت و کیفیت تولیدمثل و مسائل بهداشتی و درمانی، نظارتی را با خود به‌همراه دارد یا خیر؛ اگر پاسخ به این پرسش‌­ها، منفی است، آن سگ ولگرد است حتی اگر قلاده داشته و از نژاد خالص و ذی‌قیمتی هم باشد.

به‌گفته اشعریون، قانون‌گذاری کمک می­‌کند که نظارت بر شئون حیات این حیوان، اعمال شود و اجازه ندهد که شئونی چون تولیدمثل و مسائل بهداشتی اعم از واکسیناسیون و انگل‌زدایی فراموش شود یا نامنظم و بدون قاعده انجام شود. باید توجه داشت که تبیین مسئله برای عموم مردم در موفقیت این برنامه، بسیار تعیین‌کننده است؛ باید از همه ابزارهای موجود برای آگاهی‌بخشی، تبیین و اقناع این بحران برای عامه مردم استفاده کرد.

این دامپزشک تأکید کرد: مسائلی اعم از ممنوعیت غذارسانی به گله­‌های سگ­‌های ولگرد نیز حتماً باید در دستور کار قرار گیرد و به‌عنوان یک معضل به آن پرداخته شود.

وی راجع به گام دوم کنترل بحران سگ‌های ولگرد ابراز کرد: طبق آمار رسمی در کشور قریب به 2 تا 3 میلیون قلاده سگ ولگرد وجود دارد که ارزیابی­‌ها نشان می‌­دهد مقادیر حقیقی از این آمار افزون‌تر است؛ هدف از وضع قانون این است که جمعیت سگ­‌های ولگرد با روش "واگذاری هدفمند"به صفر برسد؛ به همین دلیل در این مرحله باید جمع‌آوری و زنده‌گیری حداکثری در تمام کشور، در دستور کار قرار گیرد، جمعیت­‌های جمع‌آوری‌شده باید در محل­‌های خاصی برای مدت محدودی نگهداری شوند.

اشعریون اضافه کرد: در گام سوم، سگ‌­هایی که قابلیت واگذاری دارند و پذیرش واگذاری هم از سوی مردم برای کاربری­‌های متعارف وجود دارد، باید حتماً واگذار شوند. واگذاری رایگان است و عقیم‌سازی، چیپ‌ست‌گذاری، انگل‌زدایی و صدور گواهی سلامت سگ با هزینه متقاضی انجام می‌­شود؛ در گام نهایی، سگ­‌هایی که قابلیت واگذاری ندارند یا این که متقاضی برای پذیرش سرپرستی ندارند، باید با روش­‌های علمی و اخلاقی «مهرین‌کشی»، به‌ناچار و برای بازگشت تعادل به جمعیت معدوم شوند.

وی خاطرنشان کرد: با این برنامه می‌­توان این بحران را در یک بازه زمانی مدیریت کرد؛ باید توجه کرد که برنامه­‌هایی نظیر عقیم‌سازی و رهاسازی، صرف‌نظر از هزینه بسیار بالا، جامعه را از بروز بیماری‌­ها و حیوان‌گزیدگی مصون ‌نمی‌دارد. باید توجه داشت که عقیم‌سازی هنگامی مؤثر خواهد بود که 70 درصد یک جمعیت عقیم‌سازی شوند.