بهبود روابط بین المللی ایران؛ عامل افزایش بهره وری آب / حل بحران آب با حذف بازی های سیاسی از قوانین آبی

ایران سال هاست که گرفتار بحران آب شده است. بحران آب در ایران بیش از آن که در عوامل طبیعی ریشه داشته باشد، مربوط به سوء مدیریت منابع آبی است. توسعه اقتصاد آب محور و محور قرار دادن بخش کشاورزی در توسعه اقتصادی ایران منجر به کاهش بهره وری آب در کشورمان و پیدایش بحران آب شده است. در این میان یکی از مهمترین ‌راه‌ حل های بحران آب کشورمان، افزایش بهره وری آب در حوزه کشاورزی است؛ این امر نیز ممکن نمی شود مگر با مدرن کردن حوزه کشاورزی کشور که یکی از مهمترین پیش‌نیازهای آن، بهبود روابط بین المللی ایران است.

کشاورزی؛ ضعیف ترین بخش ایران در عرصه بهره وری 

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، کارشناسان حوزه آب متفق القول بر این عقیده هستند که بحران آب ایران بیش از آن که ناشی از تغییرات اقلیمی و خشکسالی طبیعی باشد، در خشکسالی انسانی یعنی سوء مدیریت منابع آبی ریشه دارد. در این میان با وجود این که آمار دقیقی از میزان مصرف آب در حوزه کشاورزی در دست نیست، اما بعضا مسئولان وزارت نیرو عنوان کرده اند که حدود ۹۰ درصد کل منابع آبی کشور در بخش کشاورزی مصرف می شود و اساسا بر هیچ کس پوشیده نیست که کشاورزی مهمترین بخش مصرف کننده آب در ایران است.

با توجه به این مساله در سال های اخیر راهکارهای مختلفی برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی در ایران اجرایی شده است که البته با توجه به این اساسا اصول علمی کشاورزی و لزوم حمایت دولت از مدرن کردن حوزه کشاورزی کشور مورد غفلت قرار گرفته، بنابراین عمده راهکارهای اجراشده برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی ایران نیز بی نتیجه مانده است.

از جمله این راهکارها نیز می توان به اختصاص جایزه ملی بهره وری برای حوزه گوناگون از جمله حوزه کشاورزی از ابتدای اجرای برنامه چهارم توسعه تا کنون اشاره کرد که با وجود این که از سال ۱۳۸۸ تا امروز بیش از صد سازمان بزرگ و متوسط موفق به اخذ این جایزه شده اند، اما تا کنون تعداد بسیار محدودی از واحدهای تولیدی کشاورزی موفق به دریافت این جایزه شده اند که این مساله نشان می دهد کشاورزی، یکی از ضعیف ترین بخش های ایران در عرصه بهره وری است. 

توسعه ناپایدار کشاورزی در ایران با اصل قرار گرفتن اقتصاد آب محور 

این نکته ای است که دکتر فاطمه کاراندیش، عضو فعال شبکه جهانی رد پای آب در گفت و گو با رکنا روی آن دست گذاشت و اظهار داشت: جایزه ملی بهره وری اساسا برای تسریع بخش های مختلف کشور در جهت دستیابی به اهداف سند چشم انداز ۱۴۰۴ در نظر گرفته شده است. بر اساس این سند نیز ایران باید تا سال ۱۴۰۴ به کشوری توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه، با هویت اسلامی و انقلابی و الهام بخش در جهان اسلام و با تعامل سازنده و موثر در روابط بین الملل تبدیل شود.

وی افزود: نگاهی به برنامه های توسعه کشور نشان می دهد که در اغلب سال ها، کشاورزی، محور اصلی توسعه اقتصادی در کشور قرار گرفته و اساسا اقتصاد ایران بر مبنای توسعه کشاورزی بنیان نهاده شده و همین مساله غفلت مسئولان از سایر بخش ها را به دنبال داشته است.

دانشیار گروه مهندسی آب دانشگاه زابل تاکید کرد: قرار گرفتن بخش کشاورزی به عنوان محور اصلی توسعه اقتصادی کشور، بهره برداری بی رویه از منابع و نهاده ها، توسعه کشت های اقتصادی بدون توجه به آب بر بودن آنها و تمرکز بر تولید محصولات استراتژیک با بهره وری پایین برای دستیابی به هدف خودکفایی در تولید این محصولات را به همراه داشته است.

آن طور که عضو فعال شبکه جهانی رد پای آب می گوید، اساسا برنامه های توسعه کشور بر مبنای اقتصاد آب محور بنا شده اند و گسترش اقتصاد آب محور، آن هم با راس قرار دادن بخش کشاورزی، باعث توسعه ناپایدار کشاورزی در ایران شده و همین مساله، امکان دستیابی کشاورزان به جایزه ملی وری، به ویژه بهره وری آب را بسیار دشوار کرده است.

تداوم بهره وری پایین کشاورزی ایران با ادامه تحریم ها

کاراندیش در همین راستا مدرن کردن حوزه کشاورزی در ایران را از جمله مهمترین راهکارهای افزایش بهره وری آب در این حوزه دانست و گفت: یکی از مهمترین عوامل موثر در ارتقای بهره وری آب در کشاورزی، ارتقای ظرفیت تکنیکی است که این مساله خود مستلزم بهبود روابط بین الملل، به ویژه با کشورهای توسعه یافته، با هدف ورود تکنولوژی به کشور است‌ و تداوم تحریم ها اساسا توسعه محسوس ظرفیت های تکنیکی به بخش کشاورزی ایران را نمی دهد.

عضو فعال شبکه جهانی رد پای آب ادامه داد: در شرایطی که کشور در بحران آب قرار گرفته است، افزایش بهره وری آب باید دغدغه اصلی مسئولان دولتی باشد و در چنین شرایطی باید تمام اسناد بالادستی ایران، از جمله سند چشم انداز ۱۴۰۴ و سیاست های کلان ایران متناسب با شرایط وخیم آبی کشور اصلاح شود و بعد از آن، برای اطمینان از اجرای اهداف جدید، ضمانت های اجرایی محکمی برای این قوانین به تصویب برسد.

وی در پایان تصریح کرد: پر واضح است که بهبود روابط بین المللی ایران و حذف بازی های سیاسی در تصویب قوانین آبی نیز می تواند کمک شایانی به افزایش بهره وری آب در ایران کند.