تکلیف 15 هزار میلیارد تومان سرمایه گذاری برای احیای دریاچه ارومیه چه شد؟ / بعد از 7 سال، کمتر از 10 درصد پیشرفت

دریاچه ارومیه بزرگترین دریاچه داخلی ایران است. دریاچه ارومیه زمانی ششمین دریاچه بزرگ آب شور در جهان بود، اما در سه دهه اخیر، روند خشک شدن دریاچه ارومیه منجر به کاهش شدید مساحت این دریاچه شده است؛ به نحوی که در شرایطی که وسعت دریاچه ارومیه در دهه 70 بیش از 6 هزار کیلومتر مربع بود، هم اکنون مساحت دریاچه ارومیه به کمتر از 3 هزار کیلومتر مربع کاهش یافته است.

سرعت لاک پشتی احیای دریاچه ارومیه

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، احیای دریاچه ارومیه اولین دستور حسن روحانی در دوران ریاست جمهوری خود در مرداد 1392 بود و رئیس جمهور پیشین تلاش داشت تا با این حرکت نمادین، دولت خود را به عنوان محیط زیستی ترین دولت تاریخ معرفی کند. اما عملا تا بهمن 1392 طول کشید تا ستاد احیای دریاچه ارومیه شکل بگیرد. البته فعالیت ستاد احیای دریاچه ارومیه رسما از شروع سال 1393 آغاز شد و تا کنون که بیش از 7 سال و نیم از آغاز تشکیل این ستاد می گذرد، بیش از 15 هزار میلیارد تومان برای احیای دریاچه ارومیه هزینه شده است.

این نکته ای است که عیسی کلانتری، رئیس پیشین سازمان حفاظت محیط زیست در مرداد 1400 یعنی در ماه های پایانی مدیریت خود در این سازمان، مطرح کرد و گفت که «در هفت سال گذشته برای احیای دریاچه ارومیه بیش از 15 هزار میلیارد تومان به قیمت جاری سرمایه گذاری شده است و تا پایان سال 1401 این دریاچه به تراز اکولوژیک خود خواهد رسید.»

اگرچه که با وجود این صحبت های کلانتری، بسیاری از کارشناسان حوزه محیط زیست معتقدند با سرعت آرام روند احیای دریاچه ارومیه، این دریاچه تا سال 1407 نیز به تراز اکولوژیکی خود نخواهد رسید؛ چراکه با وجود گذشت هفت سال و نیم، هنوز پروژه های مربوط به انتقال آب جدید به دریاچه ارومیه به بهره برداری نرسیده است و به نظر می رسد روند احیای دریاچه ارومیه با سرعت لاک پشتی پیش رفته است.

دکتر علی حاجی مرادی، کارشناس آب و از کارشناسان پیشین ستاد احیای دریاچه ارومیه البته در گفت و گو با رکنا معتقد است که مجموع سرمایه گذاری برای احیای دریاچه ارومیه در طول 7 سال و نیم به نرخ امروز حدود 15 هزار میلیارد تومان است، اما در حقیقت تا کنون حدود 5 هزار میلیارد تومان برای احیای دریاچه ارومیه هزینه شده که ارزش روز آن معادل حدود 15 هزار میلیارد تومان می شود.

سهم 70 درصدی انتقال آب در سرمایه گذاری برای احیای دریاچه ارومیه

حاجی مرادی با بیان این که سرمایه گذاری برای احیای دریاچه ارومیه در چهار بخش انجام شده است، عنوان کرد: مجموعه پروژه های مربوط به انتقال آب جدید به دریاچه ارومیه، مجموعه پروژه های بهره برداری از تصفیه خانه های حوضه آبریز دریاچه ارومیه، مجموعه پروژه هایی که برای حفاظت و بهره برداری از منابع آب موجود در این حوضه آبریز انجام شده و مجموعه پروژه های مربوط به افزایش بهره وری در بخش کشاورزی، از جمله پروژه هایی بوده است که در هفت سال و نیم گذشته برای احیای دریاچه ارومیه اجرایی شده است.

وی با تاکید بر این که عمده سرمایه گذاری ها برای احیای دریاچه ارومیه مربوط به انتقال آب جدید به این دریاچه بوده است، اظهار داشت: بیشتر پروژه های مربوط به احیای دریاچه ارومیه در راستای تامین آب جدید برای این دریاچه با هدف تامین حقابه زیست محیطی آن اجرایی شده و 70 درصد از اعتبارات مربوط به احیای دریاچه ارومیه نیز در همین راستا صرف شده است.

این کارشناس آب ادامه داد: 15 درصد از سرمایه گذاری های انجام شده برای احیای دریاچه ارومیه مربوط به مجموعه پروژه هایی بوده است که برای بهره برداری از تصفیه خانه های حوضه آبریز دریاچه ارومیه انجام شده و سایر هزینه ها نیز در پروژه های حفاظت و بهره برداری از منابع آب موجود در این حوضه آبریز و پروژه های مربوط به افزایش بهره وری در بخش کشاورزی صرف شده است.

