غربالگری چیست؟ / جدول های مهم غربالگری

به گزارش رکنا، غربالگری (Screening) به معنای بررسی و ارزیابی افرادی است که علائم بیماری خاصی را ندارند، اما ممکن است در معرض خطر ابتلا به آن بیماری باشند. هدف از غربالگری شناسایی زودهنگام بیماری‌ها، قبل از اینکه علائم آشکاری پیدا شوند، است. این روش کمک می‌کند تا افرادی که احتمال ابتلا به بیماری دارند، به سرعت شناسایی شده و درمان‌های لازم شروع شود.

غربالگری معمولا برای بیماری‌هایی انجام می‌شود که قابل درمان یا کنترل در مراحل اولیه هستند و تشخیص زودهنگام آن‌ها می‌تواند از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کند.

غربالگری می‌تواند برای تشخیص انواع مختلفی از بیماری‌ها مانند سرطان، بیماری‌های قلبی، دیابت، و بیماری‌های ژنتیکی استفاده شود. برای مثال، غربالگری سرطان پستان شامل ماموگرافی است که می‌تواند تومورهای کوچک و غیرقابل لمس را شناسایی کند. غربالگری سرطان روده بزرگ شامل کولونوسکوپی است که می‌تواند پولیپ‌ها یا تومورهای پیش سرطانی را شناسایی کند.

مهم است که توجه داشته باشید که غربالگری همیشه بی‌خطر نیست و ممکن است عوارض جانبی داشته باشد. همچنین، نتایج غربالگری همیشه دقیق نیستند و ممکن است نتایج مثبت کاذب یا منفی کاذب داشته باشند. بنابراین، تصمیم‌گیری در مورد انجام غربالگری باید با پزشک شما و بر اساس سن، جنسیت، سابقه خانوادگی، و سایر عوامل خطر انجام شود.

در نهایت، غربالگری یک ابزار مهم برای حفظ سلامتی و پیشگیری از بیماری‌ها است. با این حال، تصمیم‌گیری در مورد انجام غربالگری باید با پزشک شما و پس از بررسی دقیق مزایا و معایب آن انجام شود.

انواع مختلف غربالگری

    غربالگری سرطان:

        سرطان سینه: مانند ماموگرافی برای شناسایی زودهنگام سرطان سینه.

        سرطان روده بزرگ: مانند آزمایش خون پنهان در مدفوع یا کولونوسکوپی.

        سرطان دهانه رحم: مانند پاپ اسمیر یا HPV تست.

انواع مختلفی از غربالگری وجود دارد که هر کدام برای تشخیص نوع خاصی از بیماری طراحی شده‌اند. برخی از رایج‌ترین انواع غربالگری عبارتند از:

    غربالگری سرطان: شامل ماموگرافی برای سرطان پستان، کولونوسکوپی برای سرطان روده بزرگ، و آزمایش PSA برای سرطان پروستات.

    غربالگری بیماری‌های قلبی: شامل اندازه‌گیری فشار خون، کلسترول، و قند خون.

    غربالگری دیابت: شامل آزمایش قند خون ناشتا و آزمایش هموگلوبین A1C.

    غربالگری بیماری‌های ژنتیکی: شامل آزمایش‌های ژنتیکی برای شناسایی ناقلین بیماری‌های ژنتیکی مانند فیبروز کیستیک و کم خونی داسی شکل.

    غربالگری بیماری‌های قلبی:

        بررسی فشار خون، چربی خون، قند خون برای شناسایی مشکلات قلبی و عروقی.

    غربالگری دیابت:

        تست‌های خون برای شناسایی پیش‌دیابت یا دیابت.

    غربالگری بیماری‌های ژنتیکی:

        بررسی برای شناسایی اختلالات ژنتیکی مانند تست غربالگری بارداری برای بیماری‌هایی مانند سندروم داون.

مزایای غربالگری

    تشخیص زودهنگام: کمک به شناسایی بیماری‌ها در مراحل اولیه، که درمان آن‌ها راحت‌تر است.

