دانشجویان رشته هایی را انتخاب می کنند که بیکار می مانند / بی توجهی به آموزش های فنی و حرفه ای در ایران + صوت

تمام داوطلبان کنکور از 14 تا 20 مرداد باید با مراجعه به سایت سازمان سنجش انتخاب رشته کنند. انتخاب رشته دغدغه ای جدی برای تمام افرادی است که در آستانه دانشجو شدن قرار دارند، اما متاسفانه بسیاری از داوطلبان کنکور در هنگام انتخاب رشته نه توجهی به ویژگی های شخصیتی خود دارند و نه بازار کار واقعی تمام رشته ها را به طور دقیق بررسی می کنند. این مساله منجر به آن شده است که بیشتر داوطلبان در موسم انتخاب رشته دست به انتخاب رشته هایی بزنند که اصطلاحا پرطرفدار هستند، اما یافتن شغل در آنها بسیار دشوار است. انتخاب رشته نادرست به همراه بی توجهی مکرر وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم نسبت به ترویج آموزش های فنی و حرفه ای در ایران منجر به آن شده است که «بیکاری» نصیب بخش زیادی از فارغ التحصیلان جامعه شود.

بی توجهی به سند تحول آموزش و پرورش ریشه انتخاب رشته های نادرست

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، بار دیگر نتایج اولیه کنکور سراسری اعلام شده و موسم انتخاب رشته فرا رسیده است. اما هنوز هم شاهد آن هستیم که مانند سال های گذشته بیشتر داوطلبان متقاضی رشته هایی هستند که هم صندلی های دانشگاهی آنها پر است و هم مشاغل مرتبط با آنها در سطح جامعه اشباع شده است. همین مساله باعث می شود که بیشتر داوطلبان کنکور در نهایت به انتخاب رشته هایی بپردازند که حاصلی جز بیکاری برایشان نخواهد داشت.

زیرا با توجه به رقابت سخت برای یافتن شغل در بسیاری از رشته ها، قطعا بخش زیادی از داوطلبان کنکور که دست به انتخاب رشته های اصطلاحا پرطرفدار می زنند، یا اساسا در رشته های انتخابی خود پذیرفته نخواهند شد یا حتی در صورت قبولی و فارغ التحصیلی در این رشته ها، نخواهند توانست شغل مورد نظر خود را پیدا کنند، زیرا که نه در مدارس و نه در دانشگاه های ما توجهی کافی به لزوم پرداختن به آموزش های فنی و حرفه ای نمی شود و همین مساله نیز به افزایش آمار بیکاری در سطح جامعه دامن می زند.

در این میان برخی کارشناسان معتقدند که ریشه اصلی تمایل داوطلبان کنکور به انتخاب رشته های پرطرفدار یا همان رشته های پولساز که موجب تقاضای بیش از حد برای یک رشته دانشگاهی و برهم خوردن بازار کار آن رشته می شود، بی توجهی به اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بخصوص اجرای صحیح نظام جامع هدایت تحصیلی در سال های گذشته است.

این نکته ای است که ابراهیم سحرخیز، معاون پیشین دوره متوسط وزارت آموزش و پرورش در گفت و گو با رکنا روی آن دست گذاشت و عنوان کرد: اگر ما سند تحول بنیادین آموزش و پرورش را به‌درستی اجرایی می کردیم، هم می توانستیم هیولای کنکور را مهار کنیم و هم آینده اشتغال را متناسب با نیاز بازار کار تنظیم می کردیم و هم آموزش و پرورش و آموزش عالی ما مهارت محور می شدند.

50 درصد دانش آموزان باید به سمت رشته های فنی و حرفه ای هدایت شوند

این کارشناس آموزشی با انتقاد از عدم اجرای صحیح نظام جامع هدایت تحصیلی گفت: هدایت تحصیلی به این معنا نیست که دانش آموزان کاملا اختیار داشته باشند که در دوره متوسطه بدون شناخت کافی و توجه به آینده اشتغال کشور، متقاضی رشته هایی شود که در سطح جامعه پولسازتر محسوب می شوند. همین مساله نیز منجر به آن شده است که در چند سال اخیر شاهد هجوم دانش آموزان به رشته تجربی باشیم.

