در مواجهه با تغییرات اقلیمی ایران آماده نیست / خشکسالی و افزایش سطح آب های آزاد، در انتظار جهان

تغییرات اقلیمی در دنیا همواره در جریان است. گاهی تغییرات اقلیمی جهت مثبت و گاه با تغییرات اقلیمی در جهت منفی روبرو هستیم. دکتر حجت میان آبادی وضعیت تغییرات اقلیمی در ایران و جهان را تشریح و نکاتی در این باب عنوان کرد.

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، تغییرات اقلیمی در نقاط مختلف جهان، علاوه بر تحت تاثیر قرار دادن لایه اُزُن، بر گرمای هوا و نتیجتاً بالا آمدن سطح آب ها و ذوب شدن یخ های قطبی شده است. این وضعیت به نوبه خود باعث وقوع سیل در مناطق و یا برعکس آن خشکسالی در طبیعت می شود.

باید در نظر داشت که تغییرات اقلیمی آن گونه که اغلب در رسانه ها مطرح می شود فقط باعث تخریب نمی شود بلکه می تواند موجب افزایش بارندگی ها، کاهش سطح آلودگی هوا و مواردی از این قبیل شود. بنابراین می توان از تغییرات اقلیمی علاوه بر تهدیداتی که برای بشر به دنبال دارد، به چشم فرصت نیز نگاه کرد.

در هر صورت تغییرات اقلیمی همواره جریان داشته اما برخی سیاست ها و مدیریت های غلط انسانی نیز در بهم ریختگی اقلیم و محیط زیست موثر است. در ایران و سایر نقاط دنیا شاهدیم که سدسازی ها، آتش سوزی جنگل ها، قطع درختان و مواردی از این قبیل با هدف سرمایه گذاری و استفاده از منابع طبیعی به صورتی غلط انجام می شود، حال آنکه بانیان این وضع، خودشان را در این حوادث مقصر نمی دانند و آن را به گردن تغییرات اقلیمی می اندازند.

با پژوهشگر دیپلماسی آب و استادیار دانشکده کشاورزی تربیت مدرس در این رابطه گفت و گو کردیم و تحلیل ایشان را نسبت به تغییرات اقلیمی موجود و نحوه مدیریت انسان ها در برابر آن جویا شدیم.

تغییر اقلیم همیشه تهدید نیست

حجت میان آبادی، پژوهشگر دیپلماسی آب در تشریح وضعیت تغییرات اقلیمی در سراسر دنیا و اثرات آن بر زندگی بشر به خبرنگار رکنا اظهار داشت: در ابتدا باید در نظر داشت که در رسانه ها هنوز شناخت کافی نسبت به تغییرات اقلیم وجود ندارد. تغییرات اقلیم می تواند سبب افزایش چالش های آبی، خشکسالی و گرمای هوا شود، از طرفی تغییرات اقلیمی همزمان موجب افزایش بارندگی نیز خواهد شد. به بیان ساده، تغییر اقلیم همیشه تهدید نیست و می تواند فرصت هایی را نیز به بار آورد.

وی با بیان این که همواره به جنبه های تهدید آمیز تغییر اقلیمی توجه شده است، افزود: تغییر اقلیم می تواند سبب افزایش آلودگی در برخی کلانشهرها و در موارد دیگر باعث ایجاد هوای پاک در شهرهای بزرگ باشد، با این حال افراد عمدتاً گمان می کنند که تغییرات اقلیمی همواره باعث آلودگی هوا خواهد شد.

برخی سیاست مداران، سوءمدیریت خود را گردن تغییرات اقلیمی می اندازند

استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس در مورد وضعیت تغییرات اقلیمی در دنیا ادامه داد: مشکل اصلی تغییر اقلیم، بهم خوردن ساختار طبیعی محیط زیست است که چندین قرن بر کره زمین حاکم بوده است. بر اثر یکسری تغییرات، بعضی مناطق خشک تر و بعضی جاها بیشتر مرطوب می شوند و این موضوع باعث تغییرات اقلیمی می شود.

میان آبادی به بررسی اندک اثرگذاری تغییرات اقلیمی بر مسائل مختلف بشر اشاره کرد و گفت: جاری بودن اثر تغییر اقلیم باعث شده است که مدیران و سیاست مداران در اکثر نقاط دنیا، سوءمدیریت ها و ناکارآمدی های خود را به گردن یک پدیده انسان ساز اما خارج از توان انسان، به نام تغییر اقلیم بگذارند. به عنوان مثال، خشک شدن دریاچه ارومیه چند درصد به دلیل تغییرات اقلیمی و چند درصد بر اثر سوء مدیریت و سیاست گذاری های غلط بوده است؟