    کاهش خطرات: در صورت شناسایی زودهنگام بیماری‌ها، احتمال بهبود یا کنترل بیماری‌ها افزایش می‌یابد.

    پیشگیری از عوارض شدیدتر: بسیاری از بیماری‌ها در صورت تشخیص زودهنگام قابل کنترل هستند و می‌توان از بروز عوارض جدی جلوگیری کرد.

معایب یا چالش‌های غربالگری

    نتایج مثبت کاذب: ممکن است نتایج تست‌ها منجر به نگرانی‌های غیرضروری شوند و شخص تحت آزمایش‌های بیشتر قرار گیرد.

    هزینه‌ها: برخی از تست‌های غربالگری می‌توانند هزینه‌بر باشند.

    نتایج منفی کاذب: گاهی ممکن است بیماری تشخیص داده نشود و فرد با خیال راحت‌تر به زندگی ادامه دهد، در حالی که بیماری هنوز در بدن او وجود دارد.

در نهایت، غربالگری به عنوان یک ابزار مهم در سیستم‌های بهداشتی شناخته می‌شود که می‌تواند از بروز بیماری‌های جدی جلوگیری کرده و سلامت عمومی جامعه را ارتقاء دهد.

عوامل تاثیرگذار بر غربالگری

عوامل مختلفی می‌توانند بر موفقیت و اثر بخشی یک برنامه غربالگری تأثیر بگذارند. این عوامل می‌توانند به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم بر نتایج، دسترسی به خدمات، کیفیت غربالگری و تأثیر آن بر سلامت فردی و عمومی تأثیرگذار باشند. در اینجا به مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر غربالگری اشاره می‌کنیم:

1. نوع بیماری

    برخی بیماری‌ها به‌راحتی با غربالگری شناسایی می‌شوند، در حالی که برای شناسایی برخی دیگر از بیماری‌ها، نیاز به روش‌های پیچیده‌تری است.

    بیماری‌هایی که در مراحل اولیه علائم خاصی ندارند، مانند برخی انواع سرطان‌ها (مثل سرطان سینه، روده بزرگ، دهانه رحم)، به شدت نیاز به غربالگری دارند.

2. جمعیت هدف

    سن: برخی از برنامه‌های غربالگری فقط برای گروه‌های سنی خاص توصیه می‌شود. به عنوان مثال، غربالگری سرطان سینه برای زنان بالای ۴۰ یا ۵۰ سال انجام می‌شود.

    جنسیت: برخی بیماری‌ها فقط در یک جنس شایع‌تر هستند. به عنوان مثال، غربالگری سرطان پروستات بیشتر برای مردان است.

    تاریخچه خانوادگی: افرادی که سابقه خانوادگی بیماری خاصی دارند، بیشتر به غربالگری نیاز دارند. مانند افرادی که در خانواده‌شان سرطان سینه یا روده بزرگ شایع است.

3. دسترس‌پذیری خدمات

    دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی، به ویژه در مناطق روستایی یا کشورهای در حال توسعه، می‌تواند بر موفقیت برنامه‌های غربالگری تأثیر بگذارد. بدون دسترسی به تست‌ها و تجهیزات پزشکی، غربالگری مؤثر نخواهد بود.

4. آگاهی عمومی

    آگاهی افراد جامعه از اهمیت غربالگری و چگونگی انجام آن تأثیر زیادی بر میزان مشارکت در برنامه‌های غربالگری دارد. آموزش و ارتقاء سطح آگاهی می‌تواند افراد را به غربالگری تشویق کند.

5. قابلیت اطمینان و دقت تست‌ها

    کیفیت و دقت تست‌های غربالگری بسیار مهم است. اگر تست‌ها به درستی انجام نشوند، می‌تواند منجر به نتایج مثبت کاذب (که نشان‌دهنده بیماری است، در حالی که فرد سالم است) یا نتایج منفی کاذب (که بیماری را شناسایی نمی‌کند) شود. دقت تست‌ها باید بالا باشد تا خطاهای تشخیصی کم باشد.

