طبقه‌بندی مشاغل چیست و کی انجام می شود؟

اجرای طرح طبقه بندی مشاغل در کارگاه‌ها به کارگران کمک می‌کند که بر اساس تحصیلات، تجربه و مهارتی که دارند دستمزد بیشتری دریافت کنند. طبقه‌بندی مشاغل را یک فعال حوزه کار بهترین معیار برای صدور احکام شغلی کارگران دانسته است. منظور از طبقه‌بندی مشاغل این است که کارکنان و کارگران مشمول قانون کار با رعایت شرایط احراز پیش بینی شده در شناسنامه شغلی از گروه و مزد شغل و مزد سنوات برخوردار می‌شوند. در واقع طرح طبقه بندی مشاغل در کارگاه‌هایی که به حد نصاب ۵۰ نفر کارگر و نیروی کار یا بیش از آن می‌رسند به اجرا در می آید. در ادامه به طور کامل درباره طبقه بندی مشاغل بخوانید.

به گزارش رکنا، کارشناسان و فعالان کارگری بر این باورند که اجرای طبقه‌بندی مشاغل موجب افزایش روحیه و انگیزه کار، واقعی شدن حقوق نیروهای کار و جلوگیری از تضییع حقوق کارگران می‌شود؛ از این رو طرح طبقه‌بندی مشاغل باید در تمام کارگاه‌ها و مجموعه‌های مشمول قانون کار که بالای ۵۰ نفر نیروی کار دارند، عملیاتی شود.

وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در روزهای اخیر در بخشنامه‌ای به مدیران عامل سازمان ها، بانک‌ها و صندوق‌های بازنشستگی تابعه بر لزوم رعایت قانون کار و ارائه گزارش وضعیت واحدهای مشمول قانون کار در مجموعه‌های تابعه این وزارتخانه تاکید کرد.

عبدالملکی در این بخشنامه رعایت حداکثری و اجرای صحیح قوانین و مقررات کار در واحدهای زیرمجموعه را خواستار شده و خاطرنشان کرده است: در اجرای ماده ۴۹ قانون کار و به منظور استقرار مناسبات صحیح کارگاه با بازار کار در زمینه مزد، مقتضی است با رعایت تشریفات مقرر قانونی، نسبت به "تهیه و اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل" اقدام شود.

تشکل یابی در واحدها از دیگر تاکیدات وزیر کار در این بخشنامه بوده است؛ به نحوی که عنوان شده در اسرع وقت با توجه به تبصره ۴ ماده ۱۳۱ قانون کار و مقررات و تشریفات مقرر در فصل ششم آن قانون و با رعایت اصل سه جانبه گرایی و مشارکت کارگران آن مجموعه، نسبت به "تشکیل یکی از تشکل‌های کارگری اعم از شورای اسلامی کار، انجمن صنفی کارگری یا نماینده کارگران در هر یک از واحدهای مربوطه اقدام شود.

اما طرح طبقه بندی مشاغل چیست؟

منظور از طبقه‌بندی مشاغل این است که کارکنان و کارگران مشمول قانون کار با رعایت شرایط احراز پیش بینی شده در شناسنامه شغلی از گروه و مزد شغل و مزد سنوات برخوردار می‌شوند.براساس دستورالعمل اجرایی این طرح، طبقه‌بندی مشاغل در کارگاه‌های بالای ۵۰ نفر کارکن الزامی است؛ در واقع این طرح در کارگاه‌هایی که به حد نصاب ۵۰ نفر کارگر و نیروی کار یا بیش از آن می‌رسند به اجرا در می آید.البته این مساله باعث شده درصد بالایی از کارگران به صورت خودکار از این امتیاز محروم بمانند چون کارگاه‌های زیر ۵۰ نفر از این طرح مستثنا شده‌اند هر چند که درحال حاضر برخی از کارگاه‌های بالای ۵۰ نفر هم هستند که از اجرای طبقه‌بندی مشاغل خودداری می‌کنند.

تمام کارگاه‌های مشمول قانون کار با ماهیت‌ دولتی، خصوصی و تعاونی در قالب انجام کارهای خدماتی، عمرانی، آموزشی و.. می‌توانند مشمول طرح طبقه‌بندی مشاغل شوند.

