افسردگی چهره ندارد/ افزایش خودکشی در ایرانیان متظاهر

در یک سال گذشته همه‌گیری کرونا نه تنها تهدیدی برای بهداشت و سلامتی عمومی بوده و مشکلات شدید اقتصادی را برای بخش‌های زیادی از مردم به همراه داشته است، بلکه موجب تشدید آسیب‌های روانی برای تمام افراد جامعه شده و در این میان، براساس آمارهای رسمی و غیررسمی بروز پدیده‌های شومی مثل خودکشی نیز در جامعه ایران افزایش یافته است.

تظاهر؛ ریشه خودکشی در جامعه کرونازده

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، آخرین آمار رسمی ارائه‌شده از سوی سازمان پزشکی قانونی درباره میزان خودکشی در ایران، آمار سالیانه 98 بوده است که براساس آن 5 هزار و 143 نفر در کشورمان خودکشی کامل داشته‌اند این رقم در مقایسه با آمار خودکشی در سال 97 رشدی 0.8 درصدی داشته است.

این در حالی است که براساس گزارش روزنامه اعتماد به نقل از منابع آگاهی در سازمان پزشکی قانونی، در هشت ماه نخست سال گذشته 3 هزار و 589 نفر در ایران خودکشی کرده‌اند که این رقم از رشد محسوس 4.2 درصدی تعداد موارد ارتکاب به خودکشی در سال کرونازده 99 بوده است.

دکتر علیرضا عابدین، جامعه‌شناس و متخصص روانشناسی بالینی درباره ریشه‌های افزایش آمار خودکشی در سال گذشته در جامعه ایران  گفت: در یک سال اخیر، همه‌گیری کرونا باعث شد که افراد، مدت زمان بیشتری در منزل بمانند و فاصله فیزیکی‌شان با خانواده خود کمتر شود و این مساله به جای بهبود روابط، در برخی خانواده‌ها باعث تشدید آسیب های روحی شده است.

وی این اتفاق را ناشی از حاکم شدن فرهنگ تظاهر در سطح جامعه و بسیاری از خانواده‌های ایرانی دانست و گفت: وقتی فرهنگ حاکم بر جامعه ما به گونه‌ای است که افراد را مجبور می‌کند رفتارهایی را که منطبق بر شخصیت واقعی‌شان نیست، از خودشان بروز دهند، در این شرایط این افراد هیچ عاملیتی بر زندگی فردی و اجتماعی خود ندارند و در نتیجه دچار استیصال فرهنگی می‌شوند.

این روانشناس بالینی ادامه داد: این فرهنگ متظاهر در سال‌های اخیر با شدت بیشتری بر کوچکترین واحدهای جامعه ما یعنی خانواده اثر گذاشته است و اگر این پدیده همچنان ادامه پیدا کند، در آینده شاهد آثار بدخیم‌تر شدن سوء آن خواهیم بود.

عابدین در ادامه صحبت‌های خود تاکید کرد که وقتی افراد نتوانند با استیصال و مشکلات روانی خود به‌درستی مواجه شوند، به علت احساس ترس و گناه، دچار احساس خشم ناشی از استیصال می‌شوند. این جامعه‌شناس در ادامه بیان کرد: چنین مساله‌ای درون‌زا شدن خشم را در پی دارد و گاهی مواقع این خشم درون‌زا در قالب خودکشی بروز پیدا می‌کند.

جوان‎تر شدن خودکشی

براساس آمارهای رسمی سازمان پزشکی قانونی مربوط به تعداد خودکشی در ایران در سال 98، 20 درصد خودکشی‌های کامل در ایران در میان نوجوانان اتفاق افتاده و 75 درصد از آن‌ها نیز در سنین 15 تا 34 سال اتفاق افتاده است. در این میان گزارش اخیر روزنامه اعتماد نیز از افزایش آمار خودکشی در میان نوجوانان و جوانان حکایت دارد و همین مساله از جمله نشانه‌های بسیار نگران‌کننده پدیده خودکشی در ایران است.

عابدین در این راستا درباره علت بروز بیشتر پدیده خودکشی در میان نوجوانان و جوانان گفت: در سال‌های اخیر بروز علایم منفی روانی، اجتماعی، بی‌تفاوتی، بی‌علاقگی و مشکلات روحی را در سال‌های اخیر در جامعه ایران افزایش پیدا کرده است و این علایم بخصوص در خانواده‌هایی نمایان می‌شود که بیشتر از آن که دغدغه پرورش اعضای خانواده را داشته باشند، دچار ممیزی و نگران کنترل آن‌ها هستند.