6. هزینه

    هزینه‌های غربالگری می‌تواند یکی از عوامل مؤثر در دسترسی افراد به خدمات باشد. در برخی کشورها یا مناطق، هزینه‌های بالای غربالگری می‌تواند مانع از انجام آن توسط مردم شود، به ویژه در جوامع کم‌درآمد.

7. پاسخگویی به درمان

    از آنجا که غربالگری به شناسایی بیماری‌ها در مراحل اولیه کمک می‌کند، اگر درمان‌های مؤثر و در دسترس برای آن بیماری‌ها وجود نداشته باشد، ممکن است نفع غربالگری کاهش یابد. به همین دلیل، در کنار غربالگری، وجود درمان‌های مؤثر و دسترسی به آن‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است.

8. فرهنگ و باورهای اجتماعی

    در برخی جوامع، باورهای فرهنگی و اجتماعی ممکن است مانع از مشارکت افراد در برنامه‌های غربالگری شود. برای مثال، در برخی کشورها یا جوامع، افراد ممکن است به دلایل فرهنگی از انجام غربالگری سرطان سینه یا دیگر تست‌های حساس خودداری کنند.

9. رهنمودهای بالینی و سیاست‌های بهداشتی

    توصیه‌ها و رهنمودهای پزشکی که از سوی سازمان‌های بهداشتی مانند سازمان بهداشت جهانی (WHO) یا مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) ارائه می‌شود بر نحوه و زمان‌بندی انجام غربالگری‌ها تأثیر دارند.

    همچنین، سیاست‌های بهداشتی دولتی و بیمه‌های درمانی ممکن است بر پوشش و فراوانی خدمات غربالگری تأثیر بگذارد.

10. مشکلات روانی و اجتماعی

    استرس و اضطراب ناشی از نتایج غربالگری می‌تواند تأثیر منفی بر تصمیم‌گیری افراد در مورد مشارکت در برنامه‌های غربالگری بگذارد.

    برخی افراد ممکن است از ترس از دریافت نتایج منفی یا احتمال تشخیص بیماری جدی از انجام تست‌ها خودداری کنند.

11. زمان‌بندی غربالگری

    زمان‌بندی مناسب برای انجام غربالگری بسیار مهم است. بعضی بیماری‌ها نیاز به غربالگری منظم در فواصل خاص دارند، و از آنجا که بیماری‌ها در مراحل اولیه کمتر علائم دارند، تشخیص در زمان مناسب بسیار حائز اهمیت است.

12. تبعات اجتماعی و فرهنگی

    در برخی جوامع، عدم تمایل به غربالگری به دلیل نگرش‌های منفی نسبت به بیماری‌های خاص یا درمان‌های مرتبط با آن‌ها وجود دارد. این موارد می‌توانند بر میزان استقبال از برنامه‌های غربالگری تأثیرگذار باشند.

موفقیت برنامه‌های غربالگری به عوامل متعددی بستگی دارد. از جمله این عوامل می‌توان به نوع بیماری، دسترسی به خدمات بهداشتی، دقت تست‌ها، آگاهی عمومی، هزینه‌ها و فرهنگ اجتماعی اشاره کرد. برای افزایش اثربخشی برنامه‌های غربالگری، باید این عوامل را در نظر گرفت و تلاش کرد تا شرایطی فراهم شود که افراد بتوانند به‌راحتی از این خدمات بهره‌مند شوند.

جدول های غربالگری

جدول‌های غربالگری به جداولی اطلاق می‌شوند که در آن‌ها زمان‌بندی، روش‌ها و گروه‌های هدف برای انجام غربالگری‌های مختلف ذکر می‌شود. این جداول معمولاً بر اساس دستورالعمل‌های بهداشتی و رهنمودهای سازمان‌های بهداشتی معتبر مانند سازمان بهداشت جهانی (WHO)، مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) و سایر نهادهای بهداشتی تنظیم می‌شوند. هدف از این جداول، کمک به افراد و متخصصان بهداشت برای انجام غربالگری‌های دوره‌ای به منظور شناسایی زودهنگام بیماری‌ها است.

