روستایی محصور در قلعه ای گِلی در قم +عکس و فیلم
رکنا: روستای دولت آباد بخش سلفچگان قم از نوع قلعه روستاست که ساکنان آن درون قلعه ای تاریخی زندگی می‌کنند.
به گزارش رکنا، روستای زیبای دولت آباد را به نام تنها روستای قلعه‌ای ایران می‌شناسند. اطراف روستا را دیوارهای خشتی بلندی در بر گرفته که سالیان سال همچنان پر صلابت ایستاده است. روستایی که دور تا دورش با قلعه محصور شده از جاذبه‌های شگفت انگیز گردشگری در بخش سلفچگان قم است.
روستا دارای خانه‌های بوم‌گردی است که گردشگران می‌توانند شبی را در دل کویر در محیطی جدا از هیاهوی شهر سپری کنند.
در ضلع شرقی قلعه، رودخانه قم‌رود در جریان است.
مجاورت روستا با منطقه حفاظت‌شده پلنگ دره که در گذشته زیستگاه آهوان بوده است اما اکنون پناهگاه قوچ، میش، گرگ، شغال، سوسمار، بزمجه و لاک‌پشت است، گردشگران زیادی را به سوی خود فرا می‌خواند.
ابعاد قلعه ۱۵۸ متر در ۱۴۰ متر است و حالت مستطیل شکل و شمالی جنوبی است. قلعه دارای ۷۰ خانه است که برخی قدیمی و ساخته شده از خشت و گل و برخی جدید و با مصالح امروزی ساخته شده‌اند.
ارتفاع برج‌های قلعه در حال حاضر هفت متر است. با این حال ارتفاع اولیه آن‌ها را بیش از این برآورد می‌کنند. برج دارای سه قسمت مجزا است که بوسیله راه پله با یکدیگر در ارتباطند. درب اصلی قلعه روستا بیش از بیست سال است که دیگر بسته نشده است، لذا امکان تردد به داخل قلعه با خودرو به آسانی وجود دارد.
بارگاه امامزاده ساریه خاتون ، مقبره درگذشتگان و شهدای روستای دولت آباد در کنار امامزاده ، خارج از قلعه در این روستا قابل مشاهده است و هرساله مراسمات مهم مذهبی در این مکان برگزار می‌شود. به ویژه آیین نخ‌گردانی از سنت‌های بسیار قدیمی روستای دولت آباد است که هرساله برای عزاداری امام حسین(ع) برقرار می‌شود.
درب ورودی بسیار بزرگ و سنگین است که سال‌ها باز و بدون حرکت است. بازدید از برج‌های نگهبانی، راه‌پله‌ها و اتاقک بالای آن‌ها، دیوارهای خشتی بلند، خانه‌های قدیمی خشت و گلی، آسیاب و آب‌انباری که در کنار قلعه وجود دارد. کاروانسرای متروکه در مقابل درب ورودی اصلی و امامزاده ساریه خاتون از جمله اماکن دیدنی روستا قلعه دولت آباد به شمار می‌رود. کاورانسرای ساخته شده از خشت و گل، شترخان نیز نامیده می‌شود.
به گفته کارشناسان قدمت قلعه روستای دولت‌آباد قم به دوره قاجار برمی‌گردد. برخی نیز پیشینه آن‌را به اواخر دوره زندیه نسبت می‌دهند.
این قلعه در سال ۱۳۹۱ در فهرست آثار ملی ایران با شماره ۳۰۵۵۳ به ثبت رسیده است.
بر اساس شواهد و گفته‌های بزرگان و ریش سفیدان اولین ساکنان قلعه روستای دولت آباد قم پس از تخلیه قلعه توسط نظامیان در دوره قاجار، طوایف کوچ‌نشین بنام‌های کدخدازاده و علیمردانی بودند. این طوایف تا مدتی در برخی از ماه‌های سال در خارج از قلعه چادر می‌زدند و کوچ می‌کردند. قلعه امنیت خوبی داشت لذا به تدریج اقوامی از استان فارس، اصفهان و بختیاری به این قلعه کوچ کردند. به تدریج خانه‌های بیشتری در قلعه ساخته شد. در آن زمان اطراف قلعه پر از دشت‌ها، باغ و مزارع سرسبز بود که نهرها و جوی‌های متعددی در دشت روان بود.
قلعه روستای دولت آباد قم متشکل از ۷۰ خانه روستایی است. شکل قطعه مستطیل شکل بوده و حصارهای بلند خشتی اطراف آن را فرا گرفته است. قلعه در دشت و زمین‌های مسطح قرار گرفته است. لذا از نوع قلعه‌های دشتی جلگه‌ای محسوب می‌شود. ساختار این نوع قلعه‌ها متفاوت از قلعه‌هایی است که بر روی کوه و صخره‌ها بنا می‌شوند. قلعه تعداد ۱۲ برج بلند استوانه‌ای شکل دارد که بالای آن محل نگهبانی بوده و به وسیله راه‌پله‌هایی به سمت بالا هدایت می‌شود.
درون برج‌ها محلی برای استراحت نگهبانان در نظر گرفته شده است. درب اصلی روستا در قسمت جنوبی قلعه متشکل از دو لنگه درب چوبی بزرگ است که روی آن به وسیله ورق‌های آهنی پوشیده شده است. درهای قلعه بسیار مستحکم و استوار بوده و توانایی مقابله با آتش و هجوم مهاجمان را داشته است به‌طوری که پس از سال‌ها همچنان پابرجاست.
در بخش شمالی قلعه روستای دولت آباد قم درب کوچکی به عنوان در فرعی وجود دارد که همواره بسته است. در بالای این در فرعی اتاق کوچکی قرار گرفته است که به درون و بیرون قلعه اشراف کامل دارد. گفته می‌شود که این محل با توجه به موقعیت خاص آن محل استقرار فرماندهان بوده است.
در داخل روستا چاه‌های آب متعددی حفر شده بود که هم اکنون نیز وجود دارد ولی خشکیده است. در حال حاضر به‌جز خانه‌های مسکونی یک مسجد قدیمی و یک مغازه در روستا وجود دارد. کشاورزی روستائیان به کشت دیم محصولاتی مانند گندم، جو، زعفران و گل سرخ که آب کمی نیاز دارند محدود شده‌است.
بر خلاف قلعه‌های موجود در ایران و سایر کشورهای جهان که به منظور اهداف نظامی و دفاعی به کار گرفته می‌شود. قلعه روستای دولت آباد قم کاربری مسکونی دارد که از این نظر منحصر به‌فرد است. از سال ۱۳۹۶ مرمت و بازسازی قسمت‌های مختلف قلعه آغاز شد. علاوه بر این در کنار قلعه روستا، آسیاب و آب انباری وجود دارد که با توجه به قدمت و ساختار آن جزو آثار ملی ثبت شده است. پس از ورود به قلعه از درب اصلی دالانی دیده می‌شود که در طرفین آن دو برج نگهبانی و محلی برای استقرار چهار نگهبان تعبیه شده‌است.
قلعه برای استقرار نظامیان ایجاد شده بود و محلی برای کنترل مردم و ایجاد امنیت و محافظت از منطقه بوده است. از طرفی قلعه نقش استراحتگاهی برای قشون دولتی و فرماندهان در مسیر قم به اصفهان بوده است. پس از گذشت مدتی قلعه از نظامیان خالی و تبدیل به قلعه مسکونی می‌شود. از آن زمان تا کنون قلعه با کاربری مسکونی به عنوان قلعه روستای دولت آباد قم ادامه حیات داده است.
ارسال نظر