محمدی زاده: زیستگاه های ایران فقط ظرفیت پرورش 44 یوز را دارند / 20 سال بودجه ویژه ای برای حفاظت از یوز مصوب نشد / توقف پروژه حفاظت از یوز با بازداشت افرادی که صلاحیت امنیتی نداشتند!

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، محمدجواد محمدی زاده، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در دولت دوم محمود احمدی نژاد در گفت و با رکنا اظهار داشت: متاسفانه از زمان آغاز اجرای پروژه بین المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی در سال 1380 تا کنون، مساله یوزپلنگ و لزوم حفاظت از این گونه در حال انقراض، در اولویت برنامه ریزی های تصمیم سازان کشور قرار نداشته است. در مقطعی خاص از مدیریت سازمان محیط زیست، به دلیل عدم انجام استعلامات امنیتی لازم برای صدور مجوز تردد در زیستگاه های یوزپلنگ توسط مسئولان سازمان، افرادی در این پروژه حضور پیدا کردند که ضمن حضور در زیستگاه های یوز، عکس هایی را از مسائل امنیتی ایران به خارج از کشور فرستادند. با توجه به این که اکنون تنها 22 هزار راس علفخوار طعمه یوز در زیستگاه های یوزپلنگ ایرانی باقی مانده است، این زیستگاه ها قابلیت پرورش بیش از 44 یوزپلنگ را ندارند.

دومین شماره از پرونده ای 9 شماره ای

آنچه در ادامه می خوانید، دومین شماره از پرونده 9 شماره ای رکنا با عنوان «بررسی 21 سال حفاظت از یوزپلنگ آسیایی» است. پایگاه خبری رکنا در این پرونده در گفت و گو با جمعی از مدیران فعلی و قبلی سازمان محیط زیست و همچنین کارشناسان و فعالان حیات وحش که در دو دهه گذشته یا به طور مستقیم در پروژه های ملی و بین المللی حفاظت از یوزپلنگ ایرانی حضور داشته اند با دورادور در جریان این فعالیت ها بوده اند، به گفت و گو نشسته است.

امیدواریم آنچه در این پرونده مطرح می شود، بتواند به مشخص شدن علل عدم موفقیت کشورمان در حفاظت از یوز آسیایی با وجود اجرای برنامه های ملی و بین المللی در این عرصه کمک کند و تذکری به متولیان فعلی حراست از محیط زیست کشور برای جلوگیری از تکرار اشتباهات گذشته در سال های آینده باشد تا شاهد انقراض «مشهورترین گونه حیات وحش ایران» نباشیم. همچنین ما امیدواریم در این پرونده بتوانیم به شکل دقیق به بررسی چالش های موجود در حفاظت از یوز ایرانی در 21 سال گذشته بپردازیم و تا حد امکان ابهامات مختلفی را که در طول این مدت در فرآیند حفاظت از یوز آسیایی و منابع مالی داخلی و خارجی آن وجود داشته است، بررسی کنیم.

همچنین این امید را داریم که پرونده «بررسی 21 سال حفاظت از یوزپلنگ آسیایی» بتواند باعث آگاه سازی افکار عمومی درباره تمام ابعاد پروژه حفاظت از یوزپلنگ ایرانی و کاستی های فراوان موجود در اجرای این پروژه شود و جلب توجه بیشتر تصمیم سازان ارشد دولت و مجلس به موضوع حفاظت از یوزپلنگ ایرانی را به همراه داشته باشد؛ با امید این که از این به بعد، اعتبارات بیشتری برای حفاظت از یوز آسیایی در نظر گرفته شود، برنامه های بهتری برای حفظ این گونه در حال انقراض اجرایی شود و تعامل میان دستگاه های مختلف کشور برای حفاظت از یوزپلنگ آسیایی افزایش یابد تا شاید طبیعت ایران بتواند در سال های آتی جمعیت قابل قبولی از «سریعترین جانور خشکی» را در خود بپروراند.

در شماره دوم پرونده «بررسی 21 سال حفاظت از یوزپلنگ آسیایی» با دکتر محمدجواد محمدی زاده، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در دولت دوم محمود احمدی نژاد گفت و گو کرده ایم. او از 14 مرداد 88 تا 19 شهریور 92 متولی مهمترین نهاد زیست محیطی کشور بود و بالاترین مقام تصمیم گیر درباره برنامه های حفاظتی مربوط به یوزپلنگ آسیایی به حساب می آمد.

