شوربختی، سد راه معشوره!/ ۱۹ سال از آغاز عملیات ساخت یک سد در لرستان گذشت

برداشت مداوم از آب زیرزمینی در حالی شکل‌گیری بحران‌های اجتماعی-اکولوژیکی را شدت می‌دهد و خشک‌شدن تالاب‌ها، گردوغبار، افت کیفیت آب، فرونشست و مهاجرت اقلیمی را به‌دنبال دارد که طبق آخرین آمار متوسط سطح آب زیرزمینی لرستان در بهمن‌ماه ۱۴۰۱ حدود ۱/۳ متر افت پیدا کرده است.

از طرفی بحران آب کوهدشت در سال‌های اخیر همواره رو به افزایش بوده و احداث سد معشوره در حدود ۵۰۰ متر پایین‌تر از محل تلاقی دو شاخه تشکیل‌دهنده رود کشکان به‌عنوان تنها راه نجات این شهرستان از تداوم خشکسالی‌ها به تصویب هیئت‌وزیران در ۱۸ اسفند ۱۳۸۴ رسید، اما باوجود اینکه تاکنون پنج دولت را به خود دیده است و اجرای آن به دولت چهاردهم نیز پا خواهد گذاشت، متأسفانه پیشرفت فیزیکی آن حدود ۱۰درصد برآورد می‌شود.

کلنگ‌زنی بدون دریافت مجوز ماده ۲۱۵

عملیات اجرایی سد معشوره در دولت محمود احمدی‌نژاد بدون دریافت مجوز ماده ۲۱۵ خرداد ۱۳۹۲ کلنگ‌زنی شد. او در آغاز این پروژه گفته بود احداث این پروژه آثار عمرانی و اقتصادی فراوانی برای مردم لرستان به‌دنبال دارد.

حبیب‌الله دهمرده استاندار وقت لرستان نیز پس از کلنگ‌زنی معشوره احداث این پروژه را در حالی آرزوی همیشگی مردم این استان خوانده بود که سد معشوره در دولت یازدهم به‌علت نداشتن مجوز ماده ۲۱۵ و نیز نداشتن توجیه اقتصادی متوقف شد.توقف سد معشوره واکنش مرحوم الهیار ملکشاهی نماینده وقت کوهدشت را در فروردین ۱۳۹۳ برانگیخت. او علت توقف این پروژه را تصمیم‌گیری شورای آب کشور برای عدم ایجاد مشکل برای آب کرخه خواند.او اما از قول وزیر نیروی وقت مبنی بر رفع مشکل سد معشوره خبر داده و گفته بود مطالعات این پروژه به اوایل انقلاب برمی‌گردد و مگر می‌شود این همه هزینه و کار و تلاش را نادیده گرفت؟!

روند اجرای پروژه

تمام کش‌وقوس‌های سد معشوره به دولت یازهم نیز کشیده شد و حسن روحانی رئیس‌جمهور وقت در ۲۸ خرداد ۱۳۹۳ در سفر به لرستان نسبت به این پروژه می‌گوید: تصمیم گرفته‌شده بود معشوره ادامه پیدا نکند، اما با بحث‌هایی که در تهران داشتیم کار این سد ادامه می‌یابد.این اظهارات شخص اول دولت یازدهم در حالی مطرح شد که سردار عبادالله عبدالهی فرمانده وقت قرارگاه خاتم‌الانبیا و مدیر وقت قرارگاه مجری ساخت معشوره، تعطیلی این سد را در چهارم بهمن ۱۳۹۴ رسانه‌ای کرد و گفت: از اجرای این پروژه خوب دفاع نشد و احداث معشوره تعطیل شد.

تعطیلی دوباره معشوره در حالی رخ داد که قرارگاه خاتم‌الانبیا حدود ۷۰ تا ۸۰ میلیارد تومان برای زیرساخت‌های اجرایی این پروژه هزینه کرده بود. همچنین محمد شریعتمداری معاون اجرایی وقت رئیس‌جمهور نیز در سفر به لرستان در سال ۱۳۹۴ به سد متوقف‌شده این استان واکنش نشان داده و خاطر نشان کرد: مبلغ ۵۰۰ میلیارد ریال برای آغاز عملیات اجرایی سد معشوره به پیمانکار داده شده است و پرداخت هزینه و کار غیرکارشناسی سبب شد در تنظیم قرارداد با وزارت نیرو با تأخیر مواجه شویم.
ماجراهای سد معشوره در دولت یازدهم همچنان ادامه‌دار بود، به‌طوری‌که هوشنگ بازوند استاندار وقت لرستان در ۲۰ آبان ۱۳۹۵ از سنگ‌اندازی‌های سه ساله وزارت نیرو برای احداث این سد خبر داد.