در اینجا برخی از مهم‌ترین جداول غربالگری برای بیماری‌های مختلف و گروه‌های هدف آن‌ها را بررسی می‌کنیم:

1. جدول غربالگری سرطان

الف) سرطان سینه

ب) سرطان روده بزرگ

ج) سرطان دهانه رحم

2. جدول غربالگری دیابت

3. جدول غربالگری فشار خون

4. جدول غربالگری کلسترول

5. جدول غربالگری بیماری‌های قلبی و عروقی

6. جدول غربالگری سلامت پروستات (سرطان پروستات)

7. جدول غربالگری بیماری‌های ژنتیکی و سندرم‌ها

الف) غربالگری پیش از بارداری

ب) غربالگری در دوران بارداری

8. جدول غربالگری اختلالات روانی

این جداول به‌طور خلاصه نشان‌دهنده زمان‌بندی و روش‌های مختلف غربالگری برای بیماری‌ها و شرایط خاص هستند. با توجه به گروه‌های سنی و سابقه خانوادگی افراد، نوع غربالگری می‌تواند متفاوت باشد. هدف اصلی از این غربالگری‌ها شناسایی زودهنگام بیماری‌ها و درمان یا پیشگیری از پیشرفت آن‌ها است. توصیه می‌شود که فرد با پزشک خود مشورت کند تا بهترین برنامه غربالگری متناسب با وضعیت سلامت فردی‌اش را دریافت کند.

پاسخ به 13 سوال درباره غربالگری

غربالگری یک ابزار مهم در تشخیص زودهنگام بیماری‌ها و مشکلات سلامتی است. در اینجا به برخی از سوالات رایج درباره غربالگری پاسخ می‌دهیم تا درک بهتری از این مفهوم به دست آید.

۱. غربالگری چیست؟

غربالگری فرآیندی است که به منظور شناسایی بیماری‌ها یا شرایط خاص در افرادی که هیچ علامت آشکاری ندارند، انجام می‌شود. هدف از این روش شناسایی زودهنگام بیماری‌ها و شروع درمان پیش از آنکه بیماری به مرحله پیشرفته برسد، است.

۲. چه بیماری‌هایی از طریق غربالگری شناسایی می‌شوند؟

بیماری‌هایی که معمولاً از طریق غربالگری شناسایی می‌شوند عبارتند از:

    سرطان (مانند سرطان سینه، روده بزرگ، دهانه رحم)

    دیابت

    فشار خون بالا

    کلسترول بالا

    اختلالات ژنتیکی (مثلاً سندرم داون)

    بیماری‌های قلبی و عروقی

۳. چرا غربالگری مهم است؟

غربالگری به شناسایی زودهنگام بیماری‌ها کمک می‌کند، به طوری که درمان یا کنترل بیماری‌ها در مراحل اولیه می‌تواند مؤثرتر باشد. این امر باعث کاهش عوارض، هزینه‌های درمانی و احتمال مرگ و میر ناشی از بیماری‌ها می‌شود.

۴. چه کسانی به غربالگری نیاز دارند؟

    افرادی که سن مشخصی دارند (مانند زنان بالای ۴۰ سال برای ماموگرافی سرطان سینه)

    افرادی که سابقه خانوادگی برخی بیماری‌ها مانند سرطان، دیابت یا بیماری‌های قلبی دارند

    افرادی که علائم اولیه‌ای دارند که ممکن است نشان‌دهنده یک بیماری باشند

    افراد بالای ۴۵ سال که باید برای بیماری‌های قلبی و دیابت غربالگری شوند

۵. آیا هر فردی باید غربالگری کند؟

نه، غربالگری برای همه افراد ضروری نیست. تصمیم به انجام غربالگری به عوامل مختلفی مانند سن، جنسیت، سابقه خانوادگی و شرایط سلامتی شخص بستگی دارد. بنابراین، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا بدانید که آیا شما نیاز به غربالگری دارید یا خیر.

