بریکس چیست؟

به گزارش رکنا، در زبان فارسی، واژه بریکس به طور معمول به مقیاس بریکس (Brix scale) اشاره دارد که برای اندازه‌گیری غلظت مواد محلول در مایعات، به ویژه در مایعات شیرین مانند آب‌میوه‌ها، شربت‌ها و عسل استفاده می‌شود. این مقیاس معمولاً برای اندازه‌گیری میزان قند موجود در یک مایع به کار می‌رود.

مقیاس بریکس معمولاً بر اساس درصد وزن ساکارز (قند) موجود در محلول اندازه‌گیری می‌شود. به عنوان مثال، اگر یک مایع دارای مقیاس بریکس ۱۵ باشد، به این معناست که ۱۵ درصد از وزن آن مایع شامل ساکارز است.

در برخی از صنایع کشاورزی و غذایی، مقیاس بریکس برای ارزیابی کیفیت میوه‌ها و سبزیجات نیز استفاده می‌شود، چون میزان قند موجود در میوه‌ها (مانند انگور، پرتقال یا گوجه‌فرنگی) به طور مستقیم با طعم و کیفیت آنها ارتباط دارد.

استفاده از ریفرکتومتر برای اندازه‌گیری بریکس رایج است. این دستگاه، میزان شکست نور در مایعات را اندازه‌گیری کرده و مقدار بریکس را نشان می‌دهد.

جدول های بریکس

جدول‌های بریکس (Brix tables) به مجموعه‌ای از اطلاعات اطلاق می‌شود که ارتباط بین درجه بریکس و ویژگی‌های مختلف مایعات یا مواد غذایی را نشان می‌دهد. این جدول‌ها معمولاً برای اندازه‌گیری غلظت قند (یا سایر مواد محلول) در مایعات مختلف به کار می‌روند و در صنایع مختلف مانند کشاورزی، نوشیدنی‌ها، تولید عسل، و صنایع غذایی بسیار کاربرد دارند.

در جدول‌های بریکس، میزان درصد مواد محلول (که اغلب شامل قندها است) در مایعات نشان داده می‌شود. به طور معمول، این جدول‌ها به کمک ریفرکتومتر یا سایر ابزارهای اندازه‌گیری بریکس استخراج می‌شوند و نشان‌دهنده مقدار مواد محلول در نمونه‌های مختلف هستند.

کاربردهای اصلی جدول‌های بریکس

    ارزیابی کیفیت میوه‌ها و سبزیجات: به کمک جدول‌های بریکس می‌توان میزان قند موجود در میوه‌ها مانند انگور، پرتقال، گوجه‌فرنگی و ... را تعیین کرد. به طور مثال، می‌توان از این جدول‌ها برای بررسی کیفیت و رسیدگی میوه‌ها استفاده کرد.

    تولید نوشیدنی‌ها و محصولات غذایی: در صنایع تولید آب‌میوه‌ها، شربت‌ها، نوشابه‌ها و حتی مرباها، جدول بریکس برای تعیین دقت در غلظت و میزان شیرینی محصولات استفاده می‌شود.

    تولید عسل: در صنعت تولید عسل، میزان بریکس می‌تواند به عنوان یک معیار برای تشخیص کیفیت عسل استفاده شود. عسل با درجه بریکس بالاتر معمولاً کیفیت بهتری دارد.

مثال از جدول بریکس برای آب‌میوه‌ها

این جدول نشان می‌دهد که در هر درجه بریکس چه مقدار از قند (به ویژه ساکارز) در محلول موجود است. برای مثال:

    درجه بریکس ۱۰: نشان‌دهنده ۱۰٪ مواد محلول (قند) در آب‌میوه است.

    درجه بریکس ۱۵: نشان‌دهنده ۱۵٪ مواد محلول است.

جدول‌های بریکس همچنین ممکن است به شما کمک کنند تا متوجه شوید که چه درجه بریکس برای فرآیندهای خاص مانند جوشاندن یا تصفیه مناسب است.

به طور خلاصه

جدول‌های بریکس ابزارهایی هستند که رابطه بین درصد مواد محلول (معمولاً قند) و درجه بریکس را نشان می‌دهند و در صنایع مختلف برای ارزیابی کیفیت و ویژگی‌های محصولات استفاده می‌شوند.

پرسش و پاسخ درباره بریکس

پرسش و پاسخ‌های رایج درباره بریکس (Brix) شامل سوالاتی است که به درک بهتر مفاهیم مربوط به این مقیاس و کاربردهای آن در صنایع مختلف کمک می‌کند. در ادامه، به برخی از این پرسش‌ها پاسخ داده شده است:

1. بریکس چیست؟

پاسخ: بریکس یک مقیاس است که برای اندازه‌گیری غلظت مواد محلول (عمدتاً قندها) در مایعات استفاده می‌شود. این مقیاس نشان‌دهنده درصد وزنی مواد محلول در یک محلول است. برای مثال، یک درجه بریکس معادل یک درصد از وزن مایع است که مواد محلول دارد.

