خطر مرگ در کمین جوجه فلامینگوهای تالاب خشکیده بختگان

هزار جوجه فلامینگوی گیرافتاده در تالاب خشکیده بختگان نجات پیدا کردند. نجات آنها اینطور که سرپرست اداره‌ کل حفاظت محیط‌زیست استان فارس اعلام کرده، با کمک ٥٠نفر از روستاییان انجام گرفته است. او فقط آمار نجات‌یافته‌ها را اعلام کرده و عددی برای تلفات نداده است. بختگان سال‌هاست خشکیده، نامش به فهرست سیاه مونترو رفته و شوری‌اش هر‌سال دامن پرندگان مهاجر را می‌گیرد و پر و بال فلامینگوها را می‌بندد؛ بال‌های سرخ و سیاهشان، گردن بلند و منقار خمیده‌شان در آب نمکین فرو می‌رود و می‌میرند.

دریاچه بختگان اگرچه سطحش از بارش‌های زمستان و بهار گذشته آبگیری شد، دومین دریاچه بزرگ ایران است اما خشکسالی، ساخت سدها در بالادست، دریغ‌کردن حقابه‌ها از رودخانه کر، گسترش کشاورزی ناپایدار و برداشت بی‌رویه آب در حوضه کُر و سیوند حیات را در این تالاب به خطر انداخته است. مرگ پرندگان به همین دلیل در سال‌های گذشته هم تکرار شده بود.

این دریاچه پیش از خشک‌شدن، عامل اصلی افزایش رطوبت هوا در منطقه بود، چون اطرافش را کوه‌های بلند گرفته بود و رطوبتش درختان انجیر و زیتون را ثمر می‌داد اما حالا هم درختان در خطرند، هم موجودات این تالاب و هم طوفان‌هایی که روی سطح نمکی بختگان می‌وزد، خطر طوفان‌های نمکی را بیشتر کرده است.

نبی‌الله مرادی، سرپرست اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان فارس در خبری که دیروز اعلام کرد، گفت: «یک‌هزار فلامینگوی نابالغ که در پهنه خشک تالاب بختگان به دام افتاده بودند، از مرگ نجات یافتند.»

به گفته او، اوایل مردادماه محیط‌بانان پارک ملی بختگان در حین پایش منطقه متوجه حضور بیش از یک‌هزار فلامینگو شدند که در پهنه خشک تالاب بختگان به دام افتاده بودند. پس از بازدید کارشناسان از منطقه مشخص شد در پی بارندگی‌های ‌سال زراعی جاری و جمع‌شدن آب در سمت شرقی تالاب بختگان در فصل بهار، فلامینگوها در این منطقه جوجه‌آوری داشته‌اند اما با گرمای هوا و خشک‌شدن آب تالاب، جوجه‌ها که هنوز آمادگی پرواز نداشتند، در نمکزار به دام افتاده‌اند.

برای نجات جوجه‌ها راهکارهایی ازجمله زنده‌گیری و انتقال پرندگان به تالاب طشک مطرح شد اما احتمال آسیب به پرندگان حین زنده‌گیری و حمل براساس تجربیات گذشته وجود داشت که این رویکرد اجرایی نشد. به گفته مرادی، با توجه به این‌که بافت اسفنجی خاک تالاب مقداری ذخیره آب داشت، تصمیم بر آن شد تا با حفر کانال‌ها و برکه‌هایی به نگهداشت آب در محل تجمع فلامینگو‌ها کمک شود تا بدین طریق زیستگاه موقتی برای جوجه‌ها تا زمان توانایی پرواز، فراهم شود. برای همین کارشناسان و محیط‌بانان نشست‌هایی را با اهالی روستای بستر تالاب داشتند و با اعلام حمایت آنها، عملیات اجرایی مشترک را با وجود تمام مشکلات اجرایی آغاز کردند و به نتیجه رساندند. در این عملیات ٥٠نفر از اهالی روستا شرکت کردند و توانستند شبانه اقدام گودال‌هایی در محل تجمع فلامینگوها حفر کنند.

براساس توضیح سرپرست اداره‌ کل محیط‌زیست فارس در پایش‌های بعد مشخص شد که آب در این منطقه بالا آمده و وضع بحرانی تا حدی رفع شده است. با این حال، یکی از فعالان محیط‌زیست استهبان می‌گوید: با وجود خشکی و بی‌آبی احتمال مرگ این جوجه‌ها وجود دارد. رسول حاجی باقری، فعال محیط‌زیست، عضو انجمن نجات بختگان در استهبان استان فارس فاجعه ‌سال ٨٦ را یادآوری می‌کند که در آن به گفته او دو‌هزار جوجه فلامینگو در بختگان از بین رفتند. درست مردادماه ١٠‌سال پیش در همین تالاب جوجه‌ها در آب نمکین و سطحی این تالاب، تلف شدند. آن ‌سال دلاور نجفی، معاون وقت محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان محیط‌زیست خبر داد که دو‌هزار جوجه مرده اما توانسته‌اند هفت‌هزار جوجه فلامینگو گرفتار شده در نمک این تالاب را نجات دهند. بخشی از تالاب که فلامینگوها ساکن آن هستند، در مسیر روستای محمدآباد در استهبان قرار گرفته و جزو تالاب بختگان ٢ به حساب می‌آید.

