تهدید جمعیت ماهیان رودخانه ای در سایه گسترش فقر / شکارچیان به بهانه امرار معاش پرندگان مهاجر را قتل عام می کنند

در سال های اخیر صید ماهیان رودخانه ای کشور به شدت گسترش پیدا کرده است. بسیاری از کارشناسان، دشواری های معیشتی مردم را از جمله عوامل گسترش بی رویه صید ماهیان رودخانه ای می دانند. در این میان روش های غیرقانونی متعددی برای صید ماهیان رودخانه ای در سطح کشور رایج شده است. ریختن سم، استفاده از دینامیت، اتصال شوک الکتریکی و پهن کردن تورهای سراسری از جمله روش های غیرقانونی صید ماهیان رودخانه ای است. اما همزمان با گسترش بی رویه صید ماهیان رودخانه ای ، شاهد رواج شکار غیرقانونی حیات وحش و بخصوص قتل عام پرندگان مهاجر در سال های اخیر هستیم.

ماجرای مرگ مشکوک ماهی ها در یزد چه بود؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، در روزهای اخیر وقوع حادثه ای عجیب در شهرستان مهریز استان یزد، مجددا توجه ها را به نحوه صید آبزیان رودخانه ای در ایران جلب کرده است؛ ماجرا از این قرار است که صبح روز یکشنبه 31 مرداد، حادثه ای ناشناخته موجب مرگ تعداد زیادی از ماهیان قنات جهانی حسن آباد در مهریز یزد شد. مساله ای نگران کننده‌ که علاوه بر حیات این موجودات، سلامت آب این قنات را با ابهام و جامعه محلی را با نگرانی‌ مواجه کرد.

در این میان برخی کارشناسان اداره کل محیط زیست استان یزد گمانه زنی کرده اند که مرگ مشکوک ماهیان قنات جهانی احتمالا به دلیل ریختن کلر توسط صیادان به درون آب قنات رخ داده است؛ ماجرا از این قرار است که ظاهرا صیادان ماهی برای این که از بین بردن ماهی ها، بعضا آب چشمه ها، رودخانه ها و حتی قنات ها را با مواد ممنوعه آلوده می کنند. سودجویان پس از انجام این اقدام نیز ماهی های درشت را شکار کرده و ماهی های کوچکتر را رها می کنند. کارشناسان اداره کل محیط زیست استان یزد معتقدند که این اتفاق منجر به مرگ ماهی ها در قنات روستای مهریز استان یزد شده است.

محمدرضا فاطمی، کارشناس آبزیان اما در گفت و گو با رکنا معتقد است که دلیل مرگ ماهیان در قنات استان یزد نمی تواند ریخته شدن کلر یا دیگر مواد شیمیایی در آب قنات روستا باشد. او در توضیح بیشتر گفت: اصولا تنوع ماهیان موجود در قنات های ایران کشور زیاد نیست و فقط دو سه گونه ماهی ریز از دسته کاپوئتا در قنات ها زندگی می کنند که ارزش اقتصادی بالایی ندارند و بعید است که صیادان بخواهند برای صید این ماهی، در آب قنات سم بریزند. همچنین اساسا قنات های کشور فاقد ارزش تجاری لازم برای صید ماهی هستند و به ندرت صید ماهی در قنات های ایران انجام می شود.

از انداختن دینامیت در رودخانه ها تا ریختن سم برای صید ماهی

اما با وجود این که سم ریختن برای صید ماهی در قنات ها توجیهی ندارد، ریختن سم در آب رودخانه ها و تالاب ها یکی از مرسوم ترین و آسیب‌زاترین روش ها برای صید آبزیان رودخانه ای است که هم اکنون در بیشتر نقاط کشور رواج دارد؛ روشی که به همراه انداختن دینامیت در رودخانه ها و تالاب ها از جمله رایج ترین روش های غیرقانونی برای صید ماهی در ایران است.

به گفته فاطمی، صیادان با این دو روش یا آبزیان رودخانه ای یا تالابی را می کشند و بعد از آمدن آنها روی آب، ماهیان را صید می کنند، یا این که آبزیان را بی حس می کنند و پس از آمدن روی آب، آنها را می گیرند. البته آن طور که این کارشناس آبزیان می گوید، اصولا از روش ریختن سم بیشتر برای صید ماهیان تالابی استفاده می شود و روش مرسوم تر صید ماهییان رودخانه ای، انداختن دینامیت است.

در این میان باید توجه داشت که بسیاری از ماهیان تالابی یا رودخانه ای کشور که به دست مردم می رسد، با استفاده از همین روش ریخته شدن سم کشته شده اند و قطعا مصرف آنها برای سلامت مردم زیان آور است؛ اما متاسفانه در سایه ضعف نظارتی سازمان محیط زیست، این روش غیرقانونی برای صید ماهیان رودخانه ای و تالابی همچنان در بسیاری از نقاط کشور مرسوم است.

