زنگ خطر دریاچه ارومیه به صدا در آمد/ آقای سلاجقه وضعیت دریاچه ارومیه مناسب نبود اما شما گفتید مناسب است! + فیلم

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، زنگ خطر دریاچه ارومیه به صدا در آمد . امسال، با بارش های کم نظیری که در حوضه آبریز دریاچه ارومیه داشتیم، یک فرصت طلایی برای تثبیت دریاچه ارومیه پیش آمده بود که ، متاسفانه رهاسازی های حق آبه از مخزن سدهای منتهی به دریاچه ارومیه ناکافی و محدود بود و همچنین نظارتی هم بر حق آبه رهاسازی شده در مسیر رودخانه ها انجام نشد، چرا که در اکثر رود های منتهی به دریاچه شاهد برداشت های غیرمجاز و وسیع کشاورزان بودیم و اینگونه بود که فرصت طلایی امسال، اکنون تبدیل به یک افسوس و حسرت شده و ما همچنان چشم به بارش های اواخر خرداد ماه هستیم.

وضعیت کنونی و به صدا درآمدن زنگ خطر دریاچه ارومیه درحالی به صدا در آمده است  که در6 روز رئیس سازمان محیط زیست کشور  اعلام کرد حال دریاچه ارومیه خوب است!

 علی سلاجقه ، رئیس سازمان محیط زیست در حاشیه جلسه چهارشنبه هیئت دولت در جمع خبرنگاران گفت: در حال حاضر وضعیت دریاچه ارومیه مناسب است، بارش‌های خوبی را داشتیم اما افزایش درجه حرارت هوا به افزایش تبخیر منجر می شود.

این ادعاهای رئیس سازمان محیط زیست در خصوص مناسب بودن وضعیت دریاچه ارومیه در نهم خردادماه سال 1403 در حالی مطرح  شد که انتظار می رفت، او که در رأس سازمانی با عنوان محیط زیست است، موضوعات غیرعلمی و غیرتخصصی اینچنینی را مطرح نکند و با مردم ایران که محیط زیست برایشان به شدت دارای اهمیت است، صادق باشد.

اردیبهشت  فقط حدود 1800 میلیارد مترمکعب آب در دریاچه وجود داشت

مهدی  زارع استاد زمین شناسی روز هفدهم اردیبهشت ماه سال 1403  درباره سرانجام  احیای دریاچه ارومیه با وجود بارندگی های امسال به خبرنگار اجتماعی رکنا گفته بود:بر اساس داده ها از مراجع رسمی اکنون حدود 1800 میلیون مترمکعب آب در این دریاچه وجود دارد که حتی نزدیک به نیمه پرشدگی هم نیست.

مهدی زارع در ادامه گفت:در سال 1375 که دریاچه زنده بود چیزی حدود 24 میلیارد متر مکعب آب داشت اما در حال حاضر با وجود بارندگی های اخیر عددی کمتر از یک میلیارد متر مکعب آب دارد و بیشترین حجم آب در قسمت های شمالی دریاچه وجود دارد. بر طبق بررسی های انجام شده توسط پژوهشکده آرتمیا در دانشگاه ارومیه در قسمت های مرکزی به سمت جنوب دریاچه ارومیه ،حجم رسوبات تا 7 متر می رسد که همین ویژگی باعث می شود آب به لایه های زیرین دریاچه نفوذ نکند و در سطح باقی بماند و در معرض آفتاب تبخیر شود.

این استاد دانشگاه با بررسی روند خشک شدن دریاچه ارومیه افزود:در سیلاب های بهار سال 98 دریاچه آبگیری شد ولی در سال آبی بعد و به تبع آن سالهای آبی بعدتر که بارش های کمی داشتیم همان میزان آب هم تبخیر شد و دوباره دریاچه خشک شد.

او با اظهار امیدواری در روند رو به افزایش بارش ها درکمتر از یکماه قبل گفته بود: باید امیدار باشیم که بارشها در ادامه سال آبی همچنان ادامه داشته باشد تا وضعیت دریاچه ارومیه رو به بهبودی برود اما به طور معمول بارشها از اردیبهشت تا شهریور رو به کاهش می رود و فقط 10 درصدبارشها در باقیمانده سال آبی رخ می دهد.

این پژوهشگر با طرح مواردی که می تواند در احیای دریاچه موثر باشد گفته بود: به احتمال زیاد دوباره شاهد خشک شدن دریاچه خواهیم بود اگر سیاستهای سازگار با تغییر اقلیم در این حوزه اجرا نشود،مانند ممنوعیت برداشتهای آبهای زیر زمینی ،رهاسازی حجم آب سدهای بزرگ و کوچکی که در این حوزه احداث شده و اجرای سیاست های تعدیلی در مصرف آب در این حوزه آبریز که یکی از بزرگترین حوزه های آبریز کشور است.

