ماجرای قرارداد 30 ساله گازی ایران و روسیه در آخرین روزهای دولت سیزدهم چیست؟ / مشکل گاز در کشور از دیگر ناترازی ها حادتر است / وزارت نفت پاسخ دهد

به گزارش رکنا، هم اکنون ایران، یکی از بزرگترین دارندگان ذخایر گاز طبیعی در جهان، با بحران کمبود گاز مواجه شده است، به طوری که وزارت نفت دولت سیزدهم در ماه های پایانی دولت قرارداد 30 ساله ای را با روسیه امضا کرده که بر اساس آن، روسیه روزانه 300 میلیون متر مکعب گاز به ایران صادر خواهد کرد. این قرارداد در فقدان رئیس دولت، در حالی منعقد شده است که ایران نه تنها در تولید گاز از میادین داخلی با مشکل مواجه است، بلکه در میادین مشترک با کشورهای همسایه نیز سهم قابل توجهی را از دست داده و به گفته کارشناسان این قرارداد نه تنها راه حلی برای بحران انرژی کشور نیست، بلکه می‌ تواند وابستگی ایران به روسیه را افزایش داده و در بلندمدت به زیان کشور تمام شود.

در این گفتگو، به بررسی ابعاد مختلف این قرارداد و پیامدهای آن برای اقتصاد و امنیت انرژی ایران پرداخته‌ایم.

در این خصوص گفتگوی رکنا با سیدهاشم اورعی، استاد برجسته دانشگاه صنعتی شریف و رئیس اتحادیه انجمن های علمی انرژی ایران را بخوانید:

ایران نمی تواند سهم خود را از میادین مشترک گاز برداشت کند

سیدهاشم اورعی در پاسخ به خبرنگار رکنا که اخیرا پوتین گفته است که ایران درخواست گاز از روسیه داشته است و این در حالی است که ایران از لحاظ دارا بودن ذخایر گازی، در رتبه دوم جهان قرار دارد، گفت: اگر قرار بود خداوند منابع گاز را به صورت مساوی بین 200 کشور تقسیم کند، ایران باید نیم درصد ذخایر گاز جهان را دارا بود اما 17 درصد ذخایر گاز جهان متعلق به ایران است.

وی ادامه داد: برخی از ذخایر را ایران به طور مستقل برداشت می کند و برخی با کشورهای قطر، آذربایجان، کویت و عربستان میادین مشترک دارد. البته ایران هنوز هیچ اقدامی درخصوص برداشت گاز از میادین مشترک با کویت و عربستان انجام نداده است. درخصوص میدان آرش که مدعی های اصلی آن ایران، کویت و عربستان هستند ایران را تا به امروز بازی نداده اند و کویت و عربستان سعودی کار را شروع کرده اند. میادین مشترکی هم که در پارس جنوبی با قطر داریم در وضعیتی است که در حال حاضر قطر بیشتر از ایران از این میادین گاز استخراج می کند و ایران نمی تواند سهم خود را برداشت کند.

اورعی درخصوص وضعیت تولید و مصرف گاز در کشور گفت: میزان مصرف گاز ایران به طور متوسط روزی حدود 900 تا 950 میلیون مترمکعب است و میزان تولید در بهترین حالت حدود 850 میلیون مترمکعب است. میزان مصرف گاز کشور مانند میزان مصرف برق که در تابستان افزایش می یابد، در زمستان بالا می رود. ماجرا از این قرار است که به طور معمول حدود یک سوم مصرف گاز کشور به بخش خانگی، بیشتر از یک سوم به بخش صنعت و حدود 20 درصد به نیروگاه ها اختصاص می یابد.

امکان ذخیره سازی گاز و برق در کشور وجود ندارد / وزارت نفت به صنایع اعلام کرد که از آبان گاز ندارید

استاد دانشگاه صنعتی شریف افزود: مصرف گاز در کشور با آمدن زمستان و هوای سرد و استفاده مردم از وسایل گرمایشی به شدت افزایش پیدا می کند. دقیقا اتفاقی که برای مصرف برق در تابستان و استفاده از وسایل سرمایشی رخ می دهد. به طوری که در زمستان دولت مجبور می شود تا 70 درصد از گاز تولیدی را به بخش خانگی اختصاص دهد. این در حالی است که ما مانند برق امکان ذخیره سازی گاز را نداریم. بنابراین به محض اینکه هوا سرد می شود، وزارت نفت با این انتخاب مواجه است که یا گاز بخش خانگی را قطع کند که تا امروز از نظر سیاسی این اقدام را انجام نداده است، مگر اینکه مشکل فنی پیش آید و یا اینکه گاز صنعت و نیروگاه ها را قطع کند.

وی در ادامه گفت: وزارت نفت یک ماه پیش طی نامه ای به صنایع بزرگ اعلام کرد که از آبان نمی توانیم گاز مصرفی صنایع را تامین کنیم. در نتیجه ایران با یک ناترازی در گاز مواجه است و ناترازی در گاز از ناترازی بنزین و برق حادتر است.