2. چگونه درجه بریکس اندازه‌گیری می‌شود؟

پاسخ: درجه بریکس معمولاً با استفاده از دستگاهی به نام ریفرکتومتر اندازه‌گیری می‌شود. این دستگاه میزان شکست نور در مایع را اندازه‌گیری کرده و به طور خودکار درجه بریکس را نشان می‌دهد.

3. چه کاربردهایی برای بریکس وجود دارد؟

پاسخ: بریکس در صنایع مختلف کاربرد دارد:

    صنایع غذایی و نوشیدنی: برای کنترل غلظت و طعم نوشیدنی‌ها، آب‌میوه‌ها و شربت‌ها.

    کشاورزی: برای ارزیابی کیفیت میوه‌ها و سبزیجات، مانند میزان قند انگور یا گوجه‌فرنگی.

    تولید عسل: برای تعیین کیفیت عسل.

    تولید مربا و کنسروها: برای کنترل میزان شیرینی و غلظت محصولات.

4. آیا بریکس فقط به قند مربوط است؟

پاسخ: بله، در بیشتر موارد بریکس برای اندازه‌گیری مقدار قند در مایعات استفاده می‌شود، اما به طور کلی، این مقیاس می‌تواند شامل سایر مواد محلول (مثل اسیدها یا املاح معدنی) نیز باشد. بنابراین، بریکس ممکن است اطلاعاتی در مورد ترکیبات دیگر محلول نیز بدهد.

5. چه میزان بریکس برای میوه‌ها مطلوب است؟

پاسخ: میزان بریکس میوه‌ها بسته به نوع آن متفاوت است. به طور معمول:

    انگور: درجه بریکس بین ۱۵ تا ۲۵ (برای انواع شیرین).

    پرتقال: درجه بریکس حدود ۱۰ تا ۱۲.

    گوجه‌فرنگی: حدود ۴ تا ۶ بریکس. این مقادیر نشان‌دهنده غلظت قند موجود در میوه‌ها است و بر طعم و کیفیت آنها تأثیر می‌گذارد.

6. چگونه می‌توان بریکس را با استفاده از یک ریفرکتومتر اندازه‌گیری کرد؟

پاسخ: برای اندازه‌گیری بریکس با ریفرکتومتر:

    مقدار کمی از مایع (مثلاً آب‌میوه یا عسل) روی سطح شیشه‌ای دستگاه قرار دهید.

    دستگاه را در مقابل نور قرار دهید و عدسی آن را تنظیم کنید.

    مقدار بریکس که نشان‌دهنده غلظت مواد محلول است، روی صفحه دستگاه ظاهر می‌شود.

7. چه چیزی می‌تواند بر درجه بریکس تأثیر بگذارد؟

پاسخ: عواملی مانند دما و نوع مواد محلول می‌توانند بر اندازه‌گیری بریکس تأثیر بگذارند. برای مثال، اگر مایع داغ باشد، ممکن است خواندن نادرست باشد، بنابراین بهتر است مایع در دمای اتاق اندازه‌گیری شود.

8. آیا درجه بریکس بالاتر به معنی شیرینی بیشتر است؟

پاسخ: بله، به طور کلی، درجه بریکس بالاتر به معنی محتوای قند بیشتر است و بنابراین شیرینی بیشتری در محصول وجود دارد. اما در برخی موارد ممکن است مواد محلول دیگری مانند اسیدها یا نمک‌ها نیز در محلول باشند که طعم شیرینی را تحت تأثیر قرار دهند.

9. آیا بریکس به تنهایی می‌تواند کیفیت یک محصول را نشان دهد؟

پاسخ: خیر، بریکس تنها یکی از عوامل است که کیفیت یک محصول را می‌سنجند. به عنوان مثال، در میوه‌ها، علاوه بر بریکس، ویژگی‌های دیگری مانند رنگ، بافت و طعم نیز در ارزیابی کیفیت محصول مؤثرند.

10. مقدار بریکس استاندارد برای عسل چقدر است؟

پاسخ: عسل معمولاً باید دارای درجه بریکس بین ۷۰ تا ۸۲ باشد. این مقدار نشان‌دهنده میزان غلظت و محتوای قند در عسل است و بر کیفیت آن تأثیر دارد.

این پرسش‌ها و پاسخ‌ها می‌توانند کمک کنند تا درک بهتری از بریکس و کاربردهای آن در صنایع مختلف پیدا کنید.

روش اندازه گیری بریکس

برای اندازه‌گیری بریکس، نیاز به یک دستگاه مخصوص به نام ریفرکتومتر (Refractometer) دارید. این دستگاه میزان شکست نور در یک مایع را اندازه‌گیری کرده و بر اساس آن، مقدار بریکس را محاسبه می‌کند. در اینجا نحوه‌ی استفاده از ریفرکتومتر برای اندازه‌گیری بریکس آورده شده است:

مراحل اندازه‌گیری بریکس با ریفرکتومتر:

    آماده‌سازی نمونه مایع:

        ابتدا نمونه‌ای از مایع مورد نظر (مثلاً آب‌میوه، شربت، عسل و یا هر مایع دیگر) تهیه کنید.

