حکم پرونده شکایت شجریان علیه صدا و سیما صادر شد

در روز‌هایی که محمدرضا شجریان استاد بزرگ موسیقی و آواز ایران در بستر بیماری به سر می‌برد و از حضور در صحنه محروم است، قوه قضائیه تکلیف شکایت سال‌ها پیش او علیه سازمان صداوسیما را روشن کرد.

محمد حسین آقاسی وکیل محمد رضا شجریان از رد شکایت موکلش از صدا و سیما به دلیل پخش بدون مجوز آثار این هنرمند خبر داده است.

به گفته وکیل شجریان روز دوشنبه ۱۲ شهریور شعبه ۱۰۶۰ دادگاه کارکنان دولت دادگاه رأی مبنی بر رد شکایت صادر و اعلام کرد پخش آثار شجریان در صدا و سیما، موجب شهرت وی شده و به زیان او نبوده است.

محمدحسین آقاسی گفت: «تفسیر قضایی، سلیقه و طرز تفکر قاضی این بود که صداوسیما کار بدی نکرده و شاید پخش آثار به نفع موکل هم بوده است.»

او تاکید کرد که وزارت ارشاد نیز تایید کرده بود، امتیاز آثار پخش شده متعلق به آقای شجریان است.

آقاسی رای دادگاه را مغایر قانون خوانده گفته است به آن اعتراض می‌کند. او پیشتر نیز در روز برگزاری دادگاه مدعی شده بود که تهدید به بازداشت شده است.

سابقه نارضایتی محمد رضا شجریان از پخش آثارش از صداوسیما به اوایل دهه هفتاد باز می‌گردد، اما این مسئله از سال ۸۸ وارد فاز تازه‌ای شد. پخش قطعه‌ای ای ایران با صدای شجریان به صورت متناوب از صدای و سیما باعث شد که محمدرضا شجریان دوباره خواستار عدم پخش آثارش از صداوسیما شود.

محمد رضا شجریان آن زمان گفت: «صدای من در صدا و سیما جایی ندارد. صدای من صدای خس و خاشاک است و همیشه هم برای خس و خاشاک خواهد بود.» این سخنان شجریان درواقع اشاره‌ای بود به خس و خاشاک خواندن معترضان انتخابات از سوی محمود احمدی نژاد بود.

صداوسیما به اعتراض شجریان همچون پیش از آن توجهی نکرد. اینجا بود که این خواننده محبوب و برجسته موسیقی سنتی طی نامه‌ای به عزت الله ضرغامی رئیس وقت سازمان صدا و سیما با تاکید بر سابقه تقاضا‌های خود برای عدم پخش آثارش از صدا و سیما و اشاره به استفاده از تصاویر نامرتبط در قطعه «ای ایران‌ای سرای امید» (سپیده) اعلام کرد: «اینجانب در سال۱۳۷۴ نیز اعلام کردم راضی به پخش آثار خود از صدا و سیما نیستم. مجدداً تقاضای خود را تکرار کرده و تاکید می‌کنم آن سازمان هیچ نقشی در تهیه این آثار نداشته و شایسته است به حکم شرع و قانون سریعا کلیه واحد‌های آن سازمان از پخش صدا و آثار من خودداری کنند.»

صدا و سیما البته پیش از این و برای مدت‌ها به جز ربنا و مثنوی افشاری، که خود شجریان در نامه قبلی‌اش به علی لاریجانی (رئیس وقت صدا و سیما) آن‌ها را مستثنی کرده بود، اثری از این استاد موسیقی را پخش نمی‌کرد، اما این روند به مرور از سوی تهیه‌کنندگان و برنامه‌سازان دیگر رعایت نمی‌شد و شجریان هم چندان معترض به این تخطی‌های گاه و بیگاه نبود.

نامه شجریان افاقه نکرد و صداوسیما به روند پخش “ای ایران” ادامه داد. نهایتا در همان سال محمدرضا شجریان برای توقف این روند به قوه قضائیه شکایت کرد.

به گفته وکیل شجریان در آن زمان ابتدا بازپرس پرونده شکایت را رد کرده بود، اما پس از مخالفت نماینده دادستان با این قرار، در نهایت در سال ۹۰ شعبه ۱۰۶۰ دادگاه کارکنان دولت، اعلام کرد “صداوسیما آگاه بوده که لازم است برای انتشار از صاحب اثر رضایت بگیرد. ”

با این وجود حالا پس از شش سال دادگاه شکایت را رد کرده و پخش آثار شجریان را از تلویزیون به سود او تفسیر کرده است.

حدود یک سال پیش مرتضی میرباقری، معاون وقت سیمای رادیو تلویزیون ایران دلیل پخش نشدن دعای ربنا را مواضع شجریان دانست و گفت او در جریان اعتراض‌های سال ۱۳۸۸ “اشتباه فاحشی” انجام داد.

