آیا مشکل بارندگی در ایران رفع شده؟/ ۱۵ درصد سدهای مهم کشور کمتر از ۲۰ درصد آب دارند

به گزارش رکنا،مهدی زارع زلزله‌شناس ایرانی و استاد پژوهشکده زلزله‌شناسی به خبرنگار محیط زیست رکنا گفت:در هفته های اخیر و با بارش های اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳ شاخص کلی بارندگی در کشور ارتقا یافت و شرکت مدیریت منابع آب گزارش کرد که میزان بارش‌های از ابتدای سال آبی جاری (ابتدای مهر ۱۴۰۲) تا ۴ خرداد ۱۴۰۳ به  ۲۳۸.۳ میلیمتر رسید. که تقریبا به حدود متوسط  دوره بلندمدت ۵۴ساله شده که  ۲۳۰.۷ میلیمتر بارش بوده و در مقایسه با ۱۹۷.۸ میلیمتر سال آبی گذشته (ابتدای مهرماه ۱۴۰۱ تا پایان شهریورماه ۱۴۰۲) ۲۱ درصد رشد را نشان می‌دهد. استان سیستان و بلوچستان با آنکه از ابتدای سال آبی جاری تا ۴ خرداد ۱۴۸.۱ میلیمتر دارد، اما در مدت مشابه سال آبی گذشته که ۶۸.۷ میلیمتر بارش داشت،  رشد بارش ۱۱۶ درصدی نشان داد. ۱۱ استان رشد بارش بالایی را تجربه کرده‌اند؛ همچنین استان خراسان رضوی با ۱۶۱.۷ میلیمتر بارش از رشد ۶۵ درصدی نسبت به سال گذشته داشت. استان‌های گیلان با ۷۵۲.۲ میلیمتر و کهگیلویه و بویراحمد با ۷۲۸ میلی‌متر پربارش‌ترین استان‌های کشور بوده اندو  ۶ استان نسبت به سال گذشته کاهش بارش دارند .

۱۵ درصد سدهای مهم کشور کمتر از ۲۰ درصد آب دارند

زارع در ادامه با بررسی ذخایر آبی سدهای کشور اضافه کرد:میزان پرشدگی سدهای کشور تا ۳۰ اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ به میزان  ۶۸ درصد  و  ورودی آب به سدها در شرایط مساوی با سال گذشته قرار گرفت، که البته همچنان میزان پرشدگی ۱۵ درصد سدهای مهم کشور کمتر از ۲۰ درصد است. شرکت مدیریت منابع آب ایران گزارش داد که سدهای کشور از ابتدای سال آبی ۱۴۰۲-۱۴۰۳  تا ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳ به پرشدگی به میزان   ۳۲.۲ میلیارد متر مکعب رسیدند که افزایش ۵ درصدی حجم پرشدگی مخازن نسبت به سال قبل نشان می دهد.

اهمیت مدیریت مصرف آب کشور

او با بررسی در استان تهران با بیش از ۲۰ درصدی کاهش بارش‌ها نسبت به نرمال، درصد پر شدگی سدهای تامین کننده آب شرب پایتخت را ۳۰ درصد خواند و خاطرنشان کرد: با توجه به شروع فصل گرم و افزایش نیاز آبی، مدیریت مصرف در سطح کشور به ویژه در آب شرب پایتخت بسیار حائز اهمیت است.

زارع افزود:جمعیت ایران در سال ۱۳۰۰ کمتر از ۱۰ میلیون نفر بوده و در سال ۱۴۰۳ به حدود ۸۸ میلیون نفر رسیده است (حدود ۹ برابر افزایش در یک سده).  سرانه آب تجدیدپذیر در سال ۱۳۰۰ حدود ۱۳ هزار متر مکعب بوده و در سال ۱۴۰۳ به  حدود کمتر از ۱۳۰۰ مترمکعب تقلیل یافته است (یک دهم یک قرن قبل شده است) . از ۶۰۹ دشت کشور، ۳۵۹ محدوده از کل محدوده‌های کشور گزارش فرونشست داشته و در   ۲۵۰ دشت باقیمانده نیز  ۶۷ هزار چاه  و ۱۶ درصد برداشت آب گزارش شده است و در این میان در ۸۸ محدوده بین صفر تا پنج سانتی‌متر نشست داشته است. در ۱۷۹ دشت که دارای ۱۵۴ هزار چاه کشاورزی است، پنج تا ۱۰ سانتی‌متر فرونشست داشته‌ایم. در ۴۲۰ دشت افت تراز آب گزارش شده که به همین دلیل دشت های ممنوعه و ممنوعه بحرانی شده اند.  

