چگونگی تأثیر جنسیت بر نحوه اوقات فراغت

آیا جنسیت بر نوع گذران اوقات فراغت تأثیر دارد؟ آیا سبک اوقات فراغت زنان با مردان متفاوت است؟ اولویت‌های فراغتی در مردان و زنان چگونه است؟ برای پاسخ به این پرسش‌ها لازم است به پژوهش‌ها و بررسی‌های صورت‌گرفته در این زمینه مراجعه کرد.

 یکی از پژوهش‌های صورت‌گرفته در زمینه جنسیت و اوقات فراغت مقاله‌ای پژوهشی است که به تفاوت‌های جنسیتی در اوقات فراغت پرداخته و با روش اسنادی و با استفاده از 43 مقاله علمی- پژوهشی و پایان‌نامه‌، این موضوع را مورد بررسی قرار داده است. این پژوهش با عنوان "تفاوت‌های جنسیتی و تاثیر آن بر الگوی اوقات فراغت" در بخش نظری خود به رویکردهای نظری متعددی استناد کرده است که عمدتاً ناظر بر جامعه‌پذیری متفاوت زنان و مردان، تفاوت در محدودیت‌های اجتماعی، مسؤولیت بالاتر زنان در امور خانه و نگهداری از فرزندان و... است.

به عنوان مثال، نظریه‌ای به این موضوع اشاره می‌کند که اوقات فراغت در زنان کمتر از مردان است و به عبارتی فراغت محض در آنان کمتر است؛ چراکه فراغت زنان بیشتر با کار خانگی آمیخته است. یا در نظریه‌ای دیگر این موضوع مطرح می‌شود که بسیاری از زنان متأهل و مادر از داشتن وقت آزاد و پرداختن به مسائل فراغتی احساس گناه می‌کنند؛ در نتیجه گوش دادن به رادیو و تماشای تلویزیون برای آن‌ها باید با انجام کارهای اضافی خانه همراه باشد. همچنین خود زنان نیز غالباً با قبول این موضوع که مردان کار واقعی را انجام می‌دهند، به آنان حق می‌دهند که اوقات فراغت بیشتری داشته باشند. یا در نظریه‌ای دیگر بیان شده است که زنان تمایل دارند اوقات فراغت خود را با خانواده همگام کنند و برایشان مشکل است وقتی را جدای افراد خانواده برای خود در نظر بگیرند. این موضوع با اشتغال زنان و افزایش ساعات کاری آن‌ها شدیدتر شده و میزان فراغت زنان کمتر می‌شود.

وضعیت اوقات فراغت زنان در ایران با استناد به پژوهش‌های صورت‌گرفته

بخش تجربی این مقاله به یافته‌های پژوهشی و آماری این موضوع در ایران پرداخته است که نشان می‌دهد میزان اوقات فراغت زنان کمتر از مردان است. به عنوان مثال مقاله به نتایج تحقیقی اشاره کرده است که به تأثیر جنسیت در اوقات فراغت پرداخته و مطابق یافته‌ها، پسران بیشتر به فراغت جسمانی و دختران بیشتر به فراغت‌های عملی توجه دارند. همچنین طبق پژوهشی که در سال 81 درباره اوقات فراغت زنان شهرنشین ایرانی انجام شده است، میانگین اوقات فراغت زنان حدود سه و نیم ساعت در روز تخمین زده شده است. غالب این زنان عنوان کرده‌اند که به سبب کمبود امکانات و فضاهای مناسب شهری، بیشتر اوقات فراغت خود را در کنار خانواده می‌گذرانند. براساس نتایج این پژوهش هرچه میزان تحصیلات افزایش می‌یابد، زنان وقت بیشتری برای فراغت‌های شخصی فعال و برون‌خانگی صرف می‌کنند و آن را به فرصتی برای شکوفایی فردی و اجتماعی بدل می‌کنند.

تفاوت در اولویت‌های فراغتی زنان و مردان

در بخش نتیجه‌گیری مقاله با استناد به یافته‌های توصیفی و همچنین ترکیب کمی نتایج پژوهش‌های مورد مطالعه، یافته‌های زیر به‌دست آمده است:

1. میزان اوقات فراغت و نحوه گذران آن متأثر از جنسیت است.