وی با تاکید بر این که بی توجهی به نظام هدایت تحصیلی در انتخاب رشته دانشگاه نیز وجود دارد، تصریح کرد: اکنون بیشتر خانواده ها به این نتیجه رسیده اند که رشته های مهندسی از نظر اشتغال اشباع شده اند و آمال و آرزوی بسیاری از خانواده ها این است که فرزندان آنها در رشته های پزشکی و پیراپزشکی پذیرفته شوند. مساله ای که ریشه اصلی آن به معیوب بودن نظام هدایت تحصیلی در کشورمان بازمی‌گردد.

سحرخیز در همین راستا با تاکید بر این که باید نظام هدایت تحصیلی از سال های گذشته اصلاح می شد، اظهار داشت: نظام هدایت تحصیلی ما باید به گونه ای اصلاح می شد که از همان دوره ابتدایی، روی علایق و شناخت دانش آموزان و کشف استعدادهای آنها کار شود و این استعدادیابی نیز باید با مشارکت کادر مدرسه، مشاوران، معلمان و خانواده ها انجام می شد، اما متاسفانه اکنون بیشتر مدارس ابتدایی ما فاقد مشاور هستند.

وی با بیان این که براساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش باید 50 درصد دانش آموزان به سمت رشته های فنی حرفه ای و کاردانش هدایت می شدند، عنوان کرد: وقتی ما هنوز نظام هدایت تحصیلی را به درستی اجرایی نکرده ایم و برای جذاب شدن رشته های فنی و حرفه ای و کاردانش برنامه ریزی نکرده ایم و کارگاه های بسیاری از هنرستان ها فاقد تجهیزات به‌روز هستند، طبیعتا دانش آموزان نیز به این رشته ها جذب نمی شود و همین مساله منجر به آن می شود که بیشتر دانش آموزان سعی کنند که از طریق ورود به دانشگاه آینده خود را بسازند.

نیاز جامعه به رشته های فنی و حرفه ای بیشتر از رشته های نظری است

در این میان چند نکته مهم از این صحبت های سحرخیز برداشت می شود، از جمله این که اکنون خانواده ها همچنان فرزندان خود را به سمت رشته هایی هدایت می کنند که به دلیل درآمدزایی بیشتری برخی افراد در آنها، پرطرفدارتر محسوب می شوند و به همین دلیل، همچنان رشته تجربی در صدر رشته های انتخابی دانش آموزان در مقطع متوسطه قرار دارد.

این در حالی است که بخش زیادی از داوطلبان رشته تجربی در کنکور سراسری در رشته های پرطرفدار حوزه پزشکی پذیرفته نمی شوند و طبیعتا ناچار به تحصیل در رشته های کم طرفدار پیراپزشکی هستند. در این میان با توجه به این که بازار کار بخش زیادی از این رشته ها نیز با وجود حضور پرتعداد دانشجویان در سال های اخیر در حال اشباع شدن قرار دارد، این مساله منجر به بیکار ماندن بخش زیادی از فارغ التحصیلان رشته های زیرمجموعه علوم تجربی در سال های آتی خواهد شد.

اما اگر نظام هدایت تحصیلی در ایران به گونه ای بود که بخش زیادی از این افراد از همان ابتدای شروع تحصیل در مقطع متوسطه دوم به سمت رشته های فنی و حرفه ای هدایت می شدند و در دانشگاه نیز در رشته های مهارتی تحصیل می کردند، قطعا بعد از فارغ التحصیلی، راحت تر می توانستند شغلی برای خود دست و پا کنند، زیرا اکنون نیاز جامعه به مشاغل خدماتی حوزه فنی و حرفه ای بسیار بیشتر از رشته های نظری است که بازار کار بسیاری از آنها اشباع شده است.

شیوه انتخاب رشته از سال 1350 تغییری نکرده است

سحرخیز ضمن در همین راستا تاکید کرد که در سال های اخیر تفکری اشتباه در جامعه ما شکل گرفته است مبنی بر این که یافتن شغل مناسب حتما از مسیر تحصیل در دانشگاه می گذرد، این در حالی است که هیچ نیازی نیست که بیش از 15 میلیون دانش آموز همه از مسیر دانشگاه وارد بازار کار شوند.

به گفته این کارشناس آموزشی، براساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش قرار بود تمام دانش آموزان جدا از این که در رشته های نظری یا مهارتی دیپلم گرفته اند، هنگام اخذ مدرک دیپلم، حداقل یک مهارت شغلی را بلد باشند، اما اکنون در سایه نبود نقشه راه برای اجرای این سند و نظام جامع هدایت تحصیلی، همچنان دانش آموزان و دانشجویان ایرانی با شیوه ای سنتی، به انتخاب رشته دبیرستان یا دانشگاه می پردازند و از سال 1350 تا کنون این شیوه هیچ تغییری نیافته است.

