افسردگی های مرگبار، تاثیر کرونا بر کودکان و نوجوانان / دولت آمار دقیق آسیب های اجتماعی را اعلام نمی کند

دکتر رایحه مظفریان فضای اجتماعی کشور در دوره کرونا را به‌ویژه برای کودکان و نوجوانان افسرده توصیف کرد و اظهار داشت: تحمل این فضای افسرده حتی برای کودکانی که بدسرپرست نیستند و در شرایط بهتری زندگی می کنند، دشوار است. همین مساله باعث شده است که در دوره کرونا گزارش ها از خودکشی کودکان و نوجوانان به نحو محسوسی افزایش یابد.

رها شدن آسیب دیدگان اجتماعی در سایه مشکلات کلان اقتصادی

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، در سه سال گذشته که کشور با شرایط دشوار اقتصادی مواجه شده، بروز انواع آسیب های اجتماعی از اعتیاد گرفته تا کار کودکان در سطح جامعه بیشتر شده است. در این میان از زمان آغاز همه گیری کرونا که محدودیت های بهداشتی دست در دست مشکلات معیشتی، زندگی را برای مردم سخت تر کرده است، گزارش ها درباره بروز آسیب هایی مانند خشونت های خانگی تا اقدام به خودکشی نیز افزایش یافته است.

البته صرف نظر از دشوارتر شدن اوضاع معیشتی در سال های اخیر، در 15 گذشته که شاهد همه گیری کرونا در سطح کشور هستیم، ضوابط بهداشتی مربوط به این همه گیری نیز دست در دست مشکلات اقتصادی داده و کار را برای انجمن های خیریه و سازمان های مردم نهاد سخت‌تر کرده است؛ در عین حال اما حمایت های مادی و معنوی دولت و نهادهای حاکمیتی از NGO ها برای رفع آسیب های اجتماعی نیز در این ایام کمتر شده است.

این در حالی است که رسانه ها در سال های گذشته بارها نسبت به لزوم حمایت بیشتر از آسیب دیدگان اجتماعی هشدار داده اند، اما گویا مشکلات اقتصادی کشور، کلان تر از آن است که دولتمردان برنامه ای جدی برای رفع آسیب های اجتماعی داشته باشند و در این شرایط، گویی افراد آسیب دیده، از کودکان کار گرفته تا کودکان بدسرپرست ، زنان سرپرست خانوار ، زنان معتاد و سایر اقشار آسیب پذیر تا حد زیادی رها شده اند.

این نکته ای است که دکتر رایحه مظفریان، جامعه شناس و پژوهشگر حوزه آسیب های اجتماعی در گفت و گو با رکنا روی آن دست گذاشت و عنوان کرد: در وضعیت کنونی که خود دولت با مشکلات اقتصادی زیادی دست و پنجه نرم می کند، بودجه های دولتی برای حمایت مادی یا معنوی از سازمان های مردم نهاد نیز به شدت کاهش یافته است.

وی افزود: البته تعداد انجمن های خیریه و NGO ها در سطح کشور بی شمار است و طبیعتا دولت نمی تواند همه آنها را حمایت کند و این سازمان ها بخش عمده درآمدشان را از طریق کمک های خیریه مردم کسب می کنند، اما در شرایط کنونی که سفره بسیاری از مردم نیز تنگ تر شده، طبیعتا مقدار کمک های خیریه نیز به نحو محسوسی افت کرده است.

کاهش توان NGO ها برای مداخله در رفع آسیب های اجتماعی

همه گیری کرونا و محدودیت های بهداشتی مربوط به آن به همراه سخت تر شدن اوضاع معیشتی مردم و کمتر شدن میزان کمک های خیریه در 15 ماه گذشته، کار را برای سازمان های مردم نهاد و انجمن های خیریه دشوارتر کرده و موجب محدودتر شدن مداخله آنها در رفع آسیب های اجتماعی شده است؛ بخصوص که در دوره شیوع کرونا خود نیروهای داوطلب نیز هم به لحاظ ملاحظات بهداشتی و هم به لحاظ مشکلات معیشتی‌شان در سازمان های مردم نهاد کمتر در فعالیت های اجتماعی شرکت می کنند.