او حتی دیگر نتوانست در داخل کشور کنسرت برگزار کند. ممنوعیت شجریان کار را به جایی رساند که حسن روحانی در مناظره‌های انتخاباتی سال ۹۲ گفت: «هنر بهترین سفیر ما در جهان است؛ از حافظ سفیری بهتر داریم که به اروپا و آمریکا بفرستیم؟ از هنر فرشچیان و میرخانی و احصایی غرورآفرین‌تر داریم؟ از صدای شجریان بهتر داریم؟» گرچه این سخنان خیلی از علاقه‌مندان شجریان را امیدوار کرد، اما او در دوران ریاست جمهوری روحانی نیز نتوانست در داخل کشور کنسرتی برگزار کند.

در این میان یک بار سخنگوی وزارت ارشاد عذرخواهی را شرط بازگشت شجریان دانست.

شجریان از حدود دو سال پیش به دلیل ابتلا به بیماری در انظار عمومی ظاهر نشده و تنها تصاویر و ویدیوهایی از سوی اعضای خانوده او در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است.

این تنها محمد رضا شجریان نیست که معترض پخش بدون اجازه آثارش از صداوسیماست. موزیسین‌های برجسته‌ای همچون محمدرضا لطفی، حسین علیزاده، شهرام ناظری، حسین زمان، عبدالحسین مختاباد، کامبیز روشن‌روان و … در گذشته نسبت به پخش بدون اجازه اثارشان اعتراض کرده بودند، اما هیچ کدام مانند شجریان کار را به قوه قضائیه نکشاندند.

شکایت موفق، اما بی نتیجه خانواده فرهاد مهراد

تنها یک مورد شکایت قضایی دیگر در این باره وجود دارد که آنهم متعلق به خانواده فرهاد مهراد خواننده موسیقی پاپ است. خانواده فرهاد از سال‌های ابتدایی پس از مرگ او از صداوسیما به دستگاه قضایی شکایت کردند که نهایتا رای دادگاه تجدید نظر علیه صدا و سیما صادر شد.

به نوشته سایت خانه فرهاد متعلق به خانواده این خواننده موسیقی پاپ: «دادگاه تجدید نظر در ۱۷ مهرماه ۱۳۹۵ به ریاست قاضی زجاجی، رأی دادگاه بدوی را تأیید کرد، اما به دلیل عدم دسترسی به آرشیو تلویزیون و در نتیجه عدم کفایت مستندات، به رغم نظر کارشناسان تعیین شده از جانب دادگستری، تنها شش قطعه از آثار فرهاد را واجد شرایط برای احقاق حقوق تضییع شده دانست.»

ماجرا، همین جا پایان نپذیرفت و همسر فرهاد مهراد در هفتم اردیبهشت ۱۳۹۷ نامه‌ای به ریاست قوه قضاییه و ریاست سازمان صدا و سیما نوشت و نسبت به عدم اجرای حکم دادگاه معترض شد. در این نامه که نسخه‌ای از آن روی سایت خانه فرهاد قرار دارد، به سابقه رای دادگاه در این زمینه اشاره شده و نسبت به بی‌اعتنایی سازمان صدا و سیما به رای دادگاه تجدید نظر ابراز گله‌مندی شده است.

پوران گلفام همسر فرهاد در این باره نوشته است: «به رغم اینکه دادگاه اول حکم به ممنوعیت پخش آثار فرهاد از صدا و سیما داده بود، اجرای آن از جانب این رسانه محقق نشد و رئیس دادگاه تجدید نظر، قاضی زجاجی) هم در حکم خود اشاره‌ای به این موضوع نکرد! من به عنوان یک شهروند عادی، شاید به دلیل بی‌اطلاعی از قوانین، دلیل این اغماض را نمی‌دانم و از متصدیان امور قضایی کشور خواهشمندم علت این کوتاهی را نه صرفا برای من بلکه برای خانواده موسیقی ایران توضیح بدهند تا شاید حداقل هنرمندان در قید حیات بدانند که چرا صدا و سیما حق دارد بدون اجازه آثارشان را پخش کند.»

همسر فرهاد مهراد “تنها نکته امیدوار کننده” این حکم را موظف دانستن صدا و سیما به پرداخت جریمه نقدی دانست گفت که آنهم “از مبلغ ۸ میلیارد رالر (مطابق با کارشناسی و رای دادگاه در سال ۱۳۹۱) به ۲ میلیارد و هفتصد میلیون ریال (که هنوز هم پرداخت نشده!) تقلیل پیدا کرده است. “اخبار 24 ساعت گذشته رکنا را از دست ندهید