کشف قدیمی‌ ترین محله تهران؛ سفری به گذشته

به گزارش رکنا، این محله باستانی یکی از نخستین محله‌های شهر تهران است؛ زمانی که تهران در آغاز مسیر شهری شدن خود، تنها به پنج محله محدود بود و سنگلج، پرجمعیت‌ترین نقطه آن محسوب می‌شد. در این مقاله، به گشت و گذاری میان کوچه‌های قدیمی سنگلج پرداخته‌ایم.

• نامگذاری سنگلج؛ داستانی پشت نام

براساس گزارش‌ها، سنگلج یکی از قدیمی‌ترین و نمادین‌ترین محله‌های تهران است که قدمت آن به دوران قاجار برمی‌گردد. در آن روزها، تهرانی‌های اصیل در این محله سکونت داشتند، جایی که پر بود از آب، باغ و زندگی!

دلیل انتخاب نام "سنگلج" یا همان "سنگ‌رج" به نحوه تقسیم آب در این محله بازمی‌گردد. ساکنان این منطقه با استفاده از رج‌های سنگی، آب را میان خود تقسیم می‌کردند و این معماری، الهام‌بخش نام آن شد.

• اوج شکوفایی تا سقوط

دوره فتحعلی‌شاه قاجار سنگلج را به اوج شکوفایی رساند، و این رونق تا زمان حکومت ناصرالدین‌شاه ادامه داشت. دلایل این پیشرفت، نزدیکی به ارگ سلطنتی و وجود مکان‌های مهمی همچون قراول‌خانه، چاپارخانه و قورخانه قاجاری بود. سنگلج یکی از نقاط جذاب برای مهاجران آن دوره محسوب می‌شد.

اما در دوران پهلوی اول، نیروهای بیگانه به تهران نفوذ کردند و این محله نیز تحت تأثیر قرار گرفت. با وجود آسیب‌های جدی، سنگلج توانست دوباره خود را بازیابد و امروز همچنان به عنوان یکی از نشانه‌های تاریخی تهران شناخته می‌شود.

• آثار و معماری‌های مهم

هنر دوستان سنگلج را با تماشاخانه تاریخی‌اش می‌شناسند. تماشاخانه سنگلج در مهرماه ۱۳۴۴ با نمایش "پهلوان اکبر می‌میرد" اثر بهرام بیضایی افتتاح شد و همچنان در خیابان بهشت، پذیرای دوستداران هنر است.

در کنار آن، پارک شهر به عنوان قدیمی‌ترین پارک تهران، در این محله قرار دارد. دیگر بناهای برجسته سنگلج شامل مسجد میرزا عیسی وزیر، کلیسای سورپ گئورگ، بازارچه قوام‌الدوله و گذر مستوفی هستند.

• چهره‌های برجسته سنگلج

این محله تاریخی محل سکونت بسیاری از چهره‌های معروف در دوران قاجار و پهلوی بوده است. مستوفی‌الممالک یکی از سیاستمداران برجسته آن دوران، در سنگلج سکونت داشت و خانه‌اش همچنان در این محل پابرجاست. همچنین شخصیت‌های مشهوری نظیر شیخ‌فضل‌الله نوری و شعبان جعفری یا همان شعبان بی‌مخ نیز در این منطقه زندگی می‌کردند. خانه و زورخانه شعبان جعفری همچنان از جاهای دیدنی این محله به شمار می‌روند.

شخصیت‌های برجسته دیگری نظیر دکتر محمد مصدق، عزت‌الله انتظامی، ژاله علو و بسیاری دیگر نیز در سنگلج به دنیا آمده و سال‌ها در اینجا زندگی کرده‌اند.