وی در ادامه تاکید کرد: اصولا تا زمانی که هر پروژه عمرانی به پیشرفت فیزیکی صد درصد خود نرسد، نمی توان قضاوت کرد که این پروژه اثربخشی لازم را داشته است یا خیر. براساس گزارش شرکت کارفرمای پروژه های مربوط به انتقال آب جدید به دریاچه ارومیه، ما منتظر آن هستیم که این پروژه ها در دو ماه آینده به بهره برداری برسد و آن زمان باید شاهد ورود آب جدید به دریاچه ارومیه باشیم.

حجم آب دریاچه ارومیه؛ حدود یک سوم تراز اکولوژیکی

در این میان باید توجه داشت که براساس آخرین محاسبات سازمان حفاظت محیط زیست درباره نیاز آبی دریاچه ارومیه، تراژ اکولوژیکی این دریاچه حدود 3426 میلیون متر مکعب برآورد شده است، اما هم اکنون میزان آب موجود در این دریاچه حدود 1270 میلیون متر مکعب یعنی حدود یک سوم تراز اکولوژیکی آن است.

حاجی مرادی ضمن اشاره به این اعداد و ارقام تاکید کرد: دلیل اصلی افت محسوس تراز دریاچه ارومیه این است که در فاصله سال های 74 تا 93، سالیانه به طور متوسط 2100 میلیون متر مکعب از حقابه زیست محیطی دریاچه ارومیه تامین نمی شد و تمام برنامه ریزی ها در ستاد احیای دریاچه ارومیه نیز برای جبران همین حقابه زیست محیطی از دست رفته بوده است.

این کارشناس آب ادامه داد: براساس پروژه های تعریف شده در ستاد احیای دریاچه ارومیه، قرار است سالانه 600 میلیون متر مکعب از سد کانی سیب، 100 میلیون متر مکعب از سد سیلوه، 300 میلیون متر مکعب از تصفیه خانه های آب حوضه آبریز دریاچه ارومیه و حدود هزار میلیون متر مکعب دیگر از محل صرفه جویی در مصرف آب بخش کشاورزی به دریاچه ارومیه برسد.

وی در ادامه تاکید کرد: هنوز بخش زیادی از پروژه های مربوط به احیای دریاچه ارومیه با وجود پیشرفت فیزیکی زیاد، به بهره برداری کامل نرسیده اند، اما باید توجه داشت که انجام برخی اقدامات فوری توسط ستاد احیای دریاچه ارومیه، منجر به عدم نابودی این دریاچه شده است؛ به نحوی که اگر این اقدامات انجام نمی شد، از سال 93 به این سو، سالانه 40 سانتی متر از سطح دریاچه ارومیه کاسته می شد.

افزایش 30 سانتی متری سطح آب دریاچه ارومیه در 7 سال و نیم گذشته

حاجی مرادی با تاکید بر این که اگر اقدامات فوری ستاد احیای دریاچه ارومیه انجام نمی شد، در حال حاضر این دریاچه به طور کامل نابود می شد، عنوان کرد: اقدامات ستاد احیای دریاچه ارومیه از سال 93 تا کنون منجر به آن شده است که سطح آب این دریاچه مجموعا 30 سانتی متر افزایش یابد. البته همچنان سطح آب این دریاچه با هدف نهایی ستاد احیا فاصله زیادی دارد.

این کارشناس آب با بیان این که سطح آب دریاچه ارومیه برای رسیدن به تراز اکولوژیکی باید 3 متر دیگر افزایش یابد، اظهار داشت: اکنون به نوعی حدود یک یازدهم هدف احیای دریاچه ارومیه محقق شده است، ولی قطعا با تکمیل پروژه های مختلف مربوط به احیای دریاچه ارومیه بخصوص پروژه های انتقال آب، شاهد افزایش محسوس سطح آب دریاچه ارومیه خواهیم بود و هنوز نمی توان قضاوت کرد که پروژه احیای دریاچه ارومیه به شکست خورده است یا خیر.

وی در پایان در پاسخ به این سوال که چرا پروژه های مربوط به احیای دریاچه ارومیه در طول هفت سال و نیم با سرعت آرامی پیش رفته است، گفت: برخلاف تصور مردم، شرکت کارفرمای پروژه های انتقال آب جدید به دریاچه ارومیه مدعی است که براساس استانداردهای جهانی، با سرعت بسیار بالایی این پروژه ها را اجرایی و تونل های مربوطه را حفر کرده است. ما نیز همچنان منتظریم که این پروژه ها به اتمام برسد تا بعد به صورت کامل درباره روند احیای دریاچه ارومیه در هفت سال و نیم گذشته قضاوت کنیم.