2. میزان اوقات فراغت در مردان بیشتر از زنان است.

3. اولویت‌های فراغتی در مردان و زنان متفاوت است.

4. رضایت زنان در زمینه اوقات فراغت از مردان کمتر است.

اوقات فراغت، سرمایه فرهنگی و زنان

اوقات فراغت، نزدیک‌ترین پیوند را با زندگی معنوی و فرهنگی افراد دارد و ارتباط آن با حیات معنوی و فرهنگی جامعه تنگاتنگ است، چون فرد می‌تواند در اوقات فراغت همان چیزی را که می‌پسندد انجام دهد، شخصیت نهایی خود را بازیابد و آن را ابراز کند. بنابراین قابلیت‌های فرد غالباً در عرصه اوقات فراغت جلوه‌گر می‌شود. از طرف دیگر، فعالیت‌های اوقات فراغت از چنان اهمیتی برخوردار است که از آن به‌مثابه آینه فرهنگ جامعه یاد می‌کنند. در نتیجه چگونگی گذران اوقات فراغت افراد یک جامعه به میزان زیادی، معرف خصوصیات فرهنگی آن جامعه است. میزان دسترسی افراد به سرمایه فرهنگی موجب داشتن نوع خاصی از سبک زندگی توسط افراد می‌شود؛ آن‌چنان‌که سبک زندگی افراد، مجموعه تفکرات، تفاسیر و ادراکات آن‌ها را تشکیل داده و بر استفاده از فعالیت‌های فراغتی مؤثر است.

در همین رابطه پژوهشی انجام شده است که اوقات فراغت را به عنوان یک سرمایه فرهنگی برای زنان در نظر گرفته و تأثیر آن را در زندگی زنان بررسی می‌کند. عنوان این پژوهش"اوقات فراغت، سرمایه فرهنگی و زنان" است. جامعه آماری این تحقیق استان مازندران و کلیه زنان ساکن شهرستان شهرستان جویبار در دامنه سنی ۶۴ ـ ۱۵ سال بوده و با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای، نمونه‌ای به حجم ۳۷۸ نفر انتخاب شده است.

تفاوت سرمایه فرهنگی تجسم‌یافته و عینیت‌یافته

در این پژوهش منظور از سرمایه فرهنگی تجسم‌یافته درواقع توانایی‌های بالقوه‌ای است که به‌تدریج بخشی از وجود افراد شده و در نهایت تثبیت گردیده‌اند. مانند توانایی تسلط بر زبان خارجی، توانایی خطاطی و نقاشی و... و به تمامی ‌اشیاء و کالاهای فرهنگی، سرمایه فرهنگی عینی می‌گویند؛ اما خصلت اساسی این سرمایه، در این است که بر دارندگان آن اثر آموزشی می‌گذارد. مانند تعداد کتاب، مجله و روزنامه‌های موجود در کتابخانه.

تفاوت اوقات فراغت فعال و غیرفعال

اوقات فراغت فعال شامل فعالیت‌هایی است که نیاز به صرف انرژی فیزیکی و ذهنی دارند و اوقات فراغت غیرفعال فعالیتی است که فرد هیچ انرژی ذهنی یا فیزیکی اعمال نمی‌کند. مانند رفتن به سینما، تماشای تلویزیون، آرمیدن و فکر کردن، گفت‌وگوی تلفنی و...

سرمایه فرهنگی زنان پایین است

اولین نتیجه تحقیق نشان می‌دهد که بیشترین میانگین به سرمایه فرهنگی «تجسم‌یافته» اختصاص دارد و کمترین میانگین به سرمایه فرهنگی «نهادینه‌شده» مربوط می‌شود. همچنین به‌طور کلی میزان سرمایه فرهنگی در پاسخ‌گویان پایین است.