منابع آبی وابسته به بارندگی

این استاد دانشگاه تاکید دارد:توجه کنیم که در سه ماهه تابستان معمولا کمتر از ۱۰ درصد بارش های سالانه در ایران دریافت می شود، بنابراین باید ببینیم با همین میزان آب موجود چطور می توان مدیریت کرد. منابع آبی کشور به شدت به بارندگی وابسته است و منابع محدود آب به دلیل تغییرات اقلیمی در اثر فعالیت های انسانی ، سوء مدیریت و آلودگی به سرعت در حال کاهش است. در سال‌های اخیر، ایران مجموعه‌ای از خشکسالی‌ها  منجر به بحران آب را تجربه کرده است. یکی از بدترین خشکسالی ها در بازه زمانی سالهای آبی  ۱۳۹۹- ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۱-۱۴۰۲  رخ داده است. وضعیت به ویژه در مناطق مرکزی ایران به ویژه در شهرهای خشک و پرجمعیت تهران، اصفهان و مشهد و پیرامون آنها وخیم است، در این نواحی کشاورزان و جوامع روستایی برای دسترسی به آب مورد نیاز روزانه و کشاورزی خود با مشکل مواجه هستند.

زارع با ارائه راهکاری برای  مقابله با بحران آب گفت:دولت ایران ابتکارات مختلفی از جمله ساخت سدها و پروژه‌های انتقال آب و همچنین برنامه‌هایی را با هدف کاهش مصرف آب در کشاورزی و صنایع آغاز کرده است. با این حال، سو مدیریت، عدم به کار گیری متخصصان و تحصیلکرده های نسل جدید در مناسب تصمیم گیری و کمبود بودجه،  مانع از به ثمر رسیدن این تلاش ها شده است.

عوامل موثر در کم آبی

او در ادامه  با اشاره به کمبود آب در ایران اظهار داشت:به طور کلی، کمبود آب در ایران یک موضوع پیچیده و چند وجهی است که نیازمند یک رویکرد جامع نه تنها شامل اقدامات حاکمیت، بلکه شامل آموزش عمومی، حفاظت و همکاری بین‌المللی است. بدون اقدام فوری و مستمر، وضعیت  بدتر خواهد شد و عواقب شدیدی برای مردم و محیط زیست خواهد داشت. کمبود آب در ایران ناشی از تنوع اقلیمی زیاد ، توزیع نابرابر آب ، بهره برداری بیش از حد از منابع آبی موجود و اولویت بندی توسعه اقتصادی ناپایدار است . کمبود آب در ایران با تغییرات اقلیمی تشدید می شود .

راهکار مقابله با کم آبی

زارع کمبود آب را نتیجه دو سازوکار دانست و افزود: کمبود آب فیزیکی (مطلق) و کمبود آب اقتصادی، که در آن کمبود آب فیزیکی ناشی از منابع آب طبیعی ناکافی برای تامین نیاز یک منطقه است و کمبود آب اقتصادی نتیجه مدیریت ضعیف منابع آب کافی موجود است. بارندگی بسیار فصلی است،  و در همین سال آبی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ در ۵ ماه ابتدایی مهر تا پایان بهمن ۱۴۰۲ میزان بارش بسیار کم بوده است.  ساخت سدهای دولتی برای اطمینان از تامین آب اتفاق افتاده ولی  دسترسی به آب از قرن بیستم کم شده چرا که تقاضا افزایش یافته است.