ناترازی گاز در کشور از دیگر حامل های انرژی حادتر است / مشکل گاز کشور در زمستان خود را نشان خواهد داد

اورعی در پاسخ به این سوال که چرا ناترازی گاز از بخش های دیگر حادتر است، گفت: نخست اینکه، طبق بررسی های صندوق توسعه ملی، مرکز پژوهش های مجلس و دانشگاه اصفهان، با این فرمانی که ما حرکت می کنیم، ناترازی ایران در بخش گاز هر سال بیشتر از سال قبل می شود و به شدت افزایش پیدا می کند. دوم اینکه، مشکل حوزه گاز این است که در مقایسه با برق به سرمایه گذاری زیادی نیاز دارد و اگر ناترازی برق طی 4 سال با 20 میلیارد دلار حل می شود، ناترازی گاز طی 4 سال با 5 برابر یعنی با 100 میلیارد دلار حل می شود.

وی با بیان اینکه مشکل گاز در کشور از دیگر ناترازی ها حادتر است و الان تابستان است و ما متوجه نیستیم، گفت: سرمایه گذاری لازم در این حوزه انجام نشده است. درخصوص برق اگر منابع لازم موجود باشد، تکنولوژی و فناوری در کشور داریم اما درخصوص گاز حتی فناوری هم نداریم. حدود 8 شرکت در دنیا وجود دارند که می توانند در این حوزه فعالیت کنند. لذا ایران در گاز بسیار مشکل دارد و این مشکلی است که در زمستان خود را نشان خواهد داد.

این استاد دانشگاه صنعتی شریف در ادامه گفت: چون در شرایط ناترازی گاز نمی توانیم گاز نیروگاه ها را تامین کنیم، تولید برق نیز کاهش پیدا می کند و بنابراین مجبور هستیم به سمت مصرف گازوئیل و مازوت برویم. این در حالی است که حتی نمی توانیم بر روی این دو حساب کنیم چون روزانه حدود 110 میلیون لیتر گازوئیل در کشور تولید می شود که به همان میزان مصرف می شود و اگر به نیروگاه ها اختصاص یابد، دیگر گازوئیل کافی برای کامیون ها نداریم. از سوی دیگر مصرف مازوت به شدت آلایندگی ایجاد می کند.

ایران نه تنها خط لوله انتقال گاز، حتی گازی هم برای صادرات ندارد

استاد دانشگاه صنعتی شریف درخصوص قرارداد اخیر ایران و روسیه گفت: اواخر دولت سیزدهم قراردادی بین ایران و روسیه امضا شده است که روسیه روزانه 300 میلیون متر مکعب گاز (یک سوم مصرف ایران) به ایران صادر کند. در ظاهر این توافق می گوید که چون اروپا از روسیه گاز نمی خرد، گاز را به ایران می دهد تا برای روسیه صادر کند. این مسئله به هیچ عنوان قابل قبول نیست. زیرا ایران آخرین کشوری است که به بازار بین المللی دسترسی دارد. از سوی دیگر ایران خط انتقال گاز ندارد.

وی با بیان اینکه در اثر ناکارآمدی، ایران در حال حاضر گازی برای صادرات ندارد، افزود: ایران چند سال قبل شرایط لازم برای صادرات گاز خود را فراهم کرد و خط انتقال گاز را تا مرز پاکستان کشید و قرار بود از پاکستان به هندوستان انتقال یابد، ولی از یک طرف در اثر ناکارآمدی بخش انرژی کشور تولید گاز برای صادرات بالا نرفت و مصرف دائم اضافه شد و کار به جایی رسید که در حال حاضر ایران گازی برای صادرات ندارد. از طرف دیگر علیرغم اینکه ایران خط لوله را تا مرز پاکستان کشیده است، با فشار غرب به طور کامل هندوستان و پاکستان خود را کنار کشیدند و پاکستان حتی خط لوله را به آن طرف مرز خود نبرده است و ایران به دنبال این است که در دادگاه بین المللی از پاکستان شکایت کند و خسارت بگیرد. دقیقا مشابه شکایتی که کرسنت امارات علیه ایران مطرح کرد.

ایران امکان صادرات گاز خود را ندارد چه رسد به گاز روسیه!

اورعی در ادامه گفت: بنابراین ایران اساسا امکان عملی صادرات گاز برای خود را ندارد چه رسد به اینکه برای روسیه گاز صادر کند. از سوی دیگر باتوجه به شرایطی که ایران در جهان دارد، ایران آخرین کشوری در دنیا است که بخواهد برای کشوری دیگر چیزی صادر کند. آن هم ایرانی که نفت خود را به کشتی های خود منتقل می کند و کشتی ها به مالزی می روند و بعد نفت را از کشتی های ایرانی به کشتی های دیگر منتقل می کنند و مالزی چراغ خاموش به چین ارسال می کند. به طوری که طبق آخرین گزارشات آمریکا، میزان صادرات نفت مالزی، 3 برابر تولید نفت این کشور است و این نشان می دهد مالزی نفت یک کشور دیگر را قاچاقی می فروشد. بنابراین ایران امکان صادرات ندارد. نه لوله دارد، نه کسی می خرد و اگر هم کسی حاضر شود گاز از ما بخرد، پول آن را نمی توانیم دریافت کنیم. بنابراین، این که روسیه روزانه 300 میلیون مترمکعب گاز به ایران بدهد تا ایران برای روسیه صادر کند، دور از واقعیت است.