شرکت‌های پیمانکاری حقیقی یا حقوقی با هر تعداد پرسنل و هر نوع فعالیتی مشمول اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل هستند؛ کارگران با قراردادهای موقت نیز در هر شرکتی حتی پیمانکاری مشمول این طرح قرار می‌گیرند.

مزایای طبقه‌بندی مشاغل برای نیروهای کار

بسیاری از فعالان و مقامات کارگری اجرای طرح طبقه بندی مشاغل را موجب ایجاد عدالت و همسان سازی حقوق نیروهای کار و عدم اجرای آن را از جمله علل پایین بودن بهره‌وری و ساعات کار مفید در بنگاه‌ها عنوان می‌کنند؛ از نگاه آنها اجرای طبقه بندی مشاغل تنها به سود کارگران نیست،  بلکه در طولانی مدت برای کارفرمایان و صاحبان کسب و کار هم مزایای بسیاری دارد.

رحمت اله پورموسی - فعال حوزه کار - در این باره می گوید علیرغم تاکید قانون کار بر اجرای طبقه بندی مشاغل برخی از واحدها از اجرای این طرح فرار می‌کنند. بعضی از کارفرمایان به دلایلی همچون نبود توان مالی یا افزایش هزینه‌ها از اجرای طرح خودداری و برخی دیگر آن را ناقص اجرا می‌کنند در حالی که این طرح باید در تمام بنگاه‌ها به اجرا در آید تا وضعیت کارگران و نیروهای کار بر مبنای آخرین گروه شغلی، مدرک تحصیلی و مهم‌تر از همه سابقه و سنوات خدمت مشخص شود.

وی طبقه‌بندی مشاغل را بهترین معیار برای صدور احکام شغلی کارگران دانسته و می‌گوید زمانی که در کارگاه یا مجموعه‌ای از نیروهای کار بر اساس شایستگی استفاده نمی‌شود در واقع با هدر رفت منابع انسانی روبرو هستیم و طبعا در این مجموعه‌ها به دلیل تبعیض در پرداخت حقوق و دستمزد، کیفیت کار به شدت کاهش پیدا می‌کند.

به گفته این فعال حوزه کار، کارفرمایان موظفند در راستای اجرای طبقه‌بندی مشاغل،‌نیروهای قراردادی یا رسمی را با در نظرگرفتن تجربه و مهارت، توانمندی،کارایی و سابقه و سنوات در ردیف گروه و مزایای شغلی قرار بدهند.

به گفته پورموسی، در برخی بنگاه‌ها هستند کارفرمایانی که به دلیل عدم اجرای طرح و پرداخت حقوق و مزایای یکسان به کارگر تازه کار با کارگر با سابقه، موجب بی انگیزگی و خروج کارگران با تجربه از بنگاه می شوند و نیروهای کار در جست و جوی شغل دوم از ساعات کار خود می زنند و به این طریق موجب لطمه به بنگاه و کاهش بهره‌وری در محیط کار می شوند.

کارشناسان تاکید دارند که با توجه به رشد پدیده جهانی شدن اقتصاد،توسعه فناوری و گسترش بخشهای خدماتی، تغییر بازنگری در نظام طبقه‌بندی مشاغل و ارتقای مدیریت منابع انسانی امری ضروری است.بی تردید طبقه‌بندی مشاغل موجب افزایش بهره‌وری، ایجاد روحیه و انگیزه در نیروهای کار، تعادل بخشی به بازار کار، تامین نیازهای سیستم جبران خدمت و هم‌افزایی بین کارگر و کارفرما می‌شود.

برابر ماده ۴۸ قانون کار به منظور جلوگیری از بهره‌کشی از کار دیگری نظام ارزیابی و طبقه‌بندی مشاغل با استفاده از استاندارد مشاغل و عرف مشاغل کارگری در کشور باید توسط وزارت کار تهیه و به مرحله‌ اجرا در آید.طرح طبقه‌بندی مشاغل در تمام کارگاه‌های مشمول قانون کار لازم‌الاجرا است و کارفرمایان موظفند با همکاری کمیته طبقه‌بندی مشاغل کارگاه یا موسسات ذی صلاح طرح، نسبت به تهیه طرح و اجرای آن اقدام کنند.

