انتقال کامیونی برف به دریاچه ارومیه راهکار نجات یا نمایش بی‌اثر؟ / مدیر امور استان های سابق ستاد احیای دریاچه ارومیه توضیح داد

روزگذشته تصاویری از انتقال کامیونی برف به دریاچه ارومیه منتشر شد. آیا این روش می تواند اثری برای احیای دریاچه ای باشد که از نفس افتاده است یا این روش مناسب برای دریاچه ها و تالاب هایی است که نفس زندگی و حیات در آنها وجود دارد؟

ورود محدود آب؛ مسکّنی بی‌اثر برای ریزگردهای نمکی دریاچه ارومیه

فرهاد سرخوش، مدیر امور استان های سابق ستاد احیای دریاچه ارومیه در گفت و گو با خبرنگار اجتماعی رکنا اینگونه توضیح داد: در حال حاضر، این حجم از برف و یخ که ذوب می‌شود، تأثیر قابل توجهی بر احیای دریاچه نخواهد داشت، زیرا دریاچه ارومیه برای رسیدن به تراز اکولوژیک تعریف‌شده به حدود ۱۳ میلیارد مترمکعب آب نیاز دارد. در حالی که در شرایط فعلی، تنها حدود یک میلیارد مترمکعب آب در آن موجود است.
برخی کشورها از روش‌هایی مانند هدایت برف‌ها به سمت تالاب‌ها و دریاچه‌ها برای تأمین منابع آبی استفاده می‌کنند. اما این راهکار تنها زمانی مؤثر خواهد بود که دریاچه هنوز بخشی از حجم آبی خود را حفظ کرده باشد و امکان بازیابی تدریجی آن وجود داشته باشد. در مورد دریاچه ارومیه، که عملاً بخش عمده‌ای از منابع آبی خود را از دست داده است، این روش کارایی چندانی ندارد. هرچند ورود هر میزان آب به دریاچه در شرایط کنونی مثبت ارزیابی می‌شود، اما برای احیای واقعی آن، حجم مشخصی از آب مطابق با برنامه‌های احیایی باید تأمین و وارد دریاچه شود.

سرخوش با گفتن از اینکه صرفاً ورود مقدار محدودی آب نمی‌تواند مانع از ایجاد ریزگردهای نمکی در زمان وقوع طوفان‌های محلی شود گفت: این روش تنها در مناطقی که هنوز حجم قابل توجهی از آب را حفظ کرده‌اند، ارزشمند خواهد بود. برای احیای واقعی دریاچه ارومیه و بازگرداندن آن به تراز اکولوژیک، لازم است که پروژه‌های تعریف‌شده به‌طور کامل اجرا و به بهره‌برداری برسند. مطابق با برنامه‌های موجود، سالانه باید بیش از ۳ میلیارد و ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب وارد دریاچه شود تا به شرایط پایداری برسد.در حال حاضر، دریاچه ارومیه در ماه بهمن با کمبود شدید منابع آبی مواجه است. این در حالی است که بر اساس برنامه‌های احیا، میزان ورودی سالانه آب به دریاچه باید بیش از ۳ میلیارد مترمکعب باشد، اما این مقدار در حال حاضر به‌شدت کاهش یافته و میزان ورودی فعلی قابل‌توجه نیست. اگر این روند ادامه یابد، وضعیت دریاچه در سال آینده وخیم‌تر خواهد شد، زیرا با عمق کم موجود، فرآیند تبخیر شدت می‌یابد و حتی حجم آب فعلی نیز از بین خواهد رفت.

وی در خصوص کنترل برداشت‌های غیرمجاز اینگونه توضیح داد:  اقدام عملی مؤثری انجام نشده است. در حالی که اجرای کامل پروژه‌های احیای دریاچه، نیازمند جلوگیری از برداشت‌های غیرقانونی و تأمین میزان ورودی تعریف‌شده است. بر اساس برآوردها، در سال ۱۳۷۱ میزان آب دریاچه ارومیه به حدود ۳۲ میلیارد مترمکعب می‌رسید، که بالاترین میزان ثبت‌شده برای این دریاچه بود. اما برای جلوگیری از گسترش ریزگردهای نمکی و ایجاد پایداری اکولوژیک، حداقل میزان لازم برای دریاچه ۱۴ میلیارد مترمکعب است.در خصوص پروژه انتقال آب بین‌حوضه‌ای، هدف این بود که سالانه بیش از ۶۵۰ میلیون مترمکعب آب به دریاچه ارومیه منتقل شود، که نیمی از آن نیز به دلیل تبخیر در تابستان از بین می‌رفت. اما این هدف تا به امروز محقق نشده است و میزان آب انتقال‌یافته بسیار کمتر از مقدار پیش‌بینی‌شده است. در حال حاضر، مسیرهای انتقال آب نیز با برداشت‌های مختلف از چاه‌های مجاز و غیرمجاز مواجه هستند و نظارت کافی بر این فرآیند صورت نگرفته است.در مجموع، احیای دریاچه ارومیه تنها زمانی امکان‌پذیر خواهد بود که برنامه‌های اجرایی کاملاً عملیاتی شوند و منابع آبی تعریف‌شده به‌صورت مستمر تأمین شوند. در غیر این صورت، دریاچه همچنان با کاهش منابع آبی و تشدید مشکلات زیست‌محیطی مواجه خواهد بود.