روز ملی خلیج فارس گرامی باد

به گزارش رکنا، دهم اردیبهشت‌ماه در تقویم ایران به عنوان « روز ملی خلیج فارس » شناخته می‌شود؛ روزی که یادآور یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخ معاصر کشور است: بیرون راندن پرتغالی‌ها از آب‌های جنوبی ایران و خلیج فارس.

در چنین روزی در سال 1621 میلادی، شاه عباس صفوی با یاری نیروهای انگلیسی موفق شد جزیره هرمز را از سیطره پرتغالی‌ها خارج کرده و اقتدار ایران را در این منطقه استراتژیک تثبیت کند. این پیروزی، آن‌چنان پررنگ و تاریخی بود که همواره در حافظه ملی ایرانیان به عنوان یک برگ زرین باقی مانده است.

اما ماجرای «روز ملی خلیج فارس » تنها به این پیروزی تاریخی محدود نمی‌شود. در سال‌های اخیر، اهمیت این روز جلوه‌ای دیگر نیز پیدا کرده است. تصمیم شورای عالی انقلاب فرهنگی و حمایت دولت وقت، موجب شد دهم اردیبهشت‌ماه به عنوان «روز ملی خلیج فارس» در تقویم رسمی کشور ثبت شود؛ تصمیمی که در واکنش به جنجال‌های سیاسی و تبلیغاتی برخی کشورهای عربی پیرامون نام این آبراه تاریخی گرفته شد.

در تقویم رسمی ایران، معمولاً روزهای ملی به موضوعات فرهنگی، علمی، اجتماعی یا رویدادهای خاص اختصاص دارند؛ همچون روز ملی شعر و ادب، روز ملی حمل‌ونقل، یا روز ملی انرژی هسته‌ای. اما انتخاب یک مکان جغرافیایی به عنوان روز ملی، امری نادر است. پس چرا خلیج فارس این استثناء را به خود اختصاص داده است؟

پاسخ را می‌توان در سخنان رئیس‌جمهور وقت، محمود احمدی‌نژاد، جست‌وجو کرد که گفته بود:

«برخی گمان می‌کنند نامگذاری این روز تنها واکنشی به یک جدال لفظی است، اما در حقیقت، این تصمیم تلاشی برای غبارروبی از یک حقیقت تاریخی و یادآوری هویت ملی ماست.»

در واقع، انتخاب این روز برای خلیج فارس، واکنشی آگاهانه و هدفمند به تلاش‌های برخی کشورهای عربی برای تحریف نام این خلیج تاریخی است؛ تلاشی که ریشه در رقابت‌های سیاسی و منازعات منطقه‌ای دارد. کشورهایی همچون امارات، عربستان و کویت بارها در محافل بین‌المللی و حتی در رویدادهای فرهنگی و ورزشی، از نام مجعول «خلیج عربی» استفاده کرده‌اند.

این تحریف نام که نخستین بار در دهه 1330 خورشیدی با تحریک بریتانیا صورت گرفت، در ابتدا با نام‌هایی مانند «دریای بریتانیا» همراه بود که البته هیچ‌گاه مورد پذیرش قرار نگرفت. اما پس از ملی شدن صنعت نفت ایران و افزایش تنش‌ها با انگلیس، بریتانیایی‌ها با استفاده از نفوذ سیاسی خود در شیخ‌نشین‌های خلیج فارس، عبارت «ساحل عربی» و سپس «خلیج عربی» را وارد ادبیات سیاسی منطقه کردند.

تا پیش از دهه 1960 میلادی، هیچ‌گونه اختلاف‌نظری درباره نام «خلیج فارس» وجود نداشت و این نام در تمام نقشه‌ها، کتاب‌ها، اسناد تاریخی و جغرافیایی جهان به کار می‌رفت. رودریک اوون، نماینده سیاسی بریتانیا در منطقه خلیج فارس، در کتاب خود با عنوان «حباب‌های طلایی در خلیج عربی» نوشته است که در تمام منابع جغرافیایی تنها نام «خلیج فارس» را دیده، اما با توجه به حضور عرب‌ها در سواحل جنوبی، استفاده از نامی دیگر را توجیه‌پذیر دانسته است.

از سوی دیگر، کشورهای عربی خلیج فارس، به‌ویژه امارات، با بی‌توجهی به پیشینه تاریخی این منطقه، تنها بر پایه زبان و ترکیب جمعیتی سواحل جنوبی، تلاش کرده‌اند این نام را تغییر دهند. آن‌ها ادعا می‌کنند چون اکثریت جمعیت سواحل جنوبی عرب هستند، این خلیج نیز باید به نام آن‌ها باشد. ادعایی که هیچ مبنای حقوقی یا تاریخی ندارد.

در مقابل، بسیاری از روشنفکران و نویسندگان عرب‌زبان به ویژه در کشورهای شمال آفریقا، از اصالت تاریخی نام «خلیج فارس» دفاع کرده‌اند. این افراد، اقدام برخی دولت‌های عربی برای تحریف نام این منطقه را نه تنها نادرست، بلکه شرم‌آور دانسته‌اند.

با گسترش این اقدامات تبلیغاتی از سوی کشورهای عربی، که حتی فضای اینترنت و رسانه‌های جهانی را نیز درگیر کرده، ایران تصمیم گرفت به‌جای واکنش‌های پراکنده، با اقدامی رسمی و فرهنگی وارد عمل شود. از همین رو، «روز ملی خلیج فارس» در دهم اردیبهشت‌ماه هر سال، به عنوان نمادی از هویت تاریخی، فرهنگی و جغرافیایی ایران در تقویم ملی ثبت شد؛ تا یادآور پیروزی‌های تاریخی ایران و پاسخی محکم به تحریف‌های عمدی باشد.

خلیج فارس، افسانه‌ای جاودانه

در میان همه این مسائل سیاسی، فرهنگی و تاریخی، خلیج فارس همچنان نمادی از شکوه و زیبایی ایران باقی مانده است. شعر زیر، تجلی احساسی و هنری این عشق دیرینه است:

    همه شهر عاشقت شده‌اند، شاه بانوی ماه‌پیشانی!

    آخرین بازمانده تاریخ! فخر افسانه‌های ایرانی!

    در رگت خون آریایی‌هاست، در نفس‌هایت آتش زرتشت

    دامنت را گره زدند انگار با زنی از تبار اشکانی

    مرزها را به وجد آوردی، آی زیبای روسری آبی!

    نقشه‌ها را کشانده گیسویت، رو به جغرافیای حیرانی

    رام چشمان نیلی‌ات شده‌اند، گله اسب‌های دریایی

    کوسه‌های هنوز سرگردان، موج‌های همیشه طوفانی

    در دل آب، فوج ماهی‌ها، غرق در رقص بندری با تو

    این طرف مرغ‌های دریایی، آن طرف صخره‌های مرجانی

    از صدف‌های ساحل بحرین، تا تب و تاب تنگه هرمز

    بادها گرم قصه‌پردازی، لنج‌ها در پی غزل‌خوانی

    بالش گرم و راحت قوها! مایه افتخار جاشوها!

    قرص باش و نترس از طغیان! فارس هستی و فارس می‌مانی