طرح طبقه بندی مشاغل چه شرایطی دارد؟

اجرای طرح طبقه بندی مشاغل در کارگاه‌ها به کارگران کمک می‌کند که بر اساس تحصیلات، تجربه و مهارتی که دارند دستمزد بیش تری دریافت کنند.

به گزارش خبرنگار حوزه رفاه و تعاون گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان، منظور از طرح طبقه بندی مشاغل کارگران مشمول قانون کار این است که کارگران با رعایت شرایط احراز پیش‌بینی شده در شناسنامه شغلی از گروه و مزد شغل و مزد سنوات برخوردار می‌شوند.

در این طرح برای ساده کردن کار ضریب ۱ در نظر گرفته می‌شود و شغل‌ها باتوجه به پیچیدگی و مهارت‌های مورد نیاز ضرایب بیش‌تری می‌گیرند همچنین هر چه سابقه فرد بیش‌تر شود گروه شغلی او بالاتر می‌رود یعنی نسبت به دستمزد ساده‌ترین کار باید درصد بیش‌تری مزد بگیرد پایین‌ترین مزد همان دستمزدی است که توسط وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی هر ساله اعلام می‌شود بنابراین اگر این طرح اجرا شود کارگاه‌ها از این حالت که حداقل دستمزد را به تمام کارکنان خود بدهند خارج می‌شوند.

طرح طبقه بندی مشاغل به این منظور است که کارفرما نتواند برای تمامی اعضاء لیست بیمه با عنوان کارگر ساده بیمه رد کند. کارگران برحسب وظیفه شغلی، ریسک‌های کار، بدی آب وهوا، مأموریت، سختی کار، ضریب خورده، رتبه‌های شغلی متفاوتی دارند؛ بنابراین طبق رتبه شغلی افراد تحت لیست بیمه، کارشناس اداره کار، ضریب شغلی را در نظر می‌گیرد و طرح طبقه بندی را یادداشت می‌کند. سپس کارفرما باید توسط کانون اداره کار، طرح نوشته شده را تائید کند و سپس در سایت اداره کار بارگذاری کند.

به منظور استقرار مناسبات صحیح کارگاه با بازار کار در زمینه مزد و مشخص بودن شرح وظایف و دامنه مسئولیت مشاغل مختلف در‌ کارگاه کارفرمایان مشمول این قانون موظفند با همکاری کمیته طبقه‌بندی مشاغل کارگاه و یا موسسات ذی‌صلاح، طرح طبقه‌بندی مشاغل را تهیه کنند و پس از تایید وزارت کار و امور اجتماعی به مرحله اجراء درآورند.

‌تبصره ۱ - وزارت کار و امور اجتماعی دستورالعمل و آیین‌نامه‌های اجرایی طرح ارزیابی مشاغل کارگاه‌های مشمول این ماده را که ناظربه تعداد‌کارگران و تاریخ اجرای طرح است تعیین و اعلام خواهد کرد.

‌تبصره ۲ - صلاحیت موسسات و افرادی که به تهیه طرح‌های طبقه‌بندی مشاغل بر کارگاه‌ها می‌پردازند باید مورد تایید وزارت کار و اموراجتماعی‌باشد.

‌تبصره ۳ - اختلافات ناشی از اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل با نظر وزارت کار و امور اجتماعی در هیات حل اختلاف قابل رسیدگیاست.

بر اساس قانون واحد‌هایی که ۵۰ کارگر یا بیش‌تر دارند باید این طرح را در کارگاه خود اجرایی کنند همچنین اگر کارگاه اصلی دارای طبقه‌بندی مشاغل باشد همه‌ی پیمانکاران با هر نوع کاری که انجام می‌دهند و هر تعداد کارگری که دارند مشمول اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل هستند.

پس از اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل کارگرانی که مدرک تحصیلی لازم را ندارند، اما تجربه دارند و می‌توانند از تجربه خود در کار استفاده کنند سابقه خدمت تجربی می‌تواند جایگزین کمبود تحصیلات آن‌ها شود البته مشاغلی که نیاز به مدرک تحصیلی خاصی دارنداز این قاعده مستثنی هستند.

مزایای پرداختی در طرح طبقه‌بندی مشاغل حق مسکن، بن خوار و بار، حق اولاد، هزینه ایاب و ذهاب و انواع عیدی و پاداش که به کارگران تعلق می‌گیرد است.