وی با تاکید بر این که در چنین جامعه‌ای مسلما نتایج ناگواری مثل خودکشی بیشتر به بار خواهد آمد، اظهار داشت: اصولا این پدیده روی نسل‌های جدید بیشتر اثر می‌گذارد و به همین دلیل است که در سال‌های اخیر بیش از شاهد رشد آمار خودکشی در میان نوجوانان و جوانان بوده‌ایم.

خودکشی تغییر چهره داده است

خبرهایی در سال‌های گذشته از خودکشی افراد مختلف منتشر می‌شود، عموما حاکی از آن بود که پدیده خودکشی در میان گروه‌های مشخص‌تری از افراد جامعه رخ می‌دهد که عمدتا یا به دلیل مشکلات اقتصادی یا قرار گرفتن تحت تبعیض‌های اجتماعی دست به خودکشی می‌زنند، اما خبرهای منتشرشده از خودکشی افراد گوناگون در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که امروزه این پدیده چه در میان افراد شناخته‌شده چه در میان مردم عادی و حتی افرادی که ظاهرا درگیر بحران‌های اقتصادی یا اجتماعی نیستند، به مراتب بیشتر از گذشته رخ می‌دهد.

عابدین با تاکید روی همین تغییر چهره پدیده خودکشی گفت: سال‌ها پیش در جامعه ایران می‌شد نقاط محدود جغرافیایی یا قشرهای خاص فرهنگی و اقتصادی را مشاهده کرد که مشکلات یا علایم روانی و اجتماعی که منجر به بروز پدیده خودکشی می‌شود، در آن‌ها بیشتر دیده می‌شود، اما اکنون متاسفانه این مساله به تمام جامعه ایران در سنین و اقشار مختلف سرایت کرده و احتمال بروز خودکشی در بسیاری از افرادی که از کمتر نشانه ظاهری در رفتارهای خود برخوردار هستند، بیشتر شده است.

خودکشی نشانه ندارد

این روانشناس بالینی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به نامشخص شدن علایم روانی در میان افرادی که دست به خودکشی می‌زنند اشاره کرد و گفت: در سال‌های اخیر برخی نشانه‌ها به صورت بارز در میان افرادی که دچار افسردگی یا دیگر آسیب‌های روانی شده‌اند، وجود داشت که متخصصان یا اطرافیان فرد در صورت مواجهه با آن‌ها می‌توانستند به جلوگیری از خودکشی افراد کمک کنند، اما آنچه که اکنون با آن روبه‌رو هستیم، این است که آسیب‌های روانی که منجر به خودکشی می‌شود به صورتی در جامعه ما همه‌گیر شده است که حتی نشانه‌های آن کمتر در افراد مشخص می‌شود.

عابدین بروز این اتفاق را نیز ناشی از حاکم بودن تظاهر بر فرهنگ جامعه ایرانی عنوان کرد و گفت: در اجتماعی که افراد به پنهان کردن احساسات خود تشویق می‌شوند و حتی در سطح خانواده خود رفتارهایشان را ممیزی می‌کنند، شناسایی آسیب‌های روانی و خشم‌های درونی افراد برای خانواده و اطرافیان فرد بسیار دشوار می‌شود و به همین دلیل، جلوگیری از وقوع این پدیده نیز دشوارتر است.

وی در پایان تاکید کرد: پیش از این عموم افراد جامعه و به‌ویژه متخصصان تا حدود زیادی می‌توانستند با توجه به بروز علائمی مشخص از قشری را که در معرض پدیده خودکشی هستند، شناسایی و از خودکشی آن‌ها جلوگیری کنند؛ اما اکنون لزوما این علایم شناخته‌شده بروز پیدا نمی‌کنند و چون افراد جامعه تشویق شده‌اند که احساسات خود بخصوص خشم ناشی از استیصال را قورت بدهند، در نتیجه بسیار مشکل‌تر خواهد بود که بتوان بروز پدیده خودکشی در افراد مختلف را پیش‌بینی کرد.

خبرنگار: محمد حسین خودکار