تأکید رئیس جمهور شهید

اماواگرهای احداث پروژه دیرینه لرستان با وجود وعده‌های مسئولان ارشد کشور به دولت دوازدهم نیز کشیده شد و کاهش تخصیص حجم این سد از ۲۷۱ میلیون مترمکعب آب به حدود ۵۰ میلیون مترمکعب بار دیگر معشوره را در محاق بهره‌برداری قرار داد.

سید موسی خادمی استاندار وقت لرستان در یکم اردیبهشت ۱۴۰۰ از موافقت اولیه برای ادامه سد معشوره خبر داده و می‌گوید: ساخت این پروژه با حجم ۵۰۰ میلیون مترمکعب آغاز و مجوزهای لازم نیز ظرف چند روز آینده گرفته می‌شود که این وعده نیز راه به جایی نبرد تا امیدها به اجرای آن به دولت سیزدهم سوق پیدا کند.

رئیس‌جمهورشهید در نشست تخصصی با کشاورزان و دامداران لرستان در ۱۹ آذر ۱۴۰۰ بر احداث سد معشوره تأکید کرده و بیان می‌کند: احداث این سد ازجمله کارهایی است که باید در این استان به اتمام برسد و وظیفه‌داریم عقب‌ماندگی موجود در این زمینه را با سرعت جبران کنیم و هر مقدار بودجه داریم برای این پروژه می‌گذاریم.

سد معشوره باوجود دستور صریح رئیس‌جمهور و با وجود قرارگیری در مهم‌ترین مصوبات سفر شهید رئیسی به لرستان پس از گذشت سه سال همچنان بلاتکلیف است و روی میز وزارت نیرو قرار دارد، این در حالی است که فرهاد زیویار استاندار وقت لرستان در چهارم مرداد ۱۴۰۱ از آغاز روند احداث این پروژه در پاییز همان سال خبر داده بود!

مشکل زیست محیطی پروژه

اما تاکنون نه تنها مجوزهای احداث این سد هنوز اخذ نشده است، بلکه توقف ۱۹ساله این پروژه حیاتی مردم این منطقه را دچار رنج کرده است. از طرفی از سازمان برنامه و بودجه کشور نیز خبرهایی مبنی بر مسکوت ماندن پروژه سد معشوره به دلیل آنچه ارزیابی زیست محیطی عنوان شده است، ارائه می‌شود؛ آن هم در مورد پروژه‌ای که سال هاست وعده اجرای آن داده می‌شود.حتی محمدباقر قالیباف رئیس مجلس نیز در سفر به استان لرستان در شهریور ۱۴۰۱ از روند اجرای این پروژه بازدید کرده و به مردم لرستان این اطمینان را می‌دهد که دولت و مجلس مصمم هستند کار سد معشوره با یک جدول زمان‌بندی شروع شود و با شیب ملایمی شتاب بگیرد که این اظهار نظر هم راه به جایی نبرد.

رفع تنش آبی پنج شهرستان

معاون عمرانی استاندار لرستان نیز با بیان اینکه سدهای معشوره، مخملکوه و آبسرد بروجرد امکان ساماندهی وضعیت آبی استان را دارند، تصریح می‌کند: سد معشوره با بقیه طرح‌ها متفاوت است و در صورت بهره‌برداری از این طرح، سیل سال ۹۸ رخ نمی‌داد.احمدرضا دالوند می‌افزاید: جلوگیری از سیلاب‌ها و بحران‌ها یکی از کارکردهای این سد است، حدود پنج شهرستان را در موقع تنش آبی پشتیبانی و می‌تواند اراضی دیم را به آبی تبدیل کند.وی تأکید می‌کند: مجوز ماده ۲۳ برای این طرح اخذ و نیازمند تزریق اعتبار و تخصیص لازم است که در صورت تأمین اعتبار در بازه زمانی دوساله به بهره‌برداری می‌رسد.

انتقاد نماینده ولی‌فقیه در لرستان

طولانی شدن اجرای این پروژه حتی انتقاد حجت‌الاسلام سید احمدرضا شاهرخی نماینده ولی‌فقیه در لرستان را نیز در پی داشت به طوری که وی در خطبه‌های نماز جمعه با یادآوری اینکه باید «اقدامات از روی کاغذ به میدان عمل و اقدام برسد» تصریح می‌کند: تسریع در زیرساخت‌های استان نظیر سد معشوره بدون کاستن از ارتفاع و مخزن آن باید در اولویت قرار بگیرد.

رضا طلبی-قدس آنلاین