معاون پیشین وزارت آموزش و پرورش البته کمبود منابع مالی این وزارتخانه را از جمله مهمترین دلایل بی توجهی نظام آموزشی ایران به مهارت آموزی دانست و اظهار داشت: وقتی شرایط آموزش و پرورش به گونه ای است که حقوق معلمان را به زور پرداخت می کند، طبیعتا این وزارتخانه نه می تواند کارگاه های هنرستان ها را تجهیز کند و نه می تواند به دانش آموزان نظری مهارت های شغلی بیاموزد.

وی در ادامه تاکید کرد: در سند بنیادین تحول آموزش و پرورش تاکید شده است که 50 درصد دانش آموزان باید در رشته های فنی و حرفه ای تحصیل کنند و به جز آنها سایر دانش آموزانی که در رشته های نظری تحصیل می کنند نیز باید مهارت های شغلی یاد بگیرند، اما در دهه های اخیر هیچ توجهی به این دو بند از سند تحول بنیادین نشده است و آخرین باری هم که برنامه ای در این زمینه اجرا شد به اجرای ناموفق طرح «کاد» در دهه 60 بازمی‌گردد.

مهارت های شغلی باید در طول مدرسه به دانش آموزان آموخته شود

سحرخیز معتقد است که اگر تمام دانش آموزان اعم از همه دختران و پسرانی که در رشته های نظری تحصیل می کنند، در دوران تحصیل خود در آموزش و پرورش مهارت های مختلفی را یاد بگیرند، قطعا برای ورود به بازار کار در آینده آماده می شوند، اما اکنون مدرک گرایی بیش از حد در ایران منجر به آن شده است که تقریبا همه دانش آموزان احساس می کنند که پیش از ورود به بازار کار نیاز به تحصیلات دانشگاهی دارند.

وی با بیان این که حتی در کشورهای پیشرفته جهان نیز چنین سطحی از مدرک گرایی وجود ندارد، اظهار داشت: استاندارد کشورهای پیشرفته جهان این است که به ازای هر یک مهندس، چهار تا پنج تکنسین در یک کارگاه یا کارخانه کار می کنند، تکنسین هایی که یا دارای مدرک فوق دیپلم هستند یا اصلا به دانشگاه نرفته اند و کارگران دیپلمه ای هستند که با کسب تجربه به مهارت های مختلفی دست یافته اند.

اما به گفته این کارشناس آموزشی، هم اکنون یافتن شغل برای فارغ التحصیلان دانشگاهی ما که مدرک لیسانس یا فوق لیسانس دارند حتی دشوارتر از افراد دیپلمه یا زیر دیپلم است، به نحوی که حتی افراد با وجود داشتن مدرک مهندسی و بعد از 16 تا 18 سال تحصیل در مدارس و دانشگاه ها، بازهم نیاز دارند که برای ورود به بازار کار در دوره های فنی و حرفه ای آزاد شرکت کنند.

این در حالی است که برای این که یک فرد بتواند لیسانس یا فوق لیسانس بگیرد، صدها میلیون تومان از جیب خانواده او و بیت المال کشور هزینه شده است، اما متاسفانه بسیاری از افرادی که دارای مدارک دانشگاهی هستند، به دلیل کمبود ارائه آموزش های مهارتی در آموزش و پرورش و البته نظام آموزش عالی، فاقد بسیاری از مهارت لازم برای ورود به بازار کار هستند و حتما نیاز دارند که این مهارت ها را در دوره های فنی و حرفه ای آزاد یاد بگیرند.  

معاون پیشین وزارت آموزش و پرورش با انتقاد از بی توجهی مداوم به لزوم ارائه آموزش های مهارتی در نظام آموزشی ایران تاکید کرد: لازم نیست که تمام دانش آموزان برای ورود به بازار کار نیاز داشته باشند که به دانشگاه بروند، بلکه ما باید نظام آموزشی را به گونه ای طراحی کنیم که تمام دانش آموزان با کسب مهارت های فنی و حرفه ای گوناگون در طول دوران مدرسه، بتوانند در همان 18 سالگی وارد بازار کار شوند و بعد اگر خواستند، وارد دانشگاه شوند و تخصص لازم برای شغل خود را کسب کنند.