در شماره اول این پرونده نیز با مرتضی پورمیرزای، مدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی گفت و گو شده بود. برای مطالعه اظهارات پورمیرزای و اطلاع از جزئیات بیشتر از شرایط کنونی حفاظت از یوز آسیایی در ایران و اهداف رکنا از بررسی پرونده حراست از این گونه ارزشمند حیات وحش در دو دهه گذشته، می توانید به این لینک مراجعه کند.

پروژه بین المللی یوزپلنگ آسیایی، بزرگترین برنامه حفاظتی سازمان ملل در جهان

موضوع حفاظت از یوزپلنگ ایرانی و جلوگیری از انقراض آن از ابتدای دهه 80 مورد توجه خاص مسئولان وقت سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت. در همان سال 80 نیز سازمان محیط زیست ایران تفاهم نامه ای را با برنامه عمران سازمان ملل (UNDP) برای اجرای «پروژه بین المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی» امضا کرد و در راستای همین تفاهم نامه نیز دفتری ویژه برای مدیریت برنامه های مربوط به حفاظت از یوز آسیایی در ایران تاسیس شد و در این دفتر نمایندگان ایرانی و خارجی برنامه عمران سازمان ملل مستقر شدند.

پروژه بین المللی یوز در دو فاز در ایران اجرایی شد. فاز اول مربوط به سال 80 تا 87 و فاز دوم از سال 87 تا 97 که البته تقریبا از سال 96 به بعد دیگر پروژه بین المللی یوزپلنگ آسیایی ادامه پیدا نکرد. البته از سال 97 قرار بود فاز سوم پروژه بین المللی یوز آسیایی تعریف و اجرایی شود، اما عملا این پروژه به دلایل مختلف متوقف شد و در پنج سال گذشته، برنامه های مربوط به حفاظت از یوز ایرانی و تکثیر یوزپلنگ در اسارت به صورت مستقیم توسط سازمان محیط زیست ایران پیش رفته است.

در طول 16 سال اجرای پروژه بین المللی یوزپلنگ آسیایی در ایران نیز برنامه های مربوط به این پروژه با بودجه مشارکتی سازمان ملل و سازمان میحط زیست، با نظارت برنامه عمران سازمان ملل و با استفاده از نیروها و امکانات لجستیکی سازمان محیط زیست پیش می رفت و البته بعضا مدیران پروژه بین المللی یوز برای اجرای برنامه های خود با فعالان محیط زیست و انجمن های زیست محیطی ایران قرارداد می بستند.

در مجموع در پروژه بین المللی یوزپلنگ آسیایی 12 میلیون هکتار از عرصه های طبیعی کشور به عنوان زیستگاه های اصلی یا کریدورهای تردد یوزپلنگ مورد شناسایی قرار گرفت و این سطح از اراضی تا سال 96 تحت حفاظت پروژه بین المللی یوز قرار داشت و اکنون سازمان محیط زیست از آنها حفاظت می کند. از نظر مساحت نیز این پروژه به بزرگترین گستره حفاظتی تحت حمایت برنامه عمران سازمان ملل (UNDP) تبدیل شد که البته تا امروز هم هیچ کدام از پروژه های حیات وحشی مربوط به سازمان ملل نتوانسته است رکورد مساحت پروژه بین المللی یوز را بزند.

شناسایی عوامل تهدید زیستگاه ها و جمعیت یوزپلنگ در فاز اول پروژه

در همین راستا، دکتر محمدجواد محمدی زاده، معاون سابق رئیس جمهور و رئیس پیشین سازمان حفاظت محیط زیست در گفت و گو با رکنا در تشریح جزئیات پروژه بین المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی عنوان کرد: در فاز اول پروژه بین المللی یوزپلنگ آسیایی براساس تهدیدهایی که برای این گونه جانوری وجود داشت، برنامه هایی برای تقویت حفاظت از زیستگاه های یوزپلنگ تعریف شد و تعدادی هم محیط بان با بودجه مشترک سازمان محیط زیست و پروژه بین المللی یوزپلنگ به طور خاص برای حفاظت از یوزپلنگ آسیایی استخدام شدند.

