در یک چشمه ۲۵۰ متری فارس؛ ۹ ماهی اختصاصی ایران وجود دارند که ۴ تا در آستانه انقراض‌اند! + فیلم

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، آرش جولاده رودبار، پژوهشگر موسسه تحقیقاتی تکامل و تنوع زیستی لایبنیز آلمان ، در گفت‌وگویی درباره وضعیت چشمه قدمگاه به عنوان یک دارایی بی نظیر و ارزشمند زیست محیطی در ایران و تهدیداتی که علیه آن وجود دارد، توضیحاتی ارائه داد.

این پژوهشگر  زیست محیطی در این خصوص تاکید کرد: چشمه قدمگاه در حوالی شهرستان کامفیروز استان فارس واقع شده است. این چشمه با مساحت مظهری حدود ۲۵۰ متر یکی از زیستگاه‌های کم‌نظیر ماهیان آب شیرین در ایران و خاورمیانه است. در این زیستگاه ۱۰ گونه ماهی آب شیرین زندگی می‌کنند که ۹ گونه آن بومی اختصاصی ایران هستند و چهار گونه از این ماهیان در خطر انقراض قرار دارند. 

موقعیت جغرافیایی چشمه قدمگاه

خیاطه قنات Alburnoides qanati، عروس ماهی پارسی Acanthobrama persidis ، کپور پوزه‌دار کُر Chondrostoma orientale، سیاه ماهی سعدی Capoeta saadii، سیاه ماهی درشت پولک C. aculeata، رفتگرماهی پارسی Oxynoemacheilus persa، رفتگرماهی طلایی کُر O. tongiorgii، رفتگرماهی خاردار کُر Cobitis linea، گورخرماهی صوفیا Esmaeilius sophiae گونه های بومی اختصاصی و مروارید ماهی تیگریس Alburnus sellal نیز دیگر گونه بومی این چشمه است. متاسفانه از میان گونه های ذکر شده سه گونه رفتگرماهی طلایی، رفتگرماهی خاردار و کپور پوزه دار در طبقه به شدت در خطر انقراض (Critically Endangered) قرار دارند.

 این ویژگی، چشمه قدمگاه را به یکی از زیستگاه‌های منحصربه‌فرد و خاص تبدیل کرده است. جالب است بدانید که تنوع گونه‌های بومی اختصاصی این چشمه از بسیاری از کشورهای جهان، مانند سوئد، امارات، هلند و عربستان، بیشتر است!

آرش جولاده رودبار تاکید کرد: متأسفانه تهدیدات متعددی این چشمه را تحت تأثیر قرار داده‌اند. یکی از اصلی‌ترین تهدیدات برداشت بی‌رویه آب برای کشاورزی است. اخیراً حفر چاه در اطراف این چشمه نیز شدت گرفته که این امر روی میزان آبدهی آن تأثیر منفی گذاشته است. از سوی دیگر، این چشمه به‌عنوان یک مقصد تفریحی شناخته می‌شود و بعد از تعطیلات حجم زیادی زباله در اطراف و مظهر چشمه رها می‌شود که باعث کاهش کیفیت آب می شود.

انباشت زباله در چشمه قدمگاه

وی همچنین افزود: علاوه بر این، کانال‌های خروجی طبیعی چشمه که خاکی بودند، بتن‌ریزی شده‌اند. این تغییر نه‌تنها مانع رشد گیاهان و جلبک‌ها در بستر کانال می‌شود، بلکه زیستگاه ماهیان را نیز تخریب کرده است. از سوی دیگر، شست‌وشوی خودرو، فرش و لوازم کشاورزی در این چشمه به دفعات دیده شده که باعث ورود شوینده‌های شیمیایی و روغن به آب می‌شود. عبور خودروها از بستر کانال‌های خروجی نیز برهم خوردن بستر و گل‌آلودگی آب را به همراه دارد که بر زیست ماهیان تأثیر منفی می‌گذارد.

شست و شوی ماشین در خروجی چشمه قدمگاه

پژوهشگر موسسه تحقیقاتی تکامل و تنوع زیستی لایبنیز آلمان گفت: به نظر من یکی از بهترین راهکارها، ثبت چشمه قدمگاه به‌عنوان یک اثر طبیعی ملی است. تاکنون حدود ۴۰ اثر طبیعی ملی در ایران به ثبت رسیده اند؛ اما تنها اثر مرتبط با ماهیان، غارماهیان کور در لرستان است و در استان فارس اثری به این عنوان ثبت نشده است.

آرش جولاده رودبار افزود: با توجه به اهمیت زیستی چشمه قدمگاه، پیشنهاد می شود سازمان محیط زیست برای ثبت این چشمه به‌عنوان اولین اثر طبیعی ملی استان فارس اقدام کند. این کار می‌تواند حفاظت از این زیستگاه و تنوع زیستی بی‌نظیر آن را تضمین کند.

او در پایان تاکید کرد: می‌توان برنامه‌هایی برای کاهش برداشت بی‌رویه آب، مدیریت زباله‌ها و آموزش مردم محلی و گردشگران در مورد اهمیت این زیستگاه اجرا کرد. همچنین استفاده از کانال‌های خاکی به جای کانال‌های بتنی یا طراحی کانال‌هایی که با نیازهای زیستی ماهیان سازگار باشند، می‌تواند مفید باشد. با همکاری جامعه محلی، سازمان محیط زیست و نهادهای مرتبط، می‌توان این گنجینه زیستی را برای نسل‌های آینده حفظ کرد.