مظفریان نیز در این باره با اشاره به کاهش نیروهای داوطلب NGO ها در دوره شیوع کرونا اظهار داشت: وقتی شرایط معیشتی دشوارتر شده است، نیروهای داوطلب ناچارند که ساعت های بیشتری به امورات معیشتی خود بپردازند و طبیعتا وقت کمتری پیدا می کنند که در کارهای خیریه شرکت کنند. ضمن این که بسیاری از این نیروها در دوره کرونا سلامت خود را اولویت می گذارند و ترجیح می دهند که در این شرایط کمتر در فعالیت های اجتماعی از جمله کمک به افراد آسیب دیده شرکت کنند.

این پژوهشگر حوزه آسیب های اجتماعی محدود شدن سفرها در دوره کرونا را نیز از جمله عواملی دانست که منجر به کاهش دسترسی سازمان های مردم نهاد به آسیب دیدگان اجتماعی در ماه های اخیر شده است. وی در توضیح بیشتر گفت: وقتی به طور مثال، بخش زیادی از مددجویان من، خانم های آسیب دیده ای هستند که در جنوب کشور زندگی می کنند، من ناچارم که برای کمک به آنها به این منطقه سفر کنم؛ اما وقتی در شرایط نارنجی و قرمز کرونا، سفر کردن محدود می شود، طبیعتا من هم نمی توانم برای امدادرسانی به آن مددجویان مراجعه کنم.

مظفریان در ادامه تاکید کرد: بنابراین می توان گفت نه تنها دسترسی به افراد آسیب دیده اجتماعی در دوره شیوع کرونا محدود شده است، بلکه کمتر شدن تعداد نیروهای سازمان های مردم نهاد نیز به کاهش توان آنها برای مداخله در رفع آسیب های اجتماعی نیز دامن شده است؛ زیرا در شرایط کنونی عمدتا فقط افرادی حاضرند بدون چشم‌داشت در فعالیت های اجتماعی شرکت کنند که خودشان از سطح درآمد مناسبی برخوردارند.

وی محدود شدن فضا برای فعالیت سازمان های مردم نهاد در دوره شیوع کرونا را عامل کاهش تعداد افراد تحت پوشش آنها در این دوره دانست و گفت: وقتی هم بودجه های دولتی برای حمایت از NGO ها کمتر شده، هم مبلغ کمک های مردمی کاهش یافته است و هم نیروهای داوطلب حضور کمرنگ تری در سازمان های مردم نهاد دارند، طبیعتا این سازمان ها نیز می توانند افراد کمتری را تحت پوشش قرار دهند، به نحوی که مثلا اگر تا پیش از شیوع کرونا، یک نهاد خیریه یک محله را تحت پوشش داشت، اکنون این نهاد صرفا می تواند به چند خانواده خدمات خود را ارائه دهد.

کرونا سلامت روان کودکان و نوجوانان را به خطر انداخت

مظفریان در بخش دیگری از صحبت هایش فضای اجتماعی کشور در دوره کرونا را به‌ویژه برای کودکان و نوجوانان افسرده توصیف کرد و اظهار داشت: تحمل این فضای افسرده حتی برای کودکانی که بدسرپرست نیستند و در شرایط بهتری زندگی می کنند، دشوار است. همین مساله باعث شده است که در دوره کرونا گزارش ها از خودکشی کودکان و نوجوانان به نحو محسوسی افزایش یابد.

این پژوهشگر حوزه آسیب های اجتماعی درباره ریشه های افسردگی کودکان در دوره کرونا گفت: همه گیری کرونا باعث شده است که کودکان ساعت های بیشتری در منزل بمانند و حتی برای آموزش دیدن نیز ناچار باشند در فضای مجازی حضور پیدا کنند. یعنی این همه گیری باعث شده است که کودکان از فضای اجتماعی دور شوند و کمتر بتوانند به تفریح و برقراری ارتباط با هم‌سالان خود بپردازند.