وی افزود: از جمله تهدیداتی که در ابتدای آغاز پروژه بین المللی یوز برای زیستگاه های یوزپلنگ آسیایی شناسایی شد، چرای بیش از حد دام اهلی در زیستگاه های یوز بود، به نحوی که حتی در برخی مناطق دامداران گله های متعدد شتر را وارد زیستگاه های یوزپلنگ می کردند. یکی دیگر از تهدیدات نیز جاده های خطرناک و بدون داشتن تابلوی راهنما در کریدورهای تردد یوز ایرانی بود که در آن خودروها با سرعت غیرمجاز حرکت می کردند.

محمدی زاده ادامه داد: وجود معادن در مجاورت زیستگاه های یوزپلنگ و تردد زیاد خودروها و ماشین آلات سنگین در این معادن از جمله دیگر تهدیدات مربوط به یوز در ایران بود. همچنین در آن زمان طرح های توسعه ای زیادی شامل سدسازی، جاده سازی، برق کشی، لوله کشی و ... در زیستگاه های یوز یا اطراف آن اجرا شده یا در حال اجرا بود که تمام این موارد به عوامل تهدید جمعیت یوزپلنگ در ایران تبدیل شده بود.

رئیس پیشین سازمان محیط زیست در ادامه گفت: تغییرات اقلیمی و آثار آن بر اکوسیستم زیستگاه های حیات وحش در ایران نیز از جمله دیگر تهدیداتی بود که در فاز اول پروژه حفاظت از یوزپلنگ ایرانی به عنوان عامل تهدید جمعیت یوز شناخته شد؛ به نحوی که ما در دو دهه گذشته به شدت با مشکلات ناشی از خشکسالی مواجه بودیم که باعث کاهش میزان علوفه مورد نیاز طعمه های طبیعی یوز و از بین رفتن برخی آبشخورها در زیستگاه ها شد.

وی در ادامه تاکید کرد: تخریب زیستگاه به علت وجود مشکلات اقتصادی و اجتماعی در ایران و البته ضعف ارائه آموزش های مناسب به جوامع محلی توسط حفاظت از طبیعت از جمله دیگر تهدیدات جمعیت یوزپلنگ ایرانی در دو دهه گذشته بود، بخصوص تخریب کریدورهای تردد یوز آسیایی توسط جوامع محلی باعث شد شبکه زیستگاهی حرکت یوزپلنگ ها در سطح کشور از بین برود و همین مساله نقش مهمی در محدود شدن شرایط زیست یوز ایرانی شد.

تخصیص 1.6 میلیون دلار توسط سازمان ملل به پروژه یوز آسیایی

محمدی زاده در بخش دیگری از صحبت های خود درباره اعتبارات مالی پروژه بین المللی یوزپلنگ آسیایی توضیح داد: تفاهم نامه اولیه سازمان محیط زیست با UNDP بر اساس آن بود که بودجه پروژه یوز آسیایی به صورت پنجاه پنجاه توسط سازمان محیط زیست ایران و برنامه عمران سازمان ملل تامین شود. UNDP نیز از سال 80 تا 96 مجموعا 1.6 میلیون دلار در اختیار پروژه بین المللی یوزپلنگ آسیایی گذاشت، اما سازمان محیط زیست در طول 16 سال اجرای پروژه حفاظت از یوزپلنگ در ایران معمولا سهم خود را پرداخت نکرد و یکی از دلایل اصلی متوقف شدن پروژه یوزپلنگ نیز همین بود که مسئولان برنامه عمران سازمان ملل می دیدند که تقریبا به صورت یک طرفه مشغول تامین اعتبارات پروژه یوزپلنگ بودند.

رئیس پیشین سازمان محیط زیست ادامه داد: علت تامین نشدن سهم سازمان محیط زیست از پروژه بین المللی یوزپلنگ، عدم پیش بینی اعتبارات لازم برای حفاظت از یوزپلنگ در بودجه های سنواتی سازمان محیط زیست توسط مجلس و در نظر گرفتن اعتبارات ویژه برای پروژه بین المللی یوز توسط دولت در طول سال های 80 تا 96 بود. همین مساله باعث شد که سازمان محیط زیست نتواند هزینه قابل توجهی در اختیار پروژه یوز بگذارد و بیشتر کمک های این سازمان به پروژه بین المللی یوزپلنگ معطوف به حمایت های لجستیکی و ارائه امکانات و نیروهای در اختیار سازمان به پروژه یوز برای تقویت حفاظت از زیستگاه ها بود.