۶. آیا نتایج غربالگری همیشه دقیق است؟

غربالگری‌ها نمی‌توانند ۱۰۰٪ دقیق باشند. ممکن است نتایج مثبت کاذب (که نشان‌دهنده بیماری است در حالی که فرد سالم است) یا نتایج منفی کاذب (که بیماری را شناسایی نمی‌کند) وجود داشته باشد. به همین دلیل پس از نتایج غربالگری، تست‌های تکمیلی یا ارزیابی‌های بیشتر ممکن است نیاز باشد.

۷. آیا هزینه‌های غربالگری بر عهده فرد است؟

در بسیاری از کشورهای پیشرفته، خدمات غربالگری تحت پوشش بیمه‌های درمانی قرار دارد. با این حال، هزینه‌ها ممکن است بسته به نوع غربالگری، محل زندگی و سیاست‌های بیمه متفاوت باشد. در برخی کشورها یا موارد، فرد باید هزینه‌های غربالگری را پرداخت کند.

۸. چگونه باید از غربالگری آگاه شویم؟

در بسیاری از موارد، پزشک شما به شما توصیه می‌کند که غربالگری انجام دهید. علاوه بر این، سازمان‌های بهداشتی عمومی و رسانه‌ها نیز اطلاعاتی درباره زمان مناسب برای غربالگری و گروه‌های هدف آن منتشر می‌کنند.

۹. آیا غربالگری فقط برای بزرگسالان است؟

نه، برخی از تست‌های غربالگری برای کودکان نیز وجود دارند، مانند غربالگری شنوایی، بینایی و بیماری‌های متابولیک. همچنین در برخی موارد، نوزادان برای بیماری‌های ژنتیکی یا نقص‌های تولد غربالگری می‌شوند.

۱۰. چه زمانی باید غربالگری انجام دهم؟

زمان انجام غربالگری بستگی به نوع بیماری و گروه سنی فرد دارد. به طور معمول، برای بیماری‌هایی مانند سرطان سینه، روده بزرگ یا دهانه رحم، توصیه‌هایی برای انجام غربالگری در سنین خاص وجود دارد (مثلاً ماموگرافی هر ۱-۲ سال برای زنان بالای ۴۰ سال).

۱۱. چه تست‌هایی برای غربالگری انجام می‌شود؟

تست‌های مختلفی برای غربالگری وجود دارد که بسته به نوع بیماری متغیر هستند:

    آزمایش خون: برای بررسی سطح قند خون، کلسترول، یا نشانگرهای خاص بیماری‌ها

    ماموگرافی: برای غربالگری سرطان سینه

    کولونوسکوپی: برای غربالگری سرطان روده بزرگ

    پاپ اسمیر: برای شناسایی سرطان دهانه رحم

    تست HPV: برای غربالگری ویروس پاپیلومای انسانی و شناسایی خطر سرطان دهانه رحم

۱۲. آیا غربالگری فقط برای بیماری‌های جدی است؟

غربالگری معمولاً برای بیماری‌های جدی یا تهدیدکننده زندگی انجام می‌شود، اما برخی از تست‌ها برای شناسایی بیماری‌هایی که در صورت درمان زودهنگام قابل کنترل هستند، مانند فشار خون بالا یا کلسترول بالا، نیز استفاده می‌شود.

۱۳. آیا ممکن است نتیجه غربالگری به من استرس وارد کند؟

ممکن است برخی افراد پس از انجام غربالگری، به ویژه در صورت دریافت نتایج مثبت کاذب، احساس اضطراب یا استرس کنند. مهم است که بدانید بسیاری از بیماری‌ها با غربالگری زودهنگام قابل درمان هستند و حتی اگر نتایج اولیه نگران‌کننده باشد، بسیاری از بیماری‌ها قابل کنترل هستند.

نتیجه‌گیری: غربالگری ابزاری مؤثر برای شناسایی زودهنگام بیماری‌ها است و در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری‌ها کمک می‌کند. با این حال، برای هر فرد، تصمیم به انجام غربالگری باید با توجه به سن، سابقه خانوادگی و توصیه‌های پزشک باشد.