صیادان ماهی را با شوک الکتریکی و تور سراسری می کشند

فاطمی در بخش دیگری از صحبت هایش استفاده از شوک الکتریکی را نیز از دیگر روش های غیرقانونی برای صید آبزیان توصیف کرد و گفت: شوک الکتریکی معمولا برای صید تحقیقاتی در رودخانه ها به کار می رود، اما به دلیل ضعف نظارتی سازمان محیط زیست، اکنون این روش خطرناک برای صید ماهیان تالابی به شدت رایج شده است.

این کارشناس آبزیان ادامه داد: برخی صیادان نیز از روش غیرقانونی دیگری یعنی پهن کردن تورهای سراسری در دو سوی رودخانه ها برای صید آبزیان استفاده می کنند که در این روش تمام ماهی های ریز و درشت باهم صید می شوند و جمیعت آبزیان موجود در یک رودخانه به شدت به خطر می افتد.

وی درباره نحوه صید قانونی آبزیان رودخانه ای و تالابی ایران توضیح داد: تنها حالت قانونی صید آبزیان در آب های داخلی کشور، دریافت مجوز از سازمان محیط زیست و صید ماهیان با استفاده از قلاب یا تورهای گوشگیر کوچک است؛ آن هم به شرطی که این صید در زمان ها و مکان های مشخص شده از سوی سازمان محیط زیست انجام شود و هر اقدام دیگری غیر از این غیرقانونی تلقی می شود.

سقوط جمعیت آبزیان رودخانه ها و تالاب ها بر اثر صید بی رویه

این کارشناس آبزیان درباره علت آسیب دیدن محیط زیست آب های داخلی کشور بر اثر صید غیرقانونی ماهی ها توضیح داد: اکنون میزان بهره برداری از آبزیان رودخانه ای و تالابی در ایران بیش از ظرفیت اکوسیستم است و به همین دلیل، هر روشی که در آن جمعیت زیادی از آبزیان باهم از بین بروند، منجر به وارد شدن آسیب های زیادی به تنوع زیستی آبزیان آب های داخلی کشور می شود.

این در حالی است که به گفته فاطمی، در سال های گذشته که میزان بهره برداری از آبزیان رودخانه ای و تالابی کمتر از شرایط حاضر بود، آبزیان با هر روشی که صید می شدند، بازهم می توانستند که با زادآوری سریع جمعیت خود را بازسازی کنند؛ اما اکنون توسعه بی رویه صید ماهی های آب های داخلی منجر به آن شده است که استفاده از روش های غیرقانونی، آسیب زیادی را به جمعیت آبزیان بزند.

وی در همین راستا تاکید کرد: بسیاری از آبزیان رودخانه ای و تالابی کشور، گونه های بومی و منحصر به فرد محسوب می شوند؛ مثلا ما در رودخانه های خوزستان ماهی شیربد را داریم که طول آن به بیش از 7 متر می رسد و در هیچ کجای جهان نمونه آن مشاهده نمی شود. جمعیت این ماهی ها نیز قطعا نیاز به حفاظت دارد، اما متاسفانه در سال های اخیر، گسترش بی رویه صید آبزیان رودخانه ای و تالابی جمعیت ماهی هایی از این دست را به خطر انداخته است.

تهدید جمعیت ماهی ها با سدسازی نامتوازن و ورود فاضلاب به رودخانه ها

فاطمی با انتقاد از ضعف عملکرد سازمان محیط زیست در برخورد با صیادان غیرمجاز تاکید کرد: علی رغم این که همه ساله سازمان محیط زیست افراد زیادی را بابت صید غیرمجاز آبزیان جریمه می کند و تورهای آنها را نیز ضبط می کند، اما هم اکنون هزاران نفر در کشور مشغول صید آبزیان هستند و همین مساله فشار زیادی را به جمعیت ماهیان آب های داخلی کشور وارد کرده است.

همچنین به گفته این کارشناس آبزیان، در چنین شرایطی کم شدن آب رودخانه ها بر اثر سدسازی های نامتوازن و ورود فاضلاب تصفیه نشده به بسیاری از رودخانه های کشور، منجر به آن شده است که هم زادآوری آبزیان رودخانه ها با مشکل مواجه شود و هم جمعیت بسیاری از آبزیان رودخانه ای و تالابی کشور به شدت سقوط کند.

فقر، مردم را به صید غیرقانونی ماهی کشانده است

فاطمی یکی از مهمترین عوامل گسترش بی رویه صید آبزیان در سال های اخیر را دشوار شدن شرایط اقتصادی مردم توصیف کرد و تاکید داشت: اساسا هرچقدر وضعیت اقتصادی مردم دشوارتر شود، برداشت از منابع طبیعی از جمله صید آبزیان نیز بیشتر می شود. اکنون هم در تمام نقاط کشورمان که رودخانه یا تالاب وجود دارد، بسیاری از مردم به دلیل مشکلات اقتصادی دست به صید ماهی با روش های غیرقانونی می زنند.

این کارشناس آبزیان با بیان این که صید غیرقانونی آبزیان آب های داخلی بیشتر در رودخانه های منشعب از رشته کوه زاگرس اتفاق می افتد، عنوان کرد: اساسا جمعیت ماهیان رودخانه ای و تنوع زیستی رودخانه های مربوط به رشته کوه البرز بسیار کمتر از آب های داخلی مربوط به زاگرس است و به همین دلیل، شاهد آن هستیم که صید آبزیان در رودخانه های منشعب از زاگرس از البرز بیشتر است.