وی در پاسخ به خبرنگار رکنا که پس اصل قضیه چیست؟ گفت: ایران متوجه شده است که دیگر نمی تواند گاز مورد نیاز کشور را تامین کند، بنابراین با روسیه توافق کرده است که از روسیه گاز بگیرد. این در حالی است که ایران 17 درصد ذخایر گاز جهان را داراست و باید تاسف بسیار به حال مسئولینی خورد که کار مملکت را به اینجا رساندند. وقتی گاز یک کشور را وارد می کنیم، وابستگی سیاسی به آن کشور کامل می شود و نمی توان به آن کشور نه گفت.

ایران باید تمام دارایی خود را به روسیه بدهد / تولید گاز کشور هر سال معادل یک فاز پارس جنوبی کم می شود

استاد دانشگاه صنعتی شریف با بیان اینکه قرارداد بین ایران و روسیه 30 ساله است، گفت: به عبارت دیگر تا آخر عمر مفید گاز است، چون بعد از 30 سال از روش های نوین دیگری استفاده می شود. از سوی دیگر به قیمت امروز، ایران باید هر سال 27 میلیارد دلار پول گاز بپردازد و به عبارت دیگر مثل بنزین تمام دارایی خود را به روسیه می دهد تا بخشی از گاز مصرفی کشور را تامین کند. در آخر ایران باتوجه به عدم تامین گاز از منابع داخلی زیر یوغ روسیه می رود تا گاز مورد نیاز کشور تامین شود.

وی در پاسخ به این سوال که چرا نمی توانیم میزان تولید گاز را در کشور افزایش دهیم، گفت: نه منابع مالی مورد نیاز برای سرمایه گذاری و نه فناوری درکشور وجود دارد. هم اکنون 70 درصد گاز کشور از پارس جنوبی تولید می شود که متاسفانه درصد قابل توجهی از چاه ها در نیمه دوم عمر خود قرار دارند و اگر سرمایه گذاری صورت نگیرد، سالانه 10 درصد تولید هر چاه کم می شود. به طوری که از سال دیگر، هر سال معادل یک فاز پارس جنوبی، تولید گاز کم می شود.

وی ادامه داد: به عبارت دیگر میزان مصرف گاز مثل برق و بنزین دائم افزایش پیدا می کند و تولید کم می شود. این در حالی است که تولید بنزین کم نمی شود و ثابت می ماند و روزی 118 میلیون لیتر بنزین تولید می کنیم ولی در مورد گاز نمی توانیم تولید را ثابت نگه داریم. بنابراین وقتی تولید گاز پایین می آید و مصرف بالا می رود، یعنی ناترازی و کمبود هر سال بیشتر از سال قبل می شود و چون ایران نمی تواند تولید را افزایش دهد، مجبور شدند چنین توافقی با روسیه امضا کنند که بسیار تاسف بار است.

چرا دولت سیزدهم در آخرین روزها چنین قراردادی را با روسیه امضا کرد؟

اورعی در پاسخ به رکنا که گفته می شود این توافق برای انتقال گاز به شمال ایران است، گفت: ایران کشور پهناوری است و می تواند گاز شمال کشور را از روسیه وارد و از جنوب کشور صادر کند اما در حال حاضر ایران نه تنها گازی برای صادرات ندارد بلکه هیچ کشوری نیز حاضر به خرید گاز از ایران نیست. کشورهایی مثل چین و غیره که مصرف کنندگان بزرگ گاز در جهان هستند، قراردادهای 25 ساله با قطر و دیگر کشورها بسته اند و ایران به طور کامل از بازار بین المللی گاز بیرون رانده شده است و به بازار جهان متصل نیست. بنابراین اگر ایران به دنبال وارد کردن گاز از روسیه است، فقط برای تامین مصرف داخلی است.

وی در پاسخ به این سوال که چگونه است که وزارت نفت دولت سیزدهم در واپسین ماه های دولت و در فقدان رئیس دولت اقدام به امضای چنین توافقی کرده است، گفت: حداکثر حدود دو ماه قبل از به پایان رسیدن دولت سیزدهم این خبر منتشر شد که آقای اوجی، وزیر نفت چنین قراردادی را با روسیه امضا کرده است. سوال این است که چرا باید دولت سیزدهم در آخرین روزها چنین قراردادی را امضا کند؟ لذا به نظر می رسد در اینجا هم ایران تحت نفوذ روسیه است و به هیچ عنوان قدرت چانه زنی ندارد و در نتیجه عملا آقای پوتین چنین قراردادی را هر طور خواسته نوشته و ایران را مجبور به امضا کرده است.