محمدی زاده در ادامه اظهار داشت: با شروع پروژه بین المللی یوزپلنگ در ایران، تعداد زیادی محیط بان با بودجه UNDP توسط سازمان محیط زیست استخدام شدند و تعداد محیط بانانی که به طور خاص در زیستگاه های یوز آسیایی فعالیت می کردند به 120 نفر رسید. اما در سال 96 به علت بازنشسته شدن برخی محیط بانان زیستگاه های یوزپلنگ و عدم استخدام نیروهای جدید به علت کمبود اعتبارات، تعداد محیط بانان زیستگاه های به 80 نفر کاهش یافت و عملا نیروهای سازمان محیط زیست برای حفاظت از زیستگاه های یوز به شکل محسوسی کمتر شد، این در حالی است که در برنامه ریزی های اولیه پروژه بین المللی یوزپلنگ آسیایی قرار بود 150 محیط بان در 12 میلیون هکتار عرصه حفاظتی از یوز ایرانی فعال شوند.

وی در ادامه تاکید کرد: در فاز سوم پروژه بین المللی یوزپلنگ آسیایی نیز قرار بود اعتباراتی معادل 500 هزار دلار برای حفاظت از یوز هزینه شود و برنامه این بود که 300 هزار دلار از این اعتبارات را سازمان محیط زیست ایران و 200 هزار دلار را UNDP تامین کند. اما از همان سال 97 که هنوز تحریم های بین المللی علیه ایران تشدید نشده بود، سازمان محیط زیست هیچ اقدامی برای پرداخت سهم خود به پروژه بین المللی یوز آسیایی انجام نداد و برنامه عمران سازمان ملل نیز تمایل زیادی برای باقی ماندن در این پروژه با شرایط موجود نداشت. به همین دلیل رفته رفته این پروژه متوقف شد و اکنون هم عملا هیچ کمک رسمی از سازمان ملل و نهادهای وابسته به آن برای حفاظت از یوز آسیایی انجام نمی شود.

در مقطعی، استعلامات امنیتی افراد فعال در پروژه یوز انجام نشد

محمدی زاده با اشاره به مساله بازداشت برخی فعالان محیط زیست در بهمن 96 اینچنین گفت: یکی از عواملی که در سال های 96 و 97 به توقف پروژه بین المللی یوزپلنگ آسیایی دامن زد، بازداشت برخی افرادی بود که به صورت مستقیم با این پروژه در ارتباط داشتند.

وی افزود: سوال مهمی که باید پرسید این است که آیا سازمان حفاظت محیط زیست در دوره ای خاص نباید افرادی را که در قالب پروژه بین المللی یوزپلنگ آسیایی در زیستگاه های یوز تردد می کنند و حتما لازم است از دوربین های مختلف از جمله دوربین های تله ای برای اجرای پروژه های مربوط به پایش یوز استفاده کنند، از نظر استعلامات امنیتی به طور کامل بررسی می کرد؟ به عبارت دیگر، آیا نباید افرادی که با مجوز سازمان محیط زیست در پروژه بین المللی یوز آسیایی فعالیت می کردند، از میان افرادی انتخاب می شدند که  صلاحیت امنیتی لازم را می داشتند؟

رئیس پیشین سازمان محیط زیست ادامه داد: متاسفانه در مقطعی خاص از فعالیت سازمان محیط زیست، مراقبت های امنیتی و حراستی لازم در انتخاب افراد دخیل در پروژه بین المللی یوزپلنگ آسیایی انجام نشد و افرادی با عنوان اجرای برنامه های لازم برای حفاظت از حیات وحش در زیستگاه های یوز ایرانی تردد کردند که بعضا عکس ها و فیلم هایی  تهیه کردند که این عکس ها متاسفانه به خارج از کشور هم ارسال شد.

وی در ادامه مدعی شد: قطعا بخش های حفاظتی و حراستی کشور باید مراقبت های لازم را درباره افرادی که قرار است در پروژه های مربوط به حفاظت از حیات وحش از جمله یوز آسیایی انجام دهند، انجام می دادند که متاسفانه در مقطعی از مدیریت سازمان محیط زیست دقت نظر لازم در این زمینه انجام نشده بود. این در حالی است که در دوره مدیریت اینجانب، حضور هیچ کدام از افراد فعال در پروژه بین المللی یوزپلنگ آسیایی در زیستگاه های یوزپلنگ بدون انجام استعلامات امنیتی لازم صورت نمی گرفت.