وی با تاکید بر این که تنگ تر شدن سفره خانواده ها به افسردگی کودکان دامن می زند، عنوان کرد: هرچقدر اوضاع معیشتی یک خانواده دشوارتر باشد، پدر و مادر ناچارند که ساعت های بیشتری را به رفع مشکلات زیستی خود بپردازند و در نتیجه، زمان کمتری را می توانند برای توجه به سلامت روان فرزند خود صرف کنند.

این جامعه شناس اما بی توجهی خانواده ها به سلامت روان فرزندان را موجب بروز آسیب های روانی بلندمدت برای کودکان و نوجوانان دانست و افزود: بسیاری از خانواده ها فکر می کنند که اگر یک کودک خورد و خوراک مناسب داشته باشد، حتما به شکلی سالم بزرگ می شود، در صورتی که بُعد سلامت روان نیز در تربیت کودکان بسیار مهم است و متاسفانه بسیاری از خانواده ها نمی توانند در شرایط دشوار اقتصادی و کرونایی موجود این بُعد تربیتی فرزندان خود را تقویت کنند.

افزایش آمار کودکان کار با دشوارتر شدن شرایط معیشتی

اما صرف نظر از مشکلات عمومی که در دوره شیوع کرونا برای همه کودکان و نوجوانان پدید آمده است، کودکان آسیب دیده اجتماعی بخصوص کودکان کار در این دوره با معضلات بیشتری دست و پنجه نرم می کنند؛ زیرا با سخت تر شدن شرایط اقتصادی برای بیشتر اقشار جامعه در این دوره، نمودهای آسیب هایی نظیر مهاجرت و حاشیه نشینی افزایش یافته است و البته خانواده های بیشتری نیز ناچار شده اند که کودکان خود را سر کار بفرستند.

مظفریان ضمن تاکید روی این موضوع تصریح کرد: اساسا مسائل اجتماعی و اقتصادی به صورت زنجیروار روی یکدیگر اثر می گذارند و وقتی در دوران همه گیری کرونا، شرایط اقتصادی نامناسب می شود، طبیعتا خانواده های بیشتری در امرار معاش خود با مشکل مواجه می شوند و کودکان خود را مجبور به کار کردن می کنند.

این جامعه شناس ادامه داد: البته کسانی فرزندان خود را سر کار می فرستند که سطح درآمد پایینی نسبت به متوسط جامعه دارند، اما نکته اساسی اینجاست که در دوره کرونا سطح درآمد بخش زیادی از مردم کاهش یافته و اقشار بسیاری با سوق پیدا کردن به زیر خط فقر ، ناچار شده اند که کودکانشان را سر کار بفرستند.

رشد میزان بروز خشونت های خانگی در دوره کرونا

خشونت های خانگی نیز از جمله دیگر آسیب های اجتماعی است که با وجود نبود آماری دقیق درباره میزان بروز آن در دوره شیوع کرونا، گزارش های رسانه ای و حتی اذعان مسئولان سازمان بهزیستی نسبت به بیشتر شدن تماس های مربوط به این پدیده با اورژانس اجتماعی، در شرایط همه گیری کرونا افزایش یافته است. پدیده ای که البته نمودهای حاد آن را در قتل های خانوادگی مشاهده می کنیم، اما به جز این موارد نیز بازهم بسیاری از خانواده ها هر روز با نمودهای دیگری از آن دست و پنجه نرم می کنند.

مظفریان نیز در همین راستا با تاکید بر رشد میزان وقوع خشونت های خانگی در دوره شیوع کرونا تصریح کرد: متاسفانه با وجود آن که گزارش های دریافتی فعالان مدنی، از بیشتر شدن خشونت خانگی در دوران همه گیری کرونا حکایت دارد، اما نهادهای متولی حوزه آسیب های اجتماعی هیچ گاه اقدام به تهیه و انتشار آمار دقیقی در این زمینه نمی کنند و فعالان اجتماعی ناچارند که خودشان برای کسب اطلاعات درباره خشونت های خانگی، شرایط را از این محله به آن محله بررسی کنند.