او تشریح کرده بود : درحال حاضر دریاچه ارومیه به یک تالاب و دریاچه فصلی تبدیل شده که با بارش ها در فصول سرد و بارندگی پر  و در فصول گرم خشک می شود.

او با اشاره به مخاطرات زیست محیطی که خشک شدن دریاچه می تواند در پی داشته باشد ادامه داد: برخاستن گردوغبار  نمکی با وزش باد در صورت خشک شدن دریاچه  یکی از موضوعاتی است که محیط زیست منطقه را به خطر می اندازد.

گفتنی است در حوزه آبریز دریاچه ارومیه که از بزرگترین حوزه های آبریز کشور است 90 سد بزرگ و کوچک احداث شده است.

حقآبه نرسید دریاچه دوباره خشک می شود

همچنین مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب های سازمان حفاظت محیط زیست چند روز پیش به رکنا درباره آخرین شرایط دریاچه ارومیه اظهار کرد: بر اساس آمار رسمی وزارت نیرو، سطح تراز دریاچه ارومیه در تاریخ ۲۹ اردیبهشت ماه ۱۲۷۰.۶۳ متر است که نسبت به مدت زمان مشابه در سال گذشته افزایش ۲۳ سانتی متری و نسبت به مهر ماه سال ۱۴۰۲ یعنی شروع سال آبی جاری، افزایش ۸۱ سانتی متری داشته است؛ بر اساس همین آمار وسعت دریاچه، ۲ هزار کیلومترمربع و حجم آن نیز ۲.۶ میلیارد مترمکعب اعلام شده است. 

وی، درباره پیش‌بینی شرایط دریاچه ارومیه در فصل تابستان امسال ضمن تاکید بر شرایط شکننده و ناپایدار دریاچه تصریح کرد: با وجود بارش های نسبتاً خوب بهاری امسال در حوضه آبخیز ارومیه که منجر شد میزان تبخیر کمتر از میزان پیش‌بینی شده باشد، انتظار داریم تا پایان تابستان شاهد کاهش ۶۰ سانتی‌متری سطح تراز دریاچه نسبت به شرایط کنونی باشیم؛ اگرچه این شرایط باعث می‌شود، بخش‌های از دریاچه مجدد خشک شود اما پیش‌بینی می‌شود شرایط در تابستان امسال نسبت به تابستان گذشته بهتر باشد.

اشرفی زاده متذکر شد: در راستای تامین نیاز آبی محیط زیستی ۳ میلیارد و ۴۲۶ میلیون مترمکعب دریاچه امسال صرفا حدود یک میلیارد مترمکعب آب از سدها به سمت دریاچه ارومیه رهاسازی شد.

وی با اعلام اینکه از این میزان، ۲۱۰ میلیون مترمکعب از سمت کانی سیب رهاسازی شده است، تصریح کرد: امیدواریم با تکمیل شبکه بادین آباد، شاهد افزایش حجم آب رهاسازی شده از این محل باشیم؛ بر اساس اسناد ارزیابی این طرح، مقرر بود با تکمیل شبکه ۶٢٣ میلیون متر مکعب از این محل به دریاچه وارد شود.

مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست با یادآوری اهمیت پایبندی دستگاه‌ها به انجام تکالیف مرتبط با دریاچه ارومیه گفت: در ارتباط با اقدام‌های صورت گرفته برای اصلاح الگوی کشت و آبیاری در حوضه آبریز دریاچه ارومیه موضوع کشاورزی مهم‌ترین سرفصل اقدام‌های تعریف شده نرم‌افزاری برای احیا و نجات ارومیه است اما شرایط کنونی با وضعیت پیش‌بینی شده بر اساس مصوبات ستاد احیا، فاصله دارد.

عدم اصلاح الگوی کشت و آبیاری، پاشنه آشیل احیای دریاچه ارومیه

این مقام مسئول تاکید کرد: کشاورزی بزرگترین مصرف کننده آب در حوزه آبخیز دریاچه ارومیه است و از این رو اصلاح الگوی کشت و آبیاری پاشنه آشیل احیای دریاچه ارومیه است.

وی با یادآوری اینکه توقف توسعه اراضی کشاورزی از نخستین مصوبه‌های ستاد بود، افزود: متاسفانه در حالی شاهد توسعه اراضی کشاورزی در حوضه آبخیز دریاچه ارومیه هستیم که حسب مصوبه‌های ستاد مقرر شده بود توسعه اراضی کشاورزی در حوضه و اراضی شیب‌دار نباشد.

مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: دولت و سازمان حفاظت محیط زیست در تصمیم‌گیری‌های خود به موضوع معیشت کشاورزان نیز توجه ویژه دارند و از این رو، اصلاح الگوی کشت و آبیاری منجر به ایجاد شرایط سخت برای کشاورزان واقعی نخواهد شد.

