آمونیاک چیست؟

به گزارش رکنا، آمونیاک (Ammonia) یک گاز بی‌رنگ با بوی تند و زننده است که فرمول شیمیایی آن NH₃ است. این ماده از یک اتم نیتروژن و سه اتم هیدروژن تشکیل شده و بسیار محلول در آب است.

آمونیاک در طبیعت از تجزیه مواد آلی به دست می‌آید و در صنعت به طور گسترده برای تولید کودهای شیمیایی، مواد شوینده، داروها و به عنوان گاز سردکننده استفاده می‌شود.

آمونیاک (NH₃) گازی است بسیار سبک‌تر از هوا، بی‌رنگ، با بویی بسیار تند و زننده که به راحتی در آب حل می‌شود و محلولی قوی به نام آب آمونیاک تشکیل می‌دهد. در طبیعت، آمونیاک از تجزیه مواد آلی مثل گیاهان و جانوران مرده تولید می‌شود. همچنین بدن انسان هم مقدار کمی آمونیاک تولید می‌کند که در کبد به اوره تبدیل شده و از طریق ادرار دفع می‌شود.

کاربردهای مهم آمونیاک:

    کشاورزی: عمده‌ترین کاربرد آمونیاک برای تولید کودهای شیمیایی (مثل اوره و نیترات آمونیوم) است که به رشد گیاهان کمک می‌کند.

    صنعت: در ساخت مواد شوینده، رنگ‌ها، پلاستیک‌ها، داروها و پارچه‌ها استفاده می‌شود.

    سیستم‌های سرمایشی: در سیستم‌های تبرید صنعتی، مخصوصاً در سردخانه‌های بزرگ از آمونیاک به عنوان گاز خنک‌کننده استفاده می‌شود.

    تصفیه آب: برای حذف آلاینده‌ها و تنظیم pH آب آشامیدنی هم از آمونیاک استفاده می‌کنند.

خطرات آمونیاک:

    استنشاق گاز آمونیاک در غلظت بالا می‌تواند باعث سوزش چشم‌ها، گلو، بینی، آسیب به ریه‌ها و حتی خفگی شود.

    آمونیاک بسیار خورنده است و تماس مستقیم آن با پوست یا چشم می‌تواند سوختگی شیمیایی ایجاد کند.

    به دلیل واکنش‌پذیری بالا، نشت آمونیاک در محیط‌های بسته خطرناک است و نیاز به تهویه فوری دارد.

نکته جالب:

آمونیاک یکی از ترکیبات اصلی در ابرهای سیاره‌های مشتری و زحل هم است!

دود یا بخار آمونیاک خالص بی‌رنگ است؛ یعنی خودش رنگ خاصی ندارد و دیده نمی‌شود.

اما چون آمونیاک بوی بسیار تندی دارد، افراد بلافاصله حتی با مقدار کم متوجه حضور آن می‌شوند. اگر آمونیاک در محیط مرطوب باشد (مثلاً در هوای مرطوب یا کنار آب)، می‌تواند با رطوبت هوا واکنش بدهد و ذرات ریز سفیدی ایجاد کند که شبیه دود سفید به نظر می‌آید. در واقع این مه سفید حاصل واکنش آمونیاک با آب موجود در هواست، نه خود آمونیاک.

دود نارنجی آمونیاک

دود نارنجی که ممکن است بعضی وقت‌ ها دیده شود، نشانه این است که آمونیاک خالص نیست یا با مواد دیگری واکنش داده است. به طور خاص:

اگر آمونیاک با اکسیدهای نیتروژن (مثل دی‌اکسید نیتروژن، NO₂) ترکیب شود، دود نارنجی یا قهوه‌ای تولید می کند.

این مواد معمولاً در محیط‌ های صنعتی یا در انفجارهایی که ترکیبات نیتروژنی ایجاد می شود.

برای مثال در انفجار یا آتش‌سوزی‌ های صنعتی (مثل بندرها، کارخانه‌ها، یا پالایشگاه‌ها)، اگر علاوه بر آمونیاک، مواد حاوی نیتروژن دیگر هم باشد، ممکنه گاز NO₂ آزاد بشود که رنگ آن نارنجی و قهوه ای است.

دود نارنجی از ماده سمی غیر از آمونیاک مثل دی‌اکسید نیتروژن است.