کمبود 60 هزار معلم و 30 هزار مشاور در مدارس دولتی/ مدرسه؛ جایی برای مد و فشن یا یادگیری؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، سامان سلامیان، معلم و روانشناس در گفت و گو با رکنا گفت: در ایران امروز، نظام آموزشی با چالش‌هایی روبه‌رو شده که صدای اعتراض دانش‌آموزان و خانواده‌ها را بلند کرده است. یکی از این صداها، متعلق به دانش‌آموزی زرنگ در سال دوازدهم است که تصمیم گرفت به جای حضور در دبیرستان دولتی، در خانه بماند و با شرکت در کلاس‌های آنلاین یک موسسه خصوصی برای کنکور آماده شود. او می‌گوید: «اگه بخوای درس بخونی، باید مدرسه نری!» نکته جالب اینجاست که مدرسه از او پول دریافت کرده تا اجازه دهد در خانه درس بخواند.

او افزود: این دانش آموز معتقد است که دبیرستان‌های دولتی دیگر محلی برای یادگیری نیستند، بلکه به فضایی برای نمایش مد و فشن، صحبت درباره کاشت ناخن، مژه و ابرو، باشگاه ورزشی، دوست‌پسر و پارتی تبدیل شده‌اند. حتی اگر دانش‌آموزی درس‌خوان به مدرسه برود، ممکن است مورد تمسخر همکلاسی‌هایش قرار گیرد. این وضعیت، سؤالم اساسی را پیش می‌کشد: آیا دبیرستان‌های دولتی ایران به جای آموزش، به محلی برای فعالیت‌های اجتماعی غیرمرتبط تبدیل شده‌اند؟

کمبود 60 هزار معلم و 30 هزار مشاور در مدارس دولتی

وی در ادامه تاکید کرد: نظام آموزشی ایران، به‌ویژه در مدارس دولتی، سال‌هاست که با مشکلات ساختاری دست‌وپنجه نرم می‌کند. کمبود معلم و مشاور، محتوای آموزشی قدیمی و کنترل شدید دولتی بر برنامه درسی، از جمله مسائلی هستند که کیفیت آموزش را تحت تأثیر قرار داده‌اند. بر اساس گزارش‌ها، در سال ۱۴۰۴، مدارس دولتی با کمبود حدود ۶۰ هزار معلم و ۳۰ هزار مشاور مواجه هستند. این کمبودها باعث شده تا مدارس نتوانند به نیازهای آموزشی و روانی دانش‌آموزان پاسخ دهند. در چنین شرایطی، دانش‌آموزانی که به دنبال یادگیری جدی هستند، احساس می‌کنند مدرسه نمی‌تواند آن‌ها را به اهدافشان برساند.

خانواده ها هزینه های سنگینی برای کلاس های تقویتی و کنکور پرداخت می کنند

سامان سلامیان افزود: از سوی دیگر، دولت در زمینه آموزش رویکردی منفعلانه در پیش گرفته است. به جای سرمایه گذاری در بهبود زیرساخت‌ها و استخدام معلمان بیشتر، به نظر می‌رسد مسئولیت آموزش به بخش خصوصی واگذار شده است. خانواده‌ها مجبورند هزینه‌های سنگینی برای کلاس‌های تقویتی، موسسات کنکور و آموزش‌های آنلاین بپردازند، در حالی که مدارس دولتی همچنان با کمبود امکانات دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این نابرابری آموزشی، شکاف بین قشر مرفه و کم‌درآمد را عمیق‌تر کرده است.

تغییر فضای اجتماعی در دبیرستان ها؛ توجه به مد و فشن به جای درس

او همچنین تاکید کرد: یکی از مهم‌ترین دلایلی که دانش‌آموزان درس‌خوان از حضور در مدرسه دوری می‌کنند، تغییر فرهنگ و فضای اجتماعی در دبیرستان‌هاست. گزارش‌ها و مشاهدات نشان می‌دهد که در بسیاری از مدارس دولتی، تمرکز دانش‌آموزان به جای درس، روی مسائل غیرآموزشی مثل مد و فشن، روابط اجتماعی و فعالیت‌های تفریحی است. این فضا برای دانش‌آموزی که می‌خواهد روی یادگیری متمرکز شود، نه تنها مفید نیست، بلکه می‌تواند آزاردهنده باشد. تمسخر دانش‌آموزان درس‌خوان، که در فرهنگ عامه به «لبچه درس‌خون» معروف شده‌اند، نشان‌دهنده تغییر ارزش‌ها در محیط مدرسه است. در این شرایط، یادگیری به جای یک هدف ارزشمند، به امری غیرعادی و حتی مضحک تبدیل شده است.

ظهور کلاس های آنلاین؛ راه حل یا مشکل؟

این معلم و روانشناس گفت: در واکنش به این وضعیت، بسیاری از دانش آموزان به کلاس‌های آنلاین روی آورده‌اند. این کلاس‌ها، که اغلب توسط موسسات خصوصی برگزار می‌شوند، محتوای به‌روزتر و معلمان متخصص‌تری دارند. برای دانش‌آموزی مثل شاگرد مورد بحث ما، این گزینه فرصتی برای تمرکز بر درس و آمادگی برای کنکور فراهم کرده است؛ اما این راه‌حل بدون اشکال نیست. هزینه بالای کلاس‌های آنلاین باعث شده تا تنها خانواده‌های مرفه بتوانند از آن بهره‌مند شوند. علاوه بر این، نبود تعامل اجتماعی سالم در این روش، ممکن است بر مهارت‌های بین‌فردی دانش‌آموزان تأثیر منفی بگذارد. از منظر روان‌شناسی، انزوای ناشی از دوری از مدرسه می‌تواند به مرور زمان به اضطراب یا افسردگی منجر شود.

بی توجهی دولت به تزریق واکسن گارداسیل به دانش آموزان

سامان سلامیان گفت: انتقاد دانش‌آموزان و خانواده‌ها تنها به آموزش محدود نمی‌شود. دولت در زمینه بهداشت نیز با چالش‌هایی مواجه است. صدور مجوزهای گسترده برای عطاری‌ها و طب سنتی کاران و بی‌توجهی به واکسیناسیون‌های مهم مثل گارداسیل، نشان‌دهنده کم‌کاری در حوزه سلامت عمومی است. در آموزش هم، فقدان برنامه‌ریزی برای یادگیری مهارت‌هایی مثل ریاضیات، موسیقی و ورزش، بیانگر این است که آموزش و پرورش تنها به «امروز را به فردا رساندن» مشغول است. این بی‌توجهی، بار مسئولیت را بر دوش خانواده‌ها انداخته و آن‌ها را مجبور کرده تا خودشان به فکر سلامت و آموزش فرزندانشان باشند.

اثر فشار اجتماعی در مدرسه بر دانش آموزان

او در ادامه افزود: از منظر روان‌شناسی، این وضعیت تأثیرات مخربی بر دانش‌آموزان دارد. فشار اجتماعی در مدرسه، همراه با کمبود حمایت آموزشی و روانی، می‌تواند به کاهش انگیزه، اضطراب و حتی افسردگی منجر شود. دانش‌آموزانی که مورد تمسخر قرار می‌گیرند یا احساس می‌کنند در مدرسه جایی ندارند، ممکن است از تحصیل فاصله بگیرند. از سوی دیگر، دوری کامل از محیط مدرسه و تکیه بر آموزش آنلاین نیز می‌تواند حس انزوا و کمبود مهارت‌های اجتماعی را تشدید کند. به عنوان یک روان‌شناس، معتقدم که دانش‌آموزان به محیطی نیاز دارند که هم از نظر آموزشی غنی باشد و هم از نظر روانی حمایت‌کننده.

باید فرهنگی در مدارس ایجاد شود که تلاش تحصیلی ارزشمند تلقی شود؛ نه مد و فشن

سلامیان تاکید کرد: به عنوان یک معلم و روانشناس، اعتقاد دارم که نظام آموزشی ایران نیازمند اصلاحات جدی است. دولت باید با افزایش بودجه آموزش، استخدام معلمان و مشاوران بیشتر و به‌روزرسانی محتوای درسی، کیفیت مدارس دولتی را بهبود بخشد. همچنین، باید فرهنگی در مدارس ایجاد شود که یادگیری و تلاش تحصیلی ارزشمند تلقی شود، نه مد و فشن. همکاری بین والدین، معلمان و مدیران می‌تواند به تغییر این فضا کمک کند. در کنار این، دسترسی به آموزش آنلاین باکیفیت و مقرون‌به‌صرفه باید برای همه دانش‌آموزان فراهم شود تا نابرابری کاهش یابد.

این معلم و روانشناس در پایان گفت: آموزش و پرورش، پایه توسعه هر کشوری است. اگر ایران می‌خواهد نسلی خلاق و توانمند تربیت کند، نمی‌تواند به وضعیت فعلی دبیرستان‌های دولتی بی‌توجه بماند. دانش‌آموزی که برای درس خواندن مجبور است از مدرسه فرار کند، نشانه‌ای از یک بحران عمیق است. وقت آن رسیده که دولت، معلمان و جامعه دست به دست هم دهند تا مدرسه دوباره به جایی برای یادگیری تبدیل شود، نه صرفاً محلی برای نمایش مد و فشن. در غیر این صورت، آینده علمی و فرهنگی کشور در معرض خطر جدی قرار خواهد گرفت.