خودشناسی ؛ مهمترین اصل در انتخاب رشته

سحرخیز در بخش دیگری از صحبت هایش نیز به تمام داوطلبان کنکور توصیه کرد که برای انتخاب رشته تمام ویژگی های شخصیتی خود و البته همه ویژگی های رشته ای را که می خواهند انتخاب کنند، در نظر بگیرند. او در توضیح بیشتر گفت: انتخاب رشته مثل یک بسته است که نمی توان بدون گرفتن مشاور، آن را باز کرد. اما کسی که داوطلبان کنکور را برای انتخاب رشته هدایت می کند و به آنها مشاوره تحصیلی می دهد، باید نگاه همه جانبه ای به مراجعان خود و بازار کار رشته های گوناگون داشته باشد.

این کارشناس آموزشی، خودشناسی را مهمترین اصل در انتخاب رشته توصیف کرد و گفت: هیچ کس نباید به صرف این که رتبه بالایی کسب کرده است، بخواهد فقط در رشته های پرطرفدار تحصیل کند، زیرا ممکن است در آینده نتواند در این رشته ها شغلی به دست آورد. اما متاسفانه حاکمیت این جو غالب در میان داوطلبان کنکور، باعث شده است که دانشجویان رشته هایی را انتخاب کنند که در نهایت بیکار بمانند، زیرا خیلی از افرادی که حتی می توانند در رشته های مرتبط با علایق خود پذیرفته شوند، براساس بی توجهی به ویژگی های شخصیتی‌شان، به رشته هایی روی می آورند که از پس آن برنمی‌آیند.

وی با اشاره به آسیب های انتخاب رشته نامتناسب با علاقه و ویژگی های شخصیتی افراد گفت: در موارد متعددی دیده شده است که حتی برخی نفرات برتر کنکور وقتی وارد دانشگاه شده و دیده اند که رشته تحصیلی آنها متناسب با علایقشان نیست، یا تغییر رشته داده اند یا اساسا درس و دانشگاه را رها کرده اند. اتفاقاتی از این دست نیز معلول انتخاب رشته نادرست است. بنابراین تمام افراد باید پیش از انتخاب رشته، ویژگی های شخصیتی‌شان را به کمک یک مشاور بشناسند و به آن اشراف داشته باشند.

آینده شغلی تمام رشته ها را بشناسید، بعد انتخاب رشته کنید

معاون پیشین آموزش و پرورش لزوم داشتن شناخت دقیق از آینده بازار کار رشته های مختلف را نیز از دیگر پیش نیازهای انتخاب رشته توصیف کرد و اظهار داشت: تمام افراد باید آینده شغلی رشته هایی را که قصد انتخابشان را دارند، بررسی کنند و نباید تحت تاثیر جو موجود در میان هم سالان خود قرار گیرند. زیرا ما در شرایطی قرار داریم که ممکن است با ورود فناوری های جدید، در سال های آتی در بسیاری از رشته ها مانند امروز نیازی به نیروی انسانی نباشد و صاحبان بسیاری از مشاغل بیکار بمانند.

سحرخیز با تاکید بر لزوم پرهیز از چشم و هم چشمی میان خانواده ها در انتخاب رشته دانش آموزان تصریح کرد: این که فردی از یک خانواده در رشته پزشکی یا رشته های پرطرفدار دیگر پذیرفته می شود، به هیچ وجه دلیلی برای این مساله نیست که ما فرزندان خود را مجبور کنیم که حتما در همان رشته تحصیل کنند. همچنین خانواده ها باید توجه داشته باشند که صرف بالا بودن نمره حتما دلیلی برای این مساله نیست که افراد در رشته های تحصیلی پرطرفدار استعداد دارند.

این کارشناس آموزشی ادامه داد: بنابراین تمام افراد باید پیش از انتخاب رشته، علاوه بر کسب شناخت کافی نسبت به ویژگی های شخصیتی و خانوادگی خود، بازار کار رشته مد نظر خود در حال حاضر و در آینده را نیز مد نظر قرار بدند و نسبت به تمام رشته هایی که قصد انتخابشان را دارند، به اندازه کافی مطالعه کنند.

وی در پایان تصریح کرد: در این میان بهتر بود که نظام آموزشی ما نیز اطلاعات لازم درباره بازار کار تمام رشته ها را در اختیار داوطلبان کنکور قرار می داد یا مثلا در کنار دفترچه های انتخاب رشته ای که سازمان سنجش عرضه می کند، وزارت کار نیز دفترچه ای را منتشر می کرد که در آن بازار کار همه رشته ها بررسی شده بود تا دانشجویان با علم و آگاهی بیشتری انتخاب رشته می کردند.