چین با تسلط انحصاری بر عناصر خاکی نادر، انرژی جهانی را در دست گرفته است؛ تهدید به جنگ اقتصادی جدید!

دکتر مهدی زارع ، استاد تمام زمین شناسی با بیان اینکه اکنون چین نقش مسلط و راهبردی در بازار کانسارهای کمیاب یا عناصر خاکی نادر   REEs  و زنجیره تأمین جهانی این مواد دارد. این کشور با کنترل بیش از ۶۰-۷۰٪ از تولید جهانی و ۸۵-۹۰٪ از ظرفیت پالایش عناصر خاکی نادر، به یک بازیگر انحصاری در این بازار تبدیل شده است به خبرنگار اجتماعی رکنا گفت: اکتشاف جدید در صحرای مغولستان داخلی (منطقه خودمختار در چین) نیز احتمالاً این موقعیت را تقویت کرده و پیامدهای مهمی برای بازار انرژی جهانی خواهد داشت. چین بزرگترین ذخایر عناصر خاکی نادر (مانند نئودیمیم، پرازئودیمیم، و دیسپروزیم) را در اختیار دارد . این کشور با استفاده از فناوری پیشرفته و هزینه های پایین نیروی کار، تقریباً تمام مراحل زنجیره تأمین از استخراج تا پالایش را کنترل میکند . استانهای چونگ کینگ، مغولستان داخلی، و جیانگشی مراکز اصلی معادن و فرآوری REEs هستند.  چین از عناصر کمیاب به عنوان اهرمی سیاسی استفاده می کند .  در سال ۲۰۱۰ محدودیت صادرات این مواد به ژاپن طی تنشهای دریایی، بحرانی در صنایع فناوری پیشرفته ژاپن ایجاد کرد. اخیراً نیز با تشدید رقابت با آمریکا، چین تهدید به محدودسازی صادرات REEs برای تأثیرگذاری بر تولید تراشه ها، سلاحهای پیشرفته، و فناوریهای سبز کرده است . عناصر کمیاب برای تولید خودروهای الکتریکی (مانند باتریها و موتورهای مغناطیسی)، توربینهای بادی، و پنلهای خورشیدی حیاتی هستند. چین با تسلط بر این زنجیره، نقش کلیدی در گذار جهانی به انرژیهای تجدیدپذیر ایفا میکند.

 تا سال 2040، چندین عنصر و مواد معدنی کمیاب نقش محوری در شکل دادن به اقتصاد جهانی ایفا خواهند کرد  که به واسطه پیشرفت در فناوری این نقش تعریف خواهد شد. فعالیت لرزه ای شکستگی ها و گسل ها را ایجاد می کند و مسیرهایی را برای حرکت سیال ایجاد می کند. تغییرات سریع فشار در زلزله ها، سیالات را از مناطق فشاری (پوسته ژرف تر) به مناطق شکستگی های نزدیک به سطح هدایت می کند. جریان پالسی سیال در رویدادهای لرزه ای مکرر به طور تدریجی مواد معدنی را منتقل می کند و به طور بالقوه توریم را در طول زمان متمرکز می کند. سیالات ماگمایی یا دگرگونی، غنی شده با توریم از مذاب های گرانیتی یا سنگ های زیرزمینی تغییر یافته، از طریق شکستگی های تازه تشکیل شده مهاجرت می کنند. تحرک توریم به  فلوراید، کربنات یا کمپلکس های آلی نیاز دارد تا در سیالات گرمابی محلول باقی بماند. دمای بالا 200 تا 400 درجه سانتیگراد و PH اسیدی تا خنثی باعث افزایش انتقال می شود.  با بالا رفتن مایعات، خنک شدن، جوشیدن یا مخلوط شدن با آب های زیرزمینی حلالیت توریم را کاهش می دهد و مواد معدنی مانند توریت یا مونازیت را رسوب می دهد.  برهم‌کنش با سنگ‌های غنی از آهن/منیزیم (مثلا در آتشفشان‌های مافیک) یا واحدهای کربناته می‌تواند از طریق تغییرات pH یا واکنش‌های ردوکس باعث رسوب‌گذاری  در سنگ میزبان شود. توریوم می تواند در نوارهای کوهزایی (به عنوان مثال، هیمالیا، زاگرس) با گسل های راندگی و سامانه های ریفتی (مثلا شکاف شرق آفریقا) با گسل های کششی و سنگ‌های میزبان رگه‌هایی در گرانیت‌های شکسته، نواحی برشی یا گسل‌های با سنگهای برشی یا کربناتها یافت شود.  به دلیل سازوکارهای جابه جایی مشابه، توریوم با رسوبات اورانیم یا عناصر کمیاب یا طلا نیز مرتبط است . منبع توریم  پگماتیت‌های گرانیتی، نفوذهای قلیایی یا سنگ‌های دگرگونی با کانی‌های جانبی توریم است. رگه‌های مونازیت در  در مناطق برشی پرکامبرین (سینگهوم کراتون، هند) مرتبط با فعالیت‌های لرزه‌ای دیرینه است. ذخایر توریم-در معادن بایان اوبوی  (چین) و استین  (آفریقای جنوبی) کانی‌سازی هیدروترمال کنترل‌شده با گسل هستند.