هیچ گاه بودجه ای فوق العاده برای حفاظت از یوز ایرانی اختصاص نیافت

محمدی زاده در ادامه اظهارات خود در توضیح بیشتر درباره نقش سازمان محیط زیست در اجرای پروژه بین المللی یوزپلنگ آسیایی گفت: ایران در 16 سال اجرای پروژه بین المللی یوزپلنگ آسیایی، عمده وظایف روتین اداری و اجرایی خود را انجام داد، اما در تامین بودجه های ویژه برای اجرای برنامه های حفاظتی از یوز ایرانی تا حد زیادی ناموفق بود. در واقع، سازمان محیط زیست ایران در دو دهه گذشته در حد اعتبارات، منابع مالی، نیروهای انسانی و امکانات موجود برای حفاظت از یوز آسیایی وارد عمل شده است، اما در طول این دو دهه بودجه ویژه ای برای حفاظت از یوزپلنگ ایرانی در کشورمان مصوب نشد و سازمان محیط زیست نیز اعتبارات فوق العاده ای خارج از بودجه های معمول را به موضوع حفاظت از یوز تخصیص نداد.

وی افزود: تخصیص نیافتن بودجه اختصاصی برای حفاظت از یوز ایرانی در دو دهه گذشته با وجود اجرای پروژه بین المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی و پای کار آمدن سازمان ملل متحد، صرفا ناشی از قصور سازمان محیط زیست و مدیران آن در دوره های مختلف نیست، بلکه مشکل این است که اساسا موضوع حفاظت از یوز جزو اولویت های تصمیم گیرندگان و تصمیم سازان ارشد کشور ما نیست و هنوز لزوم توجه جدی به این گونه حیات وحش در سطوح ارشد کشورمان جا نیفتاده است؛ به طور مثال، وقتی موضوع اصلاح یارانه نان برای دولت اهمیت می یابد، تمام مشکلات موجود از سر راه را برمی‌دارد و زیرساخت ها را فراهم می کند تا این کار را انجام دهد، اما متاسفانه هیچ گاه چنین اهمیتی برای حفاظت از یوزپلنگ به عنوان یک گونه در حال انقراض در دولت های ایران وجود نداشت.

رئیس پیشین سازمان محیط زیست کشور ادامه داد: شکی نیست که برای بقای نسل یوز ایرانی، باید موضوع حفاظت از زیستگاه یوزپلنگ با تخصیص بودجه بسیار بیشتر از امروز و ایجاد هماهنگی بسیار بالاتر بین دستگاه های اجرای مختلف برای حفاظت از یوزپلنگ ایرانی، به عنوان اولویت اصلی مطرح شود، اما متاسفانه در سال های اخیر عمده وجه تبلیغاتی اخبار مربوط به یوز ایرانی به مساله تکثیر در اسارت معطوف شده است که حتی اگر موثر باشد، قطعا نقش بسیارکمتری از تقویت حراست از زیستگاه های یوزپلنگ در جلوگیری از انقراض یوز آسیایی خواهد داشت. ما همچنین باید با شناسایی زیستگاه های باقیمانده در یوز و تخمین نسبتا دقیق از تعداد یوزهای موجود در هر منطقه، برای هرکدام از زیستگاه ها یک برنامه ویژه مبتنی بر رفع نیازهای حیات وحش و صد البته جوامع محلی حاشیه زیستگاه ها ارائه دهیم.

وی در ادامه تاکید کرد: ایجاد کریدورهای حیات وحش در شبکه زیستگاهی کشور از جمله دیگر اقداماتی است که می تواند به فراهم شدن شرایط مطلوب تر برای زیست یوزهای آسیایی در اقلیم ایران کمک کند. زیرا با توجه به روند تغییرات اقلیمی و شرایط تخریب زیستگاه های اصلی یوز در سال های اخیر، بعضا نیاز است که ما زیستگاه های جدیدتری را به عنوان محل زندگی یوزها در طبیعت فراهم کنیم یا حداقل این امکان را فراهم کنیم که اگر یوزهای آسیایی نیاز به مهاجرت به نقاط مختلف در شبکه زیستگاهی کشور را داشتند، بتوانند با کمترین تهدیدات احتمالی این کار را انجام دهیم.