به موضوع تغییرات اقلیمی به صورت دو قطبی نگاه می شود

این پژوهشگر دیپلماسی آب در رابطه با نوع نگاه انسان ها به مقوله تغییرات اقلیمی در محیط زیست اظهار داشت: تغییر اقلیم مسئله مهمی است اما به دلیل آن که انسان همواره به صورت تقلیل گرا به موضوعات نگاه می کند، باعث شده است تا دو قطبی در نگاه افراد ایجاد شود و به قول ادبیات پارسی، افراد یا از این طرف بام افتاده اند یا از آن طرف بام. باید توجه داشت افرادی هستند که مسئله تغییر اقلیم را کاملاً انکار می کنند، مثلاً در سیاسیون ترامپ چنین عقایدی داشت. در مقابل کسانی وجود دارند که همه مشکلات را به گردن مدیران می اندازند. در این وضعیت، تعادل حاکم نیست. تعییر اقلیم، عاملی است از بین مجموعه عواملی که سبب ایجاد مشکلات متعدد در محیط شده است، اما در هر مسئله ای سهم تغییر اقلیم بسیار مهم است.

تغییرات اقلیمی منطقه ما به سمت منفی است

این فعال حوزه آب با ذکر یک مثال ادامه داد: اکنون در بحث اقتصادی چقدر از مشکلات اقتصادی کشور محدود به موضوع حقوق های نجومی می شود؟ آیا محدود کردن همه مشکلات اقتصادی به مسئله حقوق های نجومی منطقی به نظر می رسد؟ حال، همانند این موضوع در مسئله آب برای اهالی طرفداران محیط زیست مطرح شده است.

حجت میان آبادی در مورد میزان اثرگذاری تغییرات اقلیمی بر مشکلات محیط زیستی افزود: در بعضی موارد تغییر اقلیمی در جهت مثبت و بعضی موارد نیز منفی است، با این حال در منطقه ما این تغییرات عمدتاً منفی بوده است. نکته بسیار مهم این است که مشکلات بشریت امروز، بیش از آن که ناشی از پدیده انسان ساز اما خارج از توان انسانی به نام تغییر اقلیم باشد، ناشی از سیاست گذاری های غلط در حوزه خود است. در همه جای دنیا مدیران و سیاست گذاران یاد گرفته اند که هر مشکلی را به گردن تغییر اقلیم بیندازند. عاملی که مسئولین باید نسبت به آن پاسخگو باشند، تبدیل به عاملی برای فرار مسئولین شده است. سوال اینجاست که وجود تعارض منافع در بین مسئولان ضربه بیشتری به حوزه آب، اقلیم و محیط زیست کشور می زند یا مسئله ای به نام تغییر اقلیم؟ بدون شک، باید به هر دو موضوع مهم اما با ضریب توجه مناسب توجه شود.

مهاجرت های اقلیمی تنها به خاطر تغییرات اقلیمی نیست

استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس به تاثیر بیشتر سوءمدیریت ها در تغییرات محیط زیستی و به تبع آن مهاجرت های اقلیمی اشاره کرد و افزود: آیا تعارض منافع و بی عدالتی در خوزستان عامل موثر و اصلی‌تر تنش های آبی شده است یا تغییر اقلیم؟ این ها سوالاتی هستند که حتماً باید به آن ها توجه شود. اکنون مهاجرت های اقلیمی یکی از پیامدهای اصلی ناشی از تغییرات اقلیمی هستند، این موارد می توانند سیل ها و تغییرات اقلیمی را تشدید کرده و باعث ایجاد تغییر اقلیمی شوند. در حال حاضر جای سوال است که چند درصد به دلیل تغییرات اقلیمی اقدام به مهاجرت کرده و چند درصد به دلیل سوء مدیریت مدیران دست به این کار زده اند؟ مهاجرت هایی که مردم سیستان و بلوچستان می کنند، به دلیل تغییرات اقلیمی است یا اقداماتی مانند سدسازی در بالادست مناطق سیستان و بلوچستان؟

میان آبادی در پایان با ذکر یک مثال بیان کرد: بار مهاجرت های خوزستان که به دلیل سوء مدیریت شدید کیفی در سه سطح محلی، ملی و بین المللی در خوزستان رخ می دهد، نباید بر گردن تغییر اقلیم باشد. بدون شک، مسئله تغییر اقلیم را موضوعی مهم، قابل توجه و تامل می دانیم. اما متاسفانه وقتی صحبت از تغییر اقلیم به میان می آید، مسئولین ابراز می کنند که از دست ما کاری بر نمی آید و تغییر اقلیم به طور طبیعی شرایط را به این وضعیت کشانده است. این در حالی است که در حوزه مواجهه با اثرات مخرب تغییر اقلیم نیز شاهد اقدامات و سیاستگذاری‌های صحیح و مناسبی در کشور نیستیم.