غربالگری در چه مواردی انجام می شود؟

غربالگری در مورد بیماری‌ها و شرایطی انجام می‌شود که امکان شناسایی آن‌ها پیش از بروز علائم بالینی وجود دارد و شناسایی زودهنگام می‌تواند منجر به درمان مؤثرتر یا پیشگیری از پیشرفت بیماری شود. برخی از موارد مهمی که غربالگری در آن‌ها انجام می‌شود عبارتند از:

1. سرطان‌ها

غربالگری برای شناسایی زودهنگام سرطان‌ها بسیار مؤثر است. برخی از سرطان‌ها زمانی که علائم ظاهر می‌شوند ممکن است در مراحل پیشرفته باشند، ولی با غربالگری می‌توان آن‌ها را در مراحل اولیه شناسایی کرد.

    سرطان سینه: غربالگری با ماموگرافی برای زنان ۴۰ سال به بالا

    سرطان روده بزرگ: غربالگری با آزمایش خون پنهان در مدفوع یا کولونوسکوپی برای افراد ۴۵ سال به بالا

    سرطان دهانه رحم: غربالگری با پاپ اسمیر برای زنان ۲۱ سال به بالا

    سرطان پروستات: غربالگری با آزمایش PSA برای مردان بالای ۵۰ سال

2. بیماری‌های قلبی و عروقی

    فشار خون بالا: اندازه‌گیری فشار خون به طور دوره‌ای (برای افرادی که سن بالای ۱۸ سال دارند)

    کلسترول بالا: آزمایش خون برای بررسی سطح کلسترول (برای افراد بالای ۲۰ سال)

    بیماری‌های قلبی: ارزیابی ریسک بیماری‌های قلبی و عروقی در افراد بالای ۴۰ سال

3. دیابت

    دیابت نوع 2 : آزمایش قند خون ناشتا یا هموگلوبین A1c برای افراد بالای ۴۵ سال یا افرادی که در معرض خطر دیابت هستند.

4. اختلالات ژنتیکی

    سندرم داون: غربالگری در دوران بارداری برای ارزیابی خطر ابتلا به اختلالات ژنتیکی مانند سندرم داون و سندرم ادواردز

    اختلالات متابولیک: غربالگری برای تشخیص بیماری‌های متابولیک نوزادان و کودکانی که از بدو تولد در معرض خطر هستند.

5. اختلالات روانی

    افسردگی: غربالگری افسردگی برای بزرگسالان به ویژه در افرادی که علائم آن را تجربه می‌کنند.

    اختلالات اضطرابی: بررسی اضطراب و استرس‌های روانی در بزرگسالان یا جوانان.

6. بیماری‌های کبدی و کلیوی

    هپاتیت B و C: آزمایش خون برای غربالگری بیماری‌های کبدی مانند هپاتیت B و C، به ویژه در افرادی که در معرض خطر هستند.

    بیماری‌های کلیوی: ارزیابی عملکرد کلیه‌ها در افراد مبتلا به دیابت یا فشار خون بالا.

7. چاقی و اضافه وزن

    غربالگری برای چاقی با اندازه‌گیری شاخص توده بدنی (BMI) و بررسی ریسک بیماری‌های مربوط به چاقی.

8. شست‌وشوی دندان‌ها و سلامت دهان و دندان

    غربالگری برای مشکلات دهان و دندان، مانند پوسیدگی دندان‌ها یا بیماری‌های لثه، که می‌تواند بر سلامت کلی فرد تأثیر بگذارد.

9. آلزایمر و سایر اختلالات شناختی

    ارزیابی اختلالات شناختی و یادآوری برای افراد مسن به منظور شناسایی زودهنگام آلزایمر و سایر اختلالات ذهنی.

10. بیماری‌های تنفسی

    غربالگری برای بیماری‌هایی مانند آسم یا COPD (بیماری مزمