50 درصد سالمندان کشور تمام دندان های خود را از دست داده‌اند/ 90 درصد کودکان زیر 6 سال دچار پوسیدگی دندان هستند

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، وضعیت بهداشت و سلامتی دهان و دندان در ایران بنابر آخرین آمار جامع در سال 1391 در شرایط بحران و اپیدمی بوده است. با وجود اینکه بیش از 10 سال از آخرین آمار جامع کشوری گذشته است و طی این سال ها تورم و افزایش هزینه های خدمات درمانی نسبت به درآمد مردم افزایش چشمگیری داشته است. پیش بینی می شود با روند موجود و عدم پیشگیری و آموزش های لازم در خصوص بهداشت دهان؛ همه گیری پوسیدگی دندان در میان سنین مختلف افزایش یشتری یافته و تعداد افراد بدون دندان یا با دندان های مصنوعی بیش از قبل شود.

اپیدمی پوسیدگی دندان در میان کودکان

دکتر محمد حسین خوشنویسان متخصص سلامت دهان و دندان پزشک با اشاره به آخرین آمار جامع وضعیت سلامت دهان و دندان کشوری که در سال 1391 توسط وزارت بهداشت تهیه شده در گفت و گو با خبرنگار اجتماعی رکنا، گفت: براساس آمار موجود از این سال، پوسیدگی دندان ها مخصوصا در گروه سنی کودکان 5 تا 6 ساله بسیار شایع و در حد اپیدمی است. این آمار نشان می دهد که حدود 90% این کودکان دارای پوسیدگی دندان بوده و به عبارت دیگر، هنگام ورود به مدرسه در هر کودک به طور متوسط تا 5 دندان پوسیده دیده شده است. از سوی دیگر روند جایگزینی دندان های شیری با دندان های دایمی تا سن 12 سالگی ادامه دارد و آمار موجود نشان می دهد که کودکان در سن 12 سالگی حداقل دارای دو دندان دائمی پوسیده می باشند و فقط 4/27% آنها فاقد پوسیدگی دندان هستند. باید توجه داشت که بعد از 12 سالگی بروز بیماری های لثه افزایش یافته و به مشکل پوسیدگی دندان اضافه می شود. این دو بیماری معمولا با افزایش سن افزایش یافته و دندان های بیشتری را در معرض خرابی قرار می دهند. 

بیش از 50 درصد سالمندان کشور تمام دندان های خود را از دست داده اند

این عضو هیئت علمی دانشگاه ادامه داد: در صورت عدم توجه و مراقبت های لازم؛ هر دو بیماری می توانند موجب بی دندانی شوند، به گونه ای که بنابر آمار موجود بیش از 50 درصد سالمندان (65-74 ساله) کشور تمام دندان هایشان را از دست داده اند. سالمندانی که کلیه دندان های خود را از دست می دهند، به مشکلات و بیماری های متعددی مخصوصا بیماری های گوارشی مبتلا می شوند. کمبود دریافت پروتئین و ویتامین هایی که در پی عدم تغذیه مناسب رخ می دهد، باعث کاهش انرژی مورد نیاز و قدرت دفاعی بدنشان شده، تا جایی که ممکن است در اثر یک ابتلاء میکروبی یا ویروسی از پا در آیند. از سوی دیگر بیماری های پوسیدگی دندان و لثه تنها محدود به محیط دهان نبوده و عوارض آن ها می تواند منجر به بروز یا تشدید بیماری های سیستماتیک مثل بیماری های قلبی، سکته مغزی، بیماری های تنفسی، بیماری های کلیوی و ... گردد. علاوه بر این در خانم های باردار میتواند باعث تولد نوزاد کم وزن و نارس شود.

رعایت بهداشت دهان از هزینه های گران قیمت دندان پزشکی جلوگیری می کند

خوشنویسان با اشاره به اهمیت بهداشت دهان برای کاهش هزینه های دندان پزشکی، گفت: تمام مشکلات سلامت دهان مربوط به عدم مراقبت صحیح از خود بوده که این مسئله در پی در اختیار قرار نگرفتن اطلاعات توسط مسئولین و مراجع مربوط است. از سوی دیگر وسایل ارتباط جمعی و مخصوصا صدا و سیما به عنوان رسانه ای که می تواند وسیله مناسبی برای آگاهی رسانی و ارتقاء سلامت باشد، بعضا تبلیغاتی را منتشر می کند که به ضرر سلامت دندان ها بوده و منجر به تخریب آن ها می شود. توجه و اهمیت به دندان ها می بایست از زمان رویش دندان ها در دهان آغاز شده و مورد توجه قرار گیرند که البته این مسئله نیازمند آگاهی رسانی به مادران است؛ چرا که بسیاری از آن ها با آموزش های لازم در خصوص بهداشت دهان و تغذیه مناسب برای دندان ها آشنا نیستند. از طرفی لازم است معاینات دندان ها هر 6 ماه یکبار صورت گیرد تا از سلامت آن ها اطمینان حاصل نموده و در صورت لزوم به صورت زودهنگام درمان های لازم انجام گیرد تا در نتیجه از درمان های گران قیمت آتی جلوگیری شود.

لزوم مراقبت از دندان از دوران اولین رویش دندان

وی در ادامه افزود: خرابی دندان ها به دلیل پلاکی است که بعد از غذا خوردن بر روی دندان ایجاد می شود. بر روی این پلاک میکروب های پوسیدگی زا جمع شده و از مواد غذایی باقی مانده در دهان تغذیه می کنند. در ادامه این روند از تخمیر قندها اسید تولید شده و این اسید مینای دندان را حل می کند و استمرار آن باعث آسیب به مینای دندان و ایجاد حفره  پوسیدگی می شود. بنابراین لازم است مراقبت های دندانی از زمان رویش اولین دندان ها در دهان نوزاد آغاز شده و پس از مصرف شیر با استفاده از یک گاز استریل مرطوب دندان ها را تمیز نمود. بعد از یک سالگی هم میتوان از مسواک انگشتی بدون خمیردندان استفاده کرد. استفاده از مسواک انگشتی به صورت مکانیکی موجب تخریب پلاک دندانی در دندان های شیری شده و از بروز پوسیدگی جلوگیری می کند.

خوشنویسان تاکید کرد: بر اساس شواهد علمی روز اکثر بیماری های دهان مخصوصا پوسیدگی دندان و بیماری های لثه قابل پیشگیری بوده و هر فرد می تواند نقش مهمی را در حفظ سلامت دندان های خود ایفا کند. بنابراین مسئله سلامت دندان ها تنها مربوط به پیگیری های دندان پزشکان نبوده و به تمام افراد جامعه مربوط است. بنابراین در صورت عدم توجه به مراقبت های لازم در کودکی و نوجوانی، در سنین بالا بسیاری از مردم از دندان های طبیعی محروم شده و درگیر مشکلات و هزینه های زیادی می شوند. 

بسیاری از جوانان 20 تا 30 ساله دندان های خود را از دست داده اند

وی با ذکر اینکه گروه های سنی 20 تا 30 سال که کاملا جوان هستند بسیاری از دندان های خود را از دست داده اند، گفت: همانطور که قبلا ذکر شد، 4/27%  کودکان در سن 12 سالگی فاقد پوسیدگی دندان هستند ولی فقط بعد از گذشت 3 سال، در سن 15 سالگی 27 درصد این کودکان دندان های سالم خود را از دست داده و تنها 4/0 درصد از آنها بدون پوسیدگی باقی مانده اند که این وضعیت خود نشان دهنده بی توجهی کودکان و والدین آن ها است. نکته دیگر اینکه، شاخص وضعیت سلامت دهان (DMFT) در گروه سنی 35 تا 44 ساله 20/13 است که 32 درصد این شاخص مربوط به پوسیدگی، 40 درصد آن مربوط به دندان های کشیده شده و حدود 27 درصد آن مربوط به دندان های ترمیم شده است. با توجه به این آمار، می توان گفت حدود 40 درصد افراد 35 تا 44 ساله چندین دندان خود را از دست داده اند. دندان های کشیده شده در سنین 65 تا 74 سالگی نیز معادل  85 درصد است که 52 درصد از این افراد کل دندان های خود را از دست داده و کاملا بی دندان هستند. این مسئله به این معنا است که بسیاری از افرادی که می توانند از دندان های خود مراقبت کنند این کار را به دلیل عدم آگاهی های لازم انجام نداده و به دلیل ابتلا به پوسیدگی دندان و بیماری های لثه کلیه دندان های خود را از دست داده اند.

نمی توانند هزینه های دندان پزشکی را بپردازند پس دندان خود را می کشند

این استاد دانشگاه ادامه داد: در صورت عدم توجه و برنامه ریزی لازم برای کنترل وضعیت پوسیدگی دندان ها، افراد قطعاً نیازمند درمان های پیچیده می شوند. از سوی دیگر با توجه به اینکه درمان های پیچیده نیازمند مواد و تجهیزات خاص هستند که بسیاری از آن ها همچنان وارداتی است، این نوع درمان تاثیر زیادی بر هزینه های درمان گذاشته و دندان پزشک برای تامین هزینه های مواد و تجهیزات، ناچار به افزایش هزینه خدمات ارایه شده می شود. مشکلی که امروزه در کشور اتفاق افتاده، این است که بسیاری از مردم نمی توانند هزینه درمان های پیچیده دندان پزشکی را پرداخت کنند و درنتیجه تصمیم به کشیدن دندان های خود می گیرند.

او افزود: با توجه به موارد فوق میتوان این چنین نتیجه گیری کرد که، در درجه اول برای جلوگیری از افزایش روند موجود می بایست مشکلات را با استفاده از روش های دندان پزشکی پیشگیری، از سرچشمه کنترل کرد و در مرحله بعد مراقبت منظم روزانه از دندان های باقی مانده در کلیه افراد جامعه حائز اهمیت است. متاسفانه بسیاری از مردم تا زمانی که دندان دچار درد شده و نیاز به عصب کشی یا کشیدن پیدا کند توجهی به دندان های خود ندارند.

«طرح تحول سلامت دهان» طرحی که بعد از ورود به همه گیری کرونا ناکام ماند

خوشنویسان با تاکید بر طرح تحول سلامت دهان برای کودکان، گفت: در سال 1395 در وزارت بهداشت طرحی به نام «طرح تحول سلامت دهان» تصویب شد. بر اساس این طرح قرار بود تا برای تمام کودکان در مدارس، آموزش بهداشت دهان، معاینه و ثبت اطلاعات مربوط به وضعیت سلامت دهان کودکان و استفاده از وارنیش فلوراید (برای افزایش مقاومت مینای دندان) انجام گیرد. همزمان نتایج معاینات کتبا به مدرسه و والدین کودکان گزارش می شد، تا والدین برای پیگیری و ترمیم دندان های پوسیده اقدام نمایند.

وی در مورد وارنیش فلوراید تصریح کرد: ضروری است به این نکته مهم هم اشاره شود که استفاده از وارنیش فلوراید که برای تقویت مینای دندان ها استفاده می شود زمانی دارای حد اکثر اثر بخشی است که دندان های کودک فاقد پوسیدگی باشد. به عبارت دیگر تجمع و تکثیر میکروب های پوسیدگی زا در حفرات پوسیده و انتشار آنها به تمام محیط دهان موجب خنثی کردن اثر وارنیش فلوراید می گردد. لذا با وجود اینکه طرح تحول سلامت دهان یکی از مهم ترین راهکارهای جلوگیری از پوسیدگی دندان ها بود بعد از مدت کوتاهی با ورود به پاندمی کرونا متوقف شد و تاکنون احیا نشده است بر این اساس پیش بینی می شود ادامه این رونددر آینده مشکلات زیادی را در پی داشته باشد.

روند پوسیدگی در ایران افزایشی است

این متخصص سلامت دهان، در خصوص روند افزایشی وضعیت پوسیدگی دندان های کودکان گفت: مروری بر شاخص سلامت دهان کودکان 6 ساله طی 25 سال گذشته نشان می دهد که شاخص dmft برای دندان های شیری از سال 1377 که 8/4 بوده است در سال 1383، به عدد 5 رسیده و در سال 1391، 16/5 و در سال 1395به 84/5 افزایش یافته است که در تمام این سال ها یک سیر افزایشی را طی نموده. بدیهی است که تحت شرایط کنونی، مردم جامعه با گذشت زمان با مشکلات بیشتری روبرو خواهند شد. اما از آنجا که پوسیدگی دندان و بیماری های لثه قابل پیشگیری است، کنترل این بیماری ها توجه بیشتر مسئولین و سیاست گذاران حوزه سلامت را طلب می نماید تا با همکاری سایر ارگان ها و نهادها مثل وزارت آموزش و پرورش، صدا و سیما و سایرین، آگاهی جامعه را افزایش داده و دسترسی آحاد جامعه را به خدمات دندان پزشکی پیشگیرانه فراهم نمایند. به طور مثال نقش مادران در ارتقاء سلامت کودکانشان بسیار مهم است و لذا آموزش مادران باردار میتواند نقش مهمی را در ارتقاء سلامت جامعه ایفا نماید.