وی در ادامه تاکید کرد: صید بی رویه آبزیان به صورت غیرقانونی که در سال های اخیر به دلیل مشکلات معیشتی مردم گسترش یافته، جمعیت بسیاری از ماهیان رودخانه ای و تالابی کشور را به شدت کاهش داده و این جمعیت ها در معرض تهدید قرار داده است؛ البته باید توجه داشت که سوء مدیریت منابع آبی که منجر به خشک شدن بخشی از رودخانه های کشور شده، بیش از صید بی رویه به جمعیت آبزیان کشور آسیب زده است.

چارپایان و پرندگان را هم به بهانه فقر می کشند

در این میان اما باید توجه داشت که آبزیان آب های داخلی تنها جانورانی نیستند که در سال های اخیر به دلیل مشکلات معیشتی مردم، جمعیت آنها مورد تهدید قرار گرفته است، بلکه در چند سال گذشته شاهد افزایش آمار شکار چارپایان و بخصوص پرندگان در نقاط مختلف کشور نیز بوده ایم؛ به نحوی که در این سال ها هم آمار شکار غیرقانونی کل، میش، آهو و ... افزایش یافته است و هم در نیمه دوم سال شاهد نسل کشی پرندگان مهاجر در استان های مازندران، خوزستان و برخی دیگر از نقاط کشور هستیم.

این نکته ای است که محمدعلی یکتانیک، کارشناس حیات وحش در گفت و گو با رکنا در میان گذاشت و تاکید کرد: طبیعتا هرچقدر مشکلات معیشتی مردم بیشتر شود، فشار بر منابع طبیعی مختلف از جمله حیات وحش نیز افزایش می یابد. اما متاسفانه بسیاری از افراد از این اصل به شدت سوء استفاده می کنند و شکار تمام چارپایان را به فقر نسبت می دهند.

وی در توضیح بیشتر گفت: قطعا کسی که می تواند با هزینه ای زیاد تفنگ و فشنگ شکاری تهیه کند و ریسک پرداخت جریمه های سنگین را نیز می پذیرد و برای شکار حیات وحش به دل طبیعت می زند، فقیر نیست و نمی توان گفت این فرد برای مشکلات معیشتی خود دست به شکار می زند. اما متاسفانه سال هاست که فقر به دستاویزی برای سوء استفاده از محیط زیست و حیات وحش تبدیل شده است.  

نسل کشی پرندگان مهاجر با توجیه تلاش برای امرار معاش

یکتانیک در این راستا به کشتار پرندگان مهاجر در نقاط مختلف کشور اشاره کرد و گفت: متاسفانه کشتار پرندگان مهاجر در کشورمان نیز با توجیه فقر انجام می شود، این در حالی است که سال هاست ما در نیمه دوم سال شاهد آن هستیم که بازارهای علنی تجارت پرندگان مهاجر که به صورت کاملا غیرقانونی صید شده اند، در شمال و جنوب کشور شکل می گیرد و کسی هم با آن برخورد نمی کند.

این کارشناس حیات وحش ادامه داد: متاسفانه برخی مسئولان محلی با این توجیه که بخشی از مردم استان های مازندران و خوزستان از طریق صید پرندگان مهاجر امرار معاش می کنند، این اقدام غیرقانونی صیادان را توجیه می کنند. این توجیهات نیز اکنون صید این پرندگان را به تجارتی گسترده تبدیل کرده است که افراد بسیاری از آن بهره مند می شوند.

گروه های مادری چارپایان در تیررس شکارچیان

یکتانیک با تاکید بر این که عمدتا گروه های مادری پستاندران در معرض شکار قرار دارند، تصریح کرد: معمولا بیشتر میش، بز، آهو و گوزن هایی در تیررس شکارچیان قرار دارند که مادر هستند و به همراه توله های خود زندگی می کنند و به همین دلیل، هم سرعت حرکتشان کمتر است و هم بیشتر نیاز دارند که به مناطقی مثل آبشخورها مراجعه کنند و خود را در معرض شکار شدن قرار دهند.

این کارشناس حیات وحش در ادامه تاکید کرد: شکار گروه های مادری قطعا آسیب های زیادی را به تنوع زیستی کشور وارد می کند، زیرا این گروه ها از نظر علمی جمعیت موثری محسوب می شوند که می توانند به رشد جمعیت حیات وحش کمک زیادی کنند.

وی در پایان تصریح کرد: با توجه به این که در روش های مختلف صید پرندگان مهاجر بخصوص روش استفاده از دام هوایی اساسا انتخاب گونه برای صید انجام نمی شود، تمام انواع گونه های پرندگان مهاجر در معرض صید قرار دارند؛ گونه هایی که بسیاری از آنها حرام گوشت هستند، اما به صورت کاملا علنی در بازارهای مناطق مختلف کشور فروخته می شود و حتی رستوران ها نیز آنها را عرضه می کنند.