مجوز طرح های عمرانی براساس تاب آوری زیستگاه ها صادر نمی شود 

محمدی زاده بخش دیگری از صحبت هایش به تعارض منافع میان دستگاه های مختلف اجرایی برای مدیریت مناطق حفاظت شده محیط زیست از جمله زیستگاه های یوزپلنگ اشاره کرد و گفت: ما نمی توانیم انسان ها را از اطراف زیستگاه های یوزپلنگ به طور کامل خارج کنیم یا جلوی روند توسعه شهری و صنعتی در حاشیه مناطق حفاظت شده را بگیریم. اما چون ما از انجام آمایش سرزمین غفلت کرده ایم، نتوانسته ایم تاب آوری زیستگاه های حیات وحش را اندازه گیری کنیم و براساس آن به پروژه های عمرانی مختلف مجوز بدهیم.

رئیس پیشین سازمان محیط زیست ادامه داد: مشکل دیگری که در دهه های اخیر برای بسیاری از مناطق حفاظت شده محیط زیست از جمله زیستگاه های یوزپلنگ ایجاد شده، این است که عملا هیچ گونه مدیریت متمرکزی بر مناطق حفاظت شده ما وجود ندارد، به نحوی که وزارت نیرو برای اجرای پروژه های سدسازی، وزارت راه برای جاده سازی و وزارت جهاد کشاورزی برای توسعه طرح های مرتع داری عملا به نظر تخصصی کارشناسان محیط زیست توجه نکرده اند و سازمان حفاظت محیط زیست نیز نتوانسته است نظر حاکمیتی خود را اعمال کند و مانع از اجرای پروژه ها بدون رعایت ضوابط زیست محیطی شود.

وی در ادامه تاکید کرد: وقتی سازمان محیط زیست در دوره های مختلف نتوانست نظر حاکمیتی خود را برای جلوگیری از اجرای بسیاری از پروژه های عمرانی در حاشیه زیستگاه یوزپلنگ بدون ضوابط زیست محیطی اعمال کند و البته در موارد بسیاری نیز با خلأهای قانونی مواجه بودیم، طبیعی است که اجرای پروژه های عمرانی از معدن کاوی گرفته تا سدسازی، جاده سازی و طرح های مرتع داری به زیستگاه های یوز آسیایی آسیب بزند و باعث کاهش تاب آوری آنها شود.

دستگاه های اجرایی در حفاظت از یوزپلنگ مشارکت نمی کنند

محمدی زاده با اشاره به برخی آسیب های ناشی از تخریب زیستگاه های یوزپلنگ آسیایی گفت: روند تخریب زیستگاه با اجرای پروژه های عمرانی، دامداری در مراتع ذیل مناطق حفاظت شده، بهره برداری بی ضابطه جوامع محلی و ... باعث کاهش محسوس سطح پوشش گیاهی زیستگاه های یوزپلنگ و در نتیجه پایین آمدن جمعیت علفخواران طعمه یوز شده است؛ به نحوی که اکنون برآورد می شود تنها حدود 22 هزار راس علفخوار طعمه یوز شامل کل، بز، قوچ، میش و ... در طبیعت باقی مانده باشد که این میزان فقط برای تامین منابع غذایی 44 فرد یوزپلنگ کافی است و تعداد علفخواران موجود در زیستگاه های یوزپلنگ به گونه ای نیست که بیش از 44 فرد یوز بتواند در طبیعت ایران دوام بیاورد، مگر این که ما جلوی روند تخریب زیستگاه را بگیریم و با تامین امنیت آن، شرایط را برای افزایش جمعیت علفخواران طعمه یوزپلنگ فراهم کنیم.