        در صورت نیاز، می‌توانید مایع را با دقت فیلتر کنید تا از وجود ذرات یا ناخالصی‌ها که می‌توانند نتیجه اندازه‌گیری را تحت تأثیر قرار دهند، جلوگیری کنید.

    تمیز کردن سطح ریفرکتومتر:

        قبل از هر بار استفاده از ریفرکتومتر، مطمئن شوید که سطح شیشه‌ای دستگاه (که مایع بر روی آن قرار می‌گیرد) تمیز باشد. می‌توانید از یک پارچه نرم و بدون پرز برای تمیز کردن استفاده کنید.

    قرار دادن نمونه روی شیشه ریفرکتومتر:

        مقدار کمی از مایع را روی سطح شیشه‌ای دستگاه قرار دهید. معمولاً تنها چند قطره از مایع کافی است.

    بستن درب دستگاه:

        پس از قرار دادن مایع روی شیشه، درب ریفرکتومتر را ببندید تا سطح شیشه به درستی با نمونه تماس پیدا کند و نور به درستی عبور کند.

    مشاهده صفحه نمایش:

        حالا می‌توانید از عدسی دستگاه برای مشاهده صفحه نمایش آن استفاده کنید. معمولاً ریفرکتومتر یک مقیاس روی صفحه‌اش دارد که بریکس را نشان می‌دهد.

        دستگاه مقدار شکست نور را اندازه‌گیری کرده و مقدار بریکس (درصد مواد محلول) را نشان می‌دهد.

    تنظیم و کالیبراسیون:

        قبل از استفاده از ریفرکتومتر، حتماً باید دستگاه را با استفاده از یک محلول استاندارد (مثلاً آب مقطر) کالیبره کنید تا از دقت نتایج مطمئن شوید. این کار معمولاً با تنظیم صفر دستگاه انجام می‌شود.

        کالیبراسیون به شما این اطمینان را می‌دهد که اندازه‌گیری‌ها دقیق و قابل اعتماد هستند.

        نتیجه‌ای که بر روی صفحه مشاهده می‌کنید، میزان بریکس را در واحد درصد نشان می‌دهد. برای مثال، اگر صفحه دستگاه نشان دهد که مقدار بریکس ۱۲ است، یعنی ۱۲ درصد از وزن مایع مورد نظر شامل مواد محلول است.

نکات مهم

    دما: دما می‌تواند تأثیر زیادی بر دقت اندازه‌گیری بریکس داشته باشد. بیشتر ریفرکتومترها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که می‌توانند دمای مایع را جبران کنند، اما اگر از دستگاه دستی استفاده می‌کنید، بهتر است مایع در دمای اتاق باشد.

    دقت: ریفرکتومترهای دیجیتال معمولاً دقت بیشتری دارند و می‌توانند نتایج دقیقی در مقایسه با مدل‌های دستی ارائه دهند.

این روش به شما کمک می‌کند تا به راحتی غلظت مواد محلول (به ویژه قندها) در مایعات را اندازه‌گیری کنید و از آن برای کنترل کیفیت یا تنظیم دستورالعمل‌های تولید استفاده کنید.

بیشترین بریکس برای کدام میوه است؟

میوه‌هایی که بیشترین مقدار بریکس (غلظت مواد محلول، عمدتاً قندها) را دارند، معمولاً دارای طعم شیرین‌تر هستند. در میان انواع میوه‌ها، انگور و خرما بیشترین مقدار بریکس را دارند.

1. انگور:

    انگور به ویژه انواع شیرین آن، یکی از میوه‌هایی است که بالاترین مقدار بریکس را دارد. بریکس انگور می‌تواند بین ۲۰ تا ۳۰ درجه باشد (بسته به نوع و درجه رسیدگی آن).

    برخی از انواع انگور به‌ویژه انگورهای خشک‌شده (مثل کشمش) می‌توانند بریکس بالاتری داشته باشند.

2. خرما:

    خرما نیز یکی از میوه‌های بسیار شیرین است و بریکس آن معمولاً بین ۳۰ تا ۶۰ درجه می‌باشد. خرماهای خشک‌شده و رسیده به ویژه دارای بریکس بالاتری هستند.

3. آناناس:

    آناناس نیز می‌تواند درجه بریکس بالایی داشته باشد که معمولاً در حدود ۱۴ تا ۱۸ درجه بریکس است.

4. پاپایا (Papaya):

    پاپایا، میوه‌ای است که در مناطق گرمسیری رشد می‌کند و معمولاً بریکس آن بین ۱۴ تا ۱۶ درجه است.

5. موز:

    موز به ویژه زمانی که رسیده باشد، می‌تواند بریکس حدود ۱۸ تا ۲۲ درجه داشته باشد.

به طور کلی، میوه‌های خشک یا رسیده‌ای که دارای شیرینی بیشتری هستند، معمولاً بریکس بالاتری دارند. میزان بریکس در میوه‌ها می‌تواند تحت تأثیر عواملی مانند نوع میوه، شرایط رشد، درجه رسیدگی و روش برداشت قرار گیرد.