کاهش چشمگیر سرمایه اجتماعی ایران را تهدید می کند

همدلی، نوع دوستی، ارزش‌ها و هنجارهای مشترک در یک جامعه که بر پایه اعتماد، صداقت، به وجود می آید سرمایه اجتماعی یک کشور محسوب می شود و پر بیراه نیست اگر بگوییم به همان اندازه که سرمایه اجتماعی افزایش می یابد، حس خوشبختی در جامعه افزایش می یابد. دکتر بهرام بیات، جامعه شناس سرمایه اجتماعی در ایران را مورد بررسی قرار داده و تاکید کرد: سرمایه اجتماعی معمولا سه شاخص اساسی دارد. اولین زنجیره سرمایه اجتماعی آگاهی، روراستی، صداقت، شفافیت و اطلاعات است. دومین شاخصه سرمایه اجتماعی اعتماد است که زمینه به وجود آمدن آن آگاهی و شفافیت است. رکن نهایی و سوم سرمایه اجتماعی مشارکت عمومی است. اگر جامعه را باید با این سه شاخصه نسبت به اوایل انقلاب و حتی دهه اخیر ارزیابی کنیم، متاسفانه در هر سه شاخص وضعیت مناسبی نداریم و به سمت چشم انداز امیدوار کننده ای حرکت نمی کنیم. البته من مانند بسیاری به فروپاشی سرمایه اجتماعی در جامعه اعتقادی ندارم ولی سرمایه اجتماعی آسیب دیده است.

وی با اشاره به این که در ایتالیا مردم دین بیشتری دارند، سرمایه اجتماعی بیشتری حاکم است، افزود: بنابراین دین می تواند یکی از عوامل افزایش سرمایه اجتماعی افزایش یابد. در خاورمیانه به دلیل وجود دین اسلام، شاخص های سرمایه اجتماعی قوت بیشتری دارد. اما همین نقطه قوت می تواند به نقطه ضعف تبدیل شود چرا که اگر استفاده از دین برای ارتقا شاخص های به سوءاستفاده تبدیل شود ضربه و آسیب مضاعفی به سرمایه های اجتماعی وارد خواهد کرد. متاسفانه در جامعه ما این مصداق علنا مشاهده می شود.

این جامعه شناس با بیان این که سه شاخص سرمایه اجتماعی از یکدیگر جدا نمی شوند، تاکید کرد: اگر آگاهی وجود داشته باشد، اعتماد به وجود می آید و مشارکت ها با اعتماد جلب می شود. هر کدام از این شاخصه ها کاهش یابد، دو شاخصه دیگر نیز به تبع آن کاهش می یابد. به عنوان مثال در بحث بنزین، دولت نتوانست شفاف سازی کند و این بی اطلاعی باعث شد که مردم اعتماد نداشته باشند. آخرین روز آبانمان همه مردم به پمپ بنزین ها رفتند، سوی دیگر روزهای اول آذر نیز 60لیتر بنزین ماه بعد را به سرعت استفاده کردند تا در کارت سوخت نماند. این رفتار به دلیل این است که علیرغم اعلام دولت مبنی بر رسوب بنزین به مدت 6ماه در کارت سوخت، مردم به دولت اعتماد نداشتند. بنابراین مردم مشارکت نمی کنند.

بیات در پاسخ به این سوال که آیا شاخصه های سرمایه اقتصادی در ایران به خط فقر رسیده یا خیر؟ گفت: لفظ فقر در سرمایه اقتصادی استفاده می شود. شاید اینجا نتوانیم از لفظ فقر استفاده کنیم. اما سرمایه اجتماعی اول انقلاب وجود بسیار بالا بود. کما این که شهید رجایی اول انقلاب از مردم خواست به جبهه ها کمک کنند. مردم با وجود آن که می دانستند خودشان با مشکل روبرو می شوند ولی دارایی خود را کمک کردند و این کمک 98درصد شد. اگر این سرمایه به زیر 20درصد برسد ما به خط فقر نسبی متمایل به مطلق هستیم. سرمایه اجتماعی که اول انقلاب 98درصد بود امروزه به 35 تا 40درصد تقلیل پیدا کرده است.

برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.