او گفته بود: «پارک ملی و پناهگاه حیات‌وحش بختگان در اثر کم‌آبی ناشی از احداث چندین سد بالادست منابع تامین‌کننده آب دریاچه، در آستانه نابودی و وقوع فاجعه زیست‌محیطی قرار گرفته. بخش قابل توجهی از این پناهگاه با ارزش حیات‌وحش به نمکزار تبدیل شده است.» معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان محیط‌زیست تأمین‌نشدن حق‌آبه زیست‌محیطی در این منطقه توسط سازمان آب‌منطقه‌ای و احداث چندین سد در بالادست منابع تامین‌کننده آب دریاچه را از دلایل عمده این بحران دانسته بود.

مرداد‌ سال ٩٢ هم ٤٠٠ فلامینگو در باتلاق نمک این دریاچه بلعیده شدند. به دنبال افزایش شدید دمای هوا در فارس و خشک‌شدن دریاچه بختگان، بسیاری از فلامینگوهایی که در کنار این دریاچه لانه‌گزینی کرده بودند، در نمک فرو رفتند و ماموران محیط‌زیست فارس موفق به نجات تعدادی از این آنها شدند.

این اتفاق با ادامه روند خشکی تالاب بختگان در آبان‌ سال ٩٢ هم تکرار شد. آن زمان مهر در گزارشی نوشت: «بعضی فلامینگوهای دریاچه بختگان توان پرواز ندارند، زیرا نمک بال‌هایشان را پوشانده و قدرت پرواز را از آنها گرفته است.» گفته شد که در عملیات نجات فلامینگوها که ٣ شبانه‌روز به درازا کشید، بیشتر فلامینگوها نجات پیدا کرده ولی شماری از جوجه‌ها تلف شدند و از قرار معلوم پرنده‌های نجات‌یافته به دریاچه مهارلو منتقل شدند.

حاجی باقری می‌گوید: «با آمدن فلامینگو‌ها به این تالاب، تخم‌گذاری‌شان و نبود آب، با کمک اهالی گودال‌هایی در بختگان حفر کردند تا آب‌های اطراف در آن جمع شود و جوجه‌ها بتوانند پر و بالشان را خیس کنند اما مسأله اینجاست که نمک در این بخش از بختگان که آب آن تا حد زیادی از دست رفته، غلظت زیادی دارد. دمای بالا و تبخیر زیاد باعث شده گودال‌ها از آب‌های شوری پر شود و جوجه فلامینگوها که در همین چاله‌ها تغذیه می‌کنند، سیستم گوارش و حفره‌های تنفسی‌شان به نمک آغشته شود و پر و بالشان هم با بلورهای نمک به هم بچسبد و دیگر قادر به پرواز نباشند. با این روند سرانجام این فلامینگو مرگ است، مثل آنچه در‌سال ٨٦ اتفاق افتاد.» او معتقد است؛ نجات این‌ هزار تا با عقل جور درنمی‌آید: «اگر ‌هزار جوجه نجات پیدا کرده، یعنی چند فلامینگو آنجاست و چند تا از دست رفته؟ تعداد تلفات عنوان نشده است. بعید است حتی ٥٠ فلامینگو را هم نجات داده باشند.»

در پایش‌ها پیشنهاد داده‌اند که گوشه‌ای از بختگان استخری حفر شود و با لوله‌کشی آب چاه را به آن بکشانند اما «آب از این منطقه خیلی دور است و بعید است که این کار امکان‌پذیر باشد.» عضو انجمن نجات‌بختگان می‌گوید: «اگر بتوانیم استخری عایق بسازیم که نمک‌های اضافه به آن نریزد، می‌شود پرندگان را نجات داد. دو محیط‌بان هم تا یکی، دوهفته مراقب باشند که فلامینگوها پر و بال بگیرند و امیدواریم با این روش نجات پیدا کنند.»

در گذشته این دریاچه زیستگاه زمستانه پرندگانی مانند فلامینگو، درنا، کبوتر دریایی، آب‌چلیک، مرغابی، غاز و... بود که از روسیه و دشت‌های سیبری به ایران مهاجرت می‌کردند و در حفظ بوم‌ساختار و محیط‌زیست نقش بسیار ارزنده‌ای داشتند اما خشکسالی‌ها تعداد مهاجران را هر‌سال کمتر و کمتر کرد. تا آن‌جا که در این سال‌ها فلامینگو‌ها اگر شانس بیاورند، از چاله‌های نمکین بختگان رهایی می‌یابند و اگر نه سرانجامشان مرگ است.برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.