رئیس پیشین سازمان محیط زیست ادامه داد: یکی از مهمترین راهکارهای تامین امنیت زیستگاه های یوزپلنگ، مدیریت دامداری در مراتع موجود در این زیستگاه ها است، برای این منظور نیز پیشنهاد می شود ما به نحوی برنامه ریزی کنیم که دامداران سنتی به جای این که با گله های خود در زیستگاه ها حرکت کنند، در سکونتگاه هایی مشخص اسکان داده شوند و در آن مناطق، علوفه مورد نیاز دام آنها به شکلی تامین شود که دیگر دلیلی برای تردد گله های دام در مناطق حفاظت شده وجود نداشته باشد. این برنامه ای است که از سال ها پیش برای تامین امنیت زیستگاه ها باید توسط سازمان منابع طبیعی و وزارت جهاد کشاورزی اجرا می شد، اما متاسفانه این دستگاه ها کمتر حاضر شده اند که در برنامه های حفاظت از یوزپلنگ آسیایی مشارکت کنند.

وی در ادامه تاکید کرد: همان طور که وزارت کشاورزی خود را موظف به مشارکت در برنامه های حفاظت از یوزپلنگ نمی داند، سایر دستگاه هایی هم که به نوعی رفتار آنها در کاهش جمعیت یوز آسیایی نقش داشته است، حاضر به مشارکت در این برنامه ها نیستند؛ به طور مثال، هنوز وزارت راه حاضر نیست برای جاده سازی در حاشیه زیستگاه های یوز الزامات زیست محیطی را رعایت کند و وزارتخانه های نیرو و صمت هم که سدها و معادن آنها در دهه های قبل منجر به تخریب زیستگاه های یوزپلنگ شده است، اکنون حاضر به مشارکت در برنامه های حفاظت از یوز ایرانی نیستند.

لزوم آموزش جوامع محلی و جلب مشارکت آنها در حفاظت از یوز ایرانی

محمدی زاده با اشاره به نقش مهم جوامع محلی حاشیه زیستگاه های یوز در حفاظت از این گونه ارزشمند حیات وحش گفت: ضعف آموزش جوامع محلی و عدم برنامه ریزی مناسب برای جلب مشارکت آنها در حفاظت از یوز آسیایی از جمله عوامل موثر در کاهش جمعیت یوزپلنگ در دو دهه اخیر بوده است، زیرا ما هنوز نتوانسته ایم جذابیت مادی و معنوی لازم برای جلوگیری از تخریب زیستگاه را در میان مردم حاشیه مناطق حفاظت شده محل زیست یوز آسیایی ایجاد کنیم و به همین دلیل، همچنان شاهد وجود تعارض میان جوامع محلی حاشیه زیستگاه و یوزپلنگ های موجود در آنها بخصوص در حوزه دامداری سنتی هستیم.

رئیس پیشین سازمان محیط زیست ادامه داد: ما آموزش های زیست محیطی را نیز به اندازه کافی در اختیار مردم نگذاشته ایم و هنوز هم بسیاری از افراد جوامع محلی حاشیه زیستگاه های یوزپلنگ درک نکرده اند که انقراض این حیوان می تواند تاثیر مهمی روی تغییر اکوسیستم و کاهش کیفیت زیست انسان های ساکن در حاشیه مناطق حفاظت شده داشته باشد. این در حالی است که اگر ما آموزش های لازم درباره دلایل لزوم حفاظت از یوزپلنگ را به جوامع محلی آموزش می دادیم، آنها یوزپلنگ آسیایی را هم مانند دام های خود جزء جدایی ناپذیری از زندگی شان می دانستند و برای جلوگیری از نابودی آن تلاش می کردند.

وی در ادامه تاکید کرد: تا زمانی که ما نتوانیم براساس آمایش سرزمین و شناخت مزیت های نسبی هر منطقه به تعریف معیشت جایگزین برای جوامع محلی بخصوص دامداران سنتی حاشیه زیستگاه های یوزپلنگ بپردازیم، نخواهیم توانست افراد محلی را با موضوع حفاظت همراه کنیم و تعارض منافع میان آنها و یوز آسیایی را از بین ببریم. همچنین ما باید با انجام حمایت مالی از دامداران حاشیه زیستگاه ها، برنامه های ویژه ای برای مدیریت جمعیت سگ های گله آنها داشته باشیم تا یکی از مهمترین تهدیدات جمعیت یوز ایرانی در سال های اخیر را با انجام اقداماتی عاجل از زیستگاه های یوز حذف کنیم؛ زیرا هرچه سگ های گله کمتر باشد، قطعا جمعیت علفخوارانی که می توانند طعمه یوزپلنگ محسوب شوند، افزایش خواهد یافت و در نتیجه شرایط برای زادآوری یوز آسیایی نیز بیشتر فراهم می شود.