این پژوهشگر حوزه آسیب های اجتماعی با انتقاد از فقدان آماردهی دقیق دولت درباره آسیب های اجتماعی عنوان کرد: وقتی هیچ آمار دقیقی از سوی نهادهای متولی در زمینه آسیب های اجتماعی مختلف از جمله آسیب های مربوط به زنان منتشر نمی شود، فعالان سازمان های مردم نهاد ناچارند که خودشان بررسی کنند که مثلا در یک شهر، چند زن مورد خشونت خانگی قرار گرفته اند یا چه تعداد از آنها برای یافتن یک پناهگاه به بهزیستی مراجعه کرده اند و چه تعداد خانه امن برای حمایت از این زنان در آن شهر وجود دارد.

وی دلیل اصلی بی توجهی نهادهای دولتی به لزوم تهیه آمارهای دقیق مربوط به آسیب های اجتماعی را مشکلات کلان اقتصادی دولت دانست و تاکید کرد: وقتی دولت در مسائل کلان اقتصادی دچار مشکل است، هزینه کمتری برای انجام مطالعات مربوط به آسیب های اجتماعی انجام می دهد و طبیعتا مبلغ نازل‌تری نیز برای رفع این آسیب ها خرج می کند. البته متاسفانه مسئولان ما به این نکته توجه ندارند که سرمایه اجتماعی، کیفیت یک ملت است نه کمیت آنها و هرچه ما برای از بین بردن آسیب های اجتماعی بیشتر هزینه کنیم، امکان رشد اقتصادی کشور نیز بیشتر فراهم می شود.

دشوار شدن حمایت از اقشار آسیب دیده با آمارهای مخدوش دولتی

نکته دیگری که مظفریان در میان صحبت های خود به آن اشاره کرد، دستکاری آمارهای مربوط به آسیب های اجتماعی از سوی برخی نهادهای دولتی است؛ موضوعی که این جامعه شناس درباره آن توضیح داد: متاسفانه حتی در بسیاری از آمارهایی که از سوی نهادهای متولی رفع آسیب های اجتماعی ارائه می شود نیز شاهد مخدوش بودن اطلاعات هستیم؛ این آمارهای دستکاری شده نیز صرفا به این دلیل از سوی نهادهای دولتی ارائه می شود که آنها ناچارند پاسخگوی بعضی نهادهای بین المللی باشند.

وی در این باره مخدوش شدن آمار کودک همسری در سال های اخیر را مثال زد و گفت: تا سال 97، پژوهشگران حوزه آسیب های اجتماعی به آمار دقیق ازدواج کودکان در تمام شهرستان ها در سالنامه آماری ثبت احوال دسترسی داشتند، اما از وقتی موجی رسانه ای علیه کودک همسری شکل گرفت، ثبت احوال نه تنها شیوه اطلاع رسانی درباره کودک همسری را تغییر داد، بلکه حتی اطلاعات موجود در سالنامه های آماری سال های گذشته را نیز مخدوش کرد.

این جامعه شناس در پایان تصریح کرد: مواردی از این دست باعث شده است که دست پژوهشگران از آمارهای مربوط به آسیب های اجتماعی خالی باشد و این افراد صرفا ناچار هستند که برای دستیابی به برخی آمارها به مصاحبه های مسئولان نهادهای متولی رفع آسیب های اجتماعی با رسانه های گوناگون مراجعه کنند. این در حالی است که اگر دولت می خواهد با مردم صادق باشد و کمکی به وضعیت اجتماعی کشور کند، نباید از واقعیت بگریزد و حتما باید آمارهای دقیقی را در زمینه آسیب های اجتماعی ارائه دهد. آخرین قیمت های بازار ایران را اینجا کلیک کنید.