زنان بیشتر در کنار خانواده، اوقات فراغت خود را سپری می‌کنند

دومین یافته بررسی میانگین‌ها نشان می‌دهد که میزان اوقات فراغت در بین زنان از حد متوسط پایین‌تر است که می‌تواند به دلیل پایین بودن میزان سرمایه فرهنگی شهرستان مورد بررسی باشد. همچنین نتایج تحقیق نشان داد که زنان بیشتر در کنار خانواده، اوقات فراغت خود را سپری می‌کنند و میانگین مشارکت آن‌ها در اوقات فراغت فعال، بیشتر از فراغت غیرفعال است.

سرمایه فرهنگی زنان و اوقات فراغت چه رابطه‌ای با یکدیگر دارند؟

ابعاد سه‌گانه سرمایه فرهنگی (سرمایه فرهنگی تجسم‌یافته، عینیت‌یافته و نهادینه‌شده) با همه انواع اوقات فراغت، رابطه مستقیم و معناداری دارد. یعنی با افزایش میزان هر یک از ابعاد سرمایه فرهنگی، بر میزان مشارکت زنان در فعالیت‌های فراغتی افزوده شده و در نتیجه سرمایه فرهنگی کل با اوقات فراغت رابطه مستقیم و معنادار دارد. قوی‌ترین رابطه نیز بین فراغت غیرفعال با سرمایه فرهنگی برقرار است.

یافته‌ها نشان می‌دهد که میانگین مشارکت زنان در فعالیت‌های فراغتی پایین‌تر از حد متوسط است. بدین جهت که نخستین مسؤولیت زنان، سازماندهی امور خانه بوده و مسؤولیت‌های خانگی به‌گونه‌ایست که تنظیم و مشخص کردن مرز کار از اوقات فراغت را دشوار می‌سازد و موجب تکه‌تکه شدن اوقات فراغت می‌شود. از این‌رو برای زنان ترسیم خط میان کار و فراغت دشوار است. بسیاری از زنان از فضای یکسانی برای کار و اوقات فراغت بهره می‌گیرند که عمدتاً خانه است. همچنین شمار مؤسسات و فضاهای فراغتی عمومی ‌که زنان می‌توانند در آن حضور یابند، محدود است. برخی از این فضاهای تفریحی و ورزشی، مردانه‌اند و زنان در آن احساس امنیت نمی‌کنند.

گذران اوقات فراغت زنان در فضای مجازی

امروزه در سده بیست و یک که با نام هزاره فناوری داده ها شناخته می شود، وسایل ارتباط جمعی نقش بسیار مهم و پررنگی دارند و نیز زنان مخاطبان قابل توجه فضای مجازی به‌شمار می‌آیند.

به منظور بررسی این مهم، پژوهشی با هدف بررسی علل حضور زنان در فضای مجازی و درک این پدیده که چرا زنان ترجیح می‌دهند اوقات فراغت خود را در فضای مجازی سپری کنند، تهیه شده که عنوان آن"گذران اوقات فراغت در فضای مجازی" است. این مطالعه از طریق مصاحبه با 30 نفر از زنان تحصیل‌کرده که در محدوده سنی 30 تا 40 سال و خانه‌دار بوده‌اند، انجام شده است.

دلایل زنان برای استفاده از فضای مجازی

نتایج مطالعات و نظرسنجی‌های صورت‌گرفته نشان می‌دهد که اکثر زنان مورد مطالعه به 9 دلیل از فضای مجازی استفاده می‌کنند که این دلایل عبارتند از: ارتباط آسان و بی‌وقفه با دوستان و آشنایان، امکان کسب خبرها، امکان حضور همزمان در گروه‌های گوناگون، ابزاری برای به‌روز بودن، آگاهی از مطالب آموزنده، موفقیت بیشتر در تربیت فرزندان، آشنایی با طرز تفکر دیگران، توسعه دایره تعاملات افراد و کم‌هزینه بودن.

روی هم‌رفته، می‌توان چنین نتیجه گرفت که امروزه فضای مجازی بخشی عمده از زندگی زنان را به خود اختصاص داده است. به‌گونه‌ای که بخش عمده‌ای از تعاملات، سرگرمی‌ها و آموزش‌های زنان در این فضا و بدون حضور در فضاهای فیزیکی متعدد انجام می‌گیرد. بنابراین، عاملی مهم در شکل‌دهی به سبک زندگی و چگونگی تفکر آنان به‌شمار می‌رود.

برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.