سازمان محیط زیست باید در راس تصمیمات مربوط به طبیعت قرار گیرد

محمدی زاده در ادامه صحبت هایش در پاسخ به این سوال که چرا سازمان محیط زیست در 21 سال گذشته نتوانست به طور قاطع جلوی اجرای بسیاری از پروژه های عمرانی مخرب در زیستگاه های یوز را بگیرد، گفت: اساسا بسیاری از طرح های توسعه ای که در دو دهه اخیر یا در سال های قبل از آن در زیستگاه های یوز آسیایی یا حاشیه آنها اجرایی شده است، با فشار مقامات محلی اعم از استاندار، فرماندار یا نماینده مجلس به مرحله اجرا رسیده و سازمان محیط زیست قدرت لازم برای مقابله با این فشارها را نداشته و نتوانسته است ارائه پیوست ارزیابی های واقعی زیست محیطی برای اجرای طرح های توسعه ای در کشورمان را الزام آور کند و خودش بتواند در راس تصمیم گیران، درباره اجرا یا عدم اجرای طرح های عمرانی در عرصه های طبیعی نظر نهایی را بدهد.

وی افزود: باید توجه داشته باشیم که بسیاری از طرح های عمرانی اجراشده در حاشیه زیستگاه های یوز آسیایی هیچ تناسبی با ظرفیت های اقلیمی آن منطقه نداشته و صرفا برای کسب منافع اقتصادی کوتاه مدت از جمله رفع فوری مشکل بیکاری در یک منطقه به بهره برداری رسیده است. اساسا هم عمده طرح های توسعه ای در کشور ما مبتنی بر آمایش سرزمینی و ضوابط زیست محیطی اجرایی نمی شوند و اجرای این طرح ها عمدتا برمبنای تصمیم گیری های محلی و مقطعی انجام می شود و به همین دلیل است که در بسیاری از موارد شاهد آن هستیم که اجرای طرح های عمرانی عملا به تخریب زیستگاه های حیات وحش از جمله زیستگاه های یوز ایرانی منجر شده است.

رئیس پیشین سازمان محیط زیست ادامه داد: ما برای این که بتوانیم زیستگاه های یوزپلنگ آسیایی و سایر گونه های حیات وحش کشورمان را از آسیب های بیشتر مصون کنیم، باید ضوابط قانونی، روال اجرایی و اداری و نقش سازمان محیط زیست در تصمیم گیری های کلان کشور را به گونه ای تبیین کنیم که این سازمان بتواند نظر نهایی را درباره اجرای طرح های عمرانی توسط تمام دستگاه های اجرایی کشور بدهد و پیش از اجرای هر طرح عمرانی نیز مطالعات ارزیابی زیست محیطی آن پروژه را از دستگاه مربوطه مطالبه کند و در ادامه هم طوری بر فرآیند اجرای هر پروژه نظارت کند هیچ کدام از طرح های عمرانی کشورمان بدون رعایت الزامات علمی محیط زیستی اجرایی نشود.

وی در پایان تصریح کرد: تا زمانی که سازمان محیط زیست به چنین جایگاهی در کشورمان نرسد، دستگاه های اجرایی مختلف موظف به مشارکت در اجرای طرح های زیست محیطی از جمله پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی نشوند و اعتبارات کافی در بودجه های سنواتی برای اجرای پروژه های ملی و بین المللی زیست محیطی پیش بینی نشود، نه تنها تغییر چندانی در وضعیت حفاظت از یوز ایرانی در کشورمان پدید نمی آید، بلکه ممکن است در آینده ای نه چندان دور برخی دیگر از گونه های مهم حیات وحش از جمله پلنگ ایرانی یا خرس قهوه ای نیز به وضعیت امروز یوز دچار شوند. ولی اگر ما بتوانیم با قرار دادن سازمان محیط زیست در راس تصمیم گیری های مربوط به طبیعت و زیستگاه های حیات وحش، رفته رفته تهدیدات موجود علیه جمعیت یوز ایرانی را نیز از زیستگاه های این گونه در حال انقراض برطرف کنیم، در زمانی نه چندان طولانی شرایط زیستی یوزپلنگ در کشورمان بهبود خواهد یافت و ما شاهد افزایش جمعیت یوز آسیایی و طعمه های آن در زیستگاه های کشورمان خواهیم بود.