مسئولان بگویند با نقشه مناطق فرونشست چه کردند/در نقاطی از ایران فرونشست زمین تا 100 برابر بیشتر از استانداردهای جهانی است

مهدی زارع،استاد دانشگاه زمین شناسی به خبرنگار محیط زیست رکنا گفت:کاهش مداوم سطح آب باعث کاهش نفوذپذیری آب زمین و تبدیل دشت های حاصلخیز به بیابان های بایر می شود. موارد فرونشست بسیاری از مناطق شمال شرق دشت مشهد گزارش شده است که فرونشست بین حداقل 3 سانتی متر تا 15 تا 17.5 سانتی متر در شمال غرب مشهد است. بر اساس نقشه پهنه بندی کیفیت آب زیرزمینی، مناطق با کیفیت آب خوب طی دهه گذشته در مشهد به شدت کاهش یافته است.  اگر رسانایی الکتریکی آب از 1500 بیشتر شود، نشان دهنده این است که آب دیگر برای آشامیدن مناسب نیست.  استان خراسان رضوی   بیشترین مساحت (حدود 3500 کیلومتر مربع) آسیب پذیر در برابر فرونشست زمین را داشته است.

تهیه نقشه فرونشست هادر حال و آینده

زارع در ادامه افزود:در مورد سایر مناطق پرخطر در آینده هشدار داد. بر اساس نقشه حساسیت به فرونشست زمین، استان های اردبیل، کردستان، آذربایجان غربی و شرقی، سیستان و بلوچستان و کرمانشاه اگرچه در حال حاضر با نرخ بالایی از فرونشست زمین مواجه نیستند، اما در آینده در معرض خطر فرونشست شدید زمین خواهند بود.

او درباره نقشه فرونشست های ایران به صراحت اعلام کرد:تصاویر مربوط به ترک خوردگی یا ریزش جاده ها و خیابان ها نمای خارجی فرونشست را نشان می دهد، اما فرونشست در عمق زمین رخ می دهد و اتفاقاتی رخ می دهد که ممکن است علائمی در سطح نداشته باشد.

فرونشست ها در ایران 

این استاد دانشگاه در عین حال افزود: در سال های اخیر گزارش های متعددی از فرونشست ناگهانی زمین در خیابان ها و مناطق مسکونی در چند شهر کشور از جمله تهران، کرمان، مشهد و اصفهان  منتشر شده است.وضعیت فرونشست زمین در برخی استان ها از جمله تهران، البرز، اصفهان، فارس، کرمان، همدان، سمنان، قزوین، خراسان رضوی، خراسان شمالی و یزد بحرانی است.

او معتقداست:استان اصفهان یکی از آسیب‌پذیرترین استان‌هاست که حتی مرکز تاریخی اصفهان و مدارس و بناهای قدیمی آن نیز در سال‌های اخیر دچار فرونشست شده‌اند. پدیده فرونشست زمین نه تنها باعث آسیب و تخریب بناهای تاریخی شده است بلکه زندگی میلیون ها نفر را نیز تحت اثر قرار داده است. فرونشست زمین در برخی مناطق ایران تا 100 برابر بیشتر از استانداردهای جهانی است.

زارع با اشاره به آثار فرونشست زمین  و به وجود آمدن مشکلات مختلف ناشی از  آن ادامه داد:فرونشست به آسیب به سازه های خطی، خرابی پوشش چاه، کاهش یا حذف ذخایر آب زیرزمینی، بیابان زایی، سیل، سیلاب و فروچاله منجر می شوئد.  شکاف های زمین به  ده ها متر عمق و چند صد متر طول به آسیب سنگین در مناطق مختلف شهری و در زمین های کشاورزی منجر شده است. فرونشست پدیده ای پرهزینه است. هزینه های محیط زیستی مانند کاهش ذخیره آب قابل محاسبه نیست .

آثار فرونشست در تهران

زارع همچنین افزود:اندازه گیری ارتفاع سطح زمین در نقاط مختلف تهران از سال 1371  نشان دهنده توسعه سریع فرونشست است . هزینه های بالای فرونشست در تهران با بیش از 13 میلیون جمعیت طی روز  بررسی  این حادثه را ضروری می کند. جنوب تهران با روند افزایشی فرونشست زمین  از سال 1374 تا 1384  تا  حداکثر فرونشست 1710 میلی متر در تهران (1.7 متر) رخ داده است.

او با طرح این هشدار گفت:میزان فرونشست در منطقه غرب و جنوب غرب تهران رو به افزایش بوده و در صورت عدم اتخاذ تدابیر مناسب حوادث فاجعه باری از جمله آسیب به سازه های خطی، حذف ذخیره آب های زیرزمینی و جاری شدن سیلاب  رخ خواهد داد. تهران دارای تغییر شیب قابل توجهی از شمال به جنوب (از 1800 تا 950 متر) است و فرونشست در بخش های جنوبی این شیب را افزایش می دهد. محدودیت برداشت از آب‌های زیرزمینی، تغییر الگوی مصرف آب، اصلاح روش‌های کشاورزی و تغذیه مصنوعی از اقدامات ضروری است که می‌تواند به پیشگیری از مشکلات آینده کمک کند. چنین کار هایی دو محور مهم دارد. یکی دولتی که مسئولانه به وظایف حاکمیتی عمل کند و دیگری قوه قضاییه ای که سخت گیرانه در حفاظت زمین با متخلفان برخورد کند