وی ادامه داد: از همین رو تلاش شده به موازات برخورد با کسانی که بدون برخورداری از حقابه قانونی اقدام به برداشت غیرمجاز از منابع آب سطحی و زیرزمینی می‌کنند، حقابه کشاورزانی که از گذشته به کشاورزی اشتغال داشته‌اند، اعمال شود.

اشرفی‌زاده، کنترل برداشت آب از منابع آب سطحی و زیرزمینی را از دیگر موارد مهم در مدیریت منابع و مصارف‌ حوزه‌های آبریز همچون ارومیه برشمرد و گفت: با وجود پایش‌های صورت گرفته توسط وزارت نیرو و سازمان حفاظت محیط زیست، همچنان شاهد برداشت‌های غیرمجاز آب از محل منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی هستیم.

مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست در ادامه ضمن تاکید بر ضرورت برخورد قاطع با برداشت‌های غیر مجاز آب تصریح کرد: وزارت نیرو به عنوان متولی این موضوع می‌تواند متخلفان را به دستگاه قضایی معرفی کند.

ممنوعیت احداث سد جدید در حوضه ارومیه

اشرفی‌زاده، با اشاره‌ به وجود و احداث سدهای متعدد بدون ارزیابی محیط زیستی در حوضه ارومیه در سال‌های گذشته گفت: جلوگیری از احداث سد جدید در این حوضه از نخستین مصوبه‌های ستاد احیا بود اما به دلیل نبود نگاه جامع مدیریتی و رویکرد سنتی به توسعه و ایجاد پروژه‌های عمرانی، همچنان شاهد درخواست‌هایی برای احداث سد در این حوضه هستیم.

اشرفی‌زاده تأکید کرد: سازمان حفاظت محیط زیست موضع رسمی و دلایل فنی خود برای مخالفت با هرگونه احداث سد جدید در این حوضه را به وزارت نیرو اعلام کرده است همچنین ضروری‌ است با توجه به شرایط کنونی دریاچه، برای سدهای موجود نیز، ارزیابی اثرات تجمعی صورت گیرد.

وی اشاره‌ای هم به وضعیت مطلوب تالاب‌های اقماری دریاچه ارومیه داشت و اظهار کرد: با توجه به نقش تالاب‌های اقماری به عنوان پشتوانه اکولوژیک دریاچه ارومیه، حفاظت و احیای این تالاب‌ها در سازمان حفاظت محیط زیست با جدیت پیگیری می‌شود.

این مقام مسئول با یادآوری پشتیبانی سایت‌های اقماری از دریاچه به ویژه در شرایط کنونی که شاهد کاهش تنوع زیستی دریاچه هستیم، گفت: اقدام به لایروبی انهار ورودی تالاب‌های اقماری از جمله اقدام‌های صورت گرفته در این زمینه و آبگیری کامل تالاب درگه سنگی از جمله رامسر سایت‌های ایران پس از چند سال خشکسالی از دستاوردهای آن است.

وی اضافه کرد: در همین زمینه خوشبختانه تالاب گردقیط و میندازی نیز پس از سال‌ها با مشارکت جوامع محلی آبگیری شده است سایر تالاب‌ها از جمله کانی بارزان ، سولدوز و قوپی بابا علی نیز وضعیت مطلوبی دارند؛ خوشبختانه این تالاب‌ها با مشارکت جوامع محلی و سمن‌های منطقه به خوبی پایش و اقدامات حفاظتی مناسبی صورت می‌گیرد.

تا احیای کامل دریاچه ارومیه، راه طولانی داریم

مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه برنامه‌ها و اقدام‌های مرتبط با دریاچه ارومیه به دو بخش سخت‌افزاری و نرم‌افزاری تقسیم می‌شود، تأکید کرد: راه بسیار طولانی تا احیای دریاچه ارومیه داریم و برای رسیدن به این هدف نیاز به کمک و مطالبه‌گری مردم و تعهد تمامی دستگاه‌ها به انجام دقیق و درست تکالیف مرتبط داریم.

اشرفی‌زاده تأکید کرد: بدون کمک کشاورزان واقعی و در نظر گرفتن معیشت آنها و معیشت های جایگزین همچنین اصلاح الگوی کشت و در نظر گرفتن تغییر شرایط اقلیمی، احیای کامل دریاچه امکان‌پذیر نخواهد بود.

اشرفی‌زاده گفت: گرچه بارش‌های اواخر سال گذشته و بهار امسال مناسب بوده اما این بارش‌ها باید در مسیر جبران کمبودهای آبی گذشته باشد و نباید مصارف جدیدی برای آن‌ها تعریف کنیم و البته این موضوع باید به اصل کلی برای تمامی حوضه‌های آبخیز تبدیل شود چرا که هیچ یک از حوضه‌های آبریز کشور، ظرفیت و توانی برای تعریف مصرف جدید ندارد و از این رو تمامی برنامه‌ریزی‌ها باید معطوف به اجرای برنامه‌های بهینه سازی مصرف آب باشد.