تحرک توریم در مقابل اورانیوم در حدی است که تحرک کمتر توریم در سیالات پوسته باعث نادر شدن رسوبات بزرگ می شود. پمپاژ لرزه ای ممکن است موارد استثنایی را بتواند توضیح دهد. سن سنجی‌ دوره‌های کانی‌سازی برای ارتباط با رویدادهای لرزه‌ای (مثلا از طریق نهشته شدن سیال ) امکان پذیر است. غنی سازی توریم از طریق پمپاژ لرزه ای در مناطق فعال زمین ساختی که زمین لرزه های مکرر جریان سیال پالسی و رسوب مواد معدنی را تسهیل می کنند امکان پذیر است.  چنین ذخایری به احتمال زیاد نادر هستند و نهشته شدن شان مستلزم وجود همزمان شرایط بهینه در چشمه، مسیر انتقال و  تله برای جمع شدن کانسار دارند.

 از  لیتیوم باتری های لیتیوم یونی برای وسایل نقلیه الکتریکی  و سامانه های ذخیره انرژی استفاده می شود. با تغییر جهان به سمت انرژی های تجدیدپذیر و حمل و نقل الکتریکی، انتظار می رود که تقاضا برای لیتیوم به شدت افزایش یابد. کشورهای دارای ذخایر بزرگ لیتیوم مانند استرالیا، شیلی و آرژانتین می توانند مزایای اقتصادی قابل توجهی داشته باشند  از کبالت در تهیه باتری های لیتیوم یون، به ویژه در خودروهای برقی و لوازم الکترونیکی مصرفی استفاده می شود. کبالت برای عملکرد باتری حیاتی است، و عرضه آن در جمهوری دموکراتیک کنگو متمرکز است.

از عناصر کمیاب زمین (REEs) در تهیه آهنرباهای دائمی در توربین‌های بادی، خودروهای برقی، و برنامه‌های مختلف با فناوری پیشرفته (مانند تلفن‌های هوشمند، فناوری‌های دفاعی) استفاده می شود. چین در حال حاضر بر عرضه جهانی عناصر کمیاب خاکی تسلط دارد و به آن محوریت ژئوپلیتیک قابل توجهی می دهد. بازار جهانی عناصر کمیاب زمین  REE  تا سال 2040 تغییر میدهد.

از  نیکل در تهیه باتری های لیتیوم یون، به ویژه در برنامه های کاربردی با چگالی انرژی بالا مانند خودروهای الکتریکی استفاده می شود. تولید کنندگان باتری به دنبال بهبود چگالی انرژی و کاهش هزینه ها هستند. کشورهایی مانند اندونزی که ذخایر نیکل زیادی دارند، می توانند به بازیگران کلیدی اقتصاد جهانی تبدیل شوند.

از گرافیت به عنوان  آند در باتری های لیتیوم یونی استفاده می شود. گرافیت برای تولید باتری ضروری است . گرافیت طبیعی و مصنوعی هر دو مهم هستند و چین یکی از تولیدکنندگان اصلی هر دو است. از  فلزات گروه پلاتین در تهیه مبدل های کاتالیزوری در موتورهای احتراق داخلی، پیل های سوختی هیدروژنی و کاربردهای مختلف صنعتی استفاده می شود. با حرکت  جهان به سلول‌های سوختی هیدروژنی و سایر فناوری‌های انرژی پاک، تقاضا برای فلزات گروه  پلاتین و پالادیوم می‌تواند افزایش یابد. افریقای جنوبی و روسیه تولیدکنندگان عمده هستند. از مس در  سیم کشی برق، سیستم های انرژی تجدیدپذیر (به عنوان مثال، باد و خورشید)، و خودروهای برقی استفاده می شود. مس سنگ بنای روند برق رسانی  و تقاضای آن به نفع کشورهای دارای ذخایر مس بزرگ مانند شیلی، پرو و ​​جمهوری دموکراتیک کنگو است. از  وانادیوم در تهیه  باتری های جریان ردوکس وانادیوم برای ذخیره انرژی در مقیاس بزرگ استفاده می شو د . از آنجایی که ذخیره انرژی در مقیاس شبکه برای یکپارچه سازی انرژی های تجدیدپذیر حیاتی تر می شود، وانادیوم می تواند شاهد افزایش تقاضا باشد. چین، روسیه و آفریقای جنوبی از تولیدکنندگان اصلی هستند.

از گالیوم و ژرمانیوم در تهیه نیمه هادی ها، ال ای دی ها و پنل های خورشیدی استفاده می شود. این عناصر برای الکترونیک پیشرفته و فناوری‌های انرژی تجدیدپذیر بسیار مهم هستند. چین یک تولید کننده غالب است . از  تانتالیم در خازن ها در الکترونیک، به ویژه در گوشی های هوشمند و سایر دستگاه های های تک استفاده می شود.  تانتالم برای صنعت الکترونیک ضروری است ولی  زنجیره تامین آن اغلب به مناطق درگیری مرتبط است.

از ایندیوم در تولید  صفحه نمایش لمسی، LCD و پنل های خورشیدی استفاده می شود. از تلوریم نیز در تهیه پنل های خورشیدی (سلول های خورشیدی لایه نازک تلورید کادمیوم) استفاده می شود.  از  هلیوم در تامین  خنک کننده در ماشین های MRI، تولید نیمه هادی ها و اکتشافات فضایی استفاده می شود.  از  فسفر در  کودها، تولید مواد غذایی و باتری های لیتیوم-آهن-فسفات  استفاده می شود. فسفر برای امنیت غذایی جهانی حیاتی است و استفاده از آن در باتری های LFP در حال رشد است. از  بریلیم در هوافضا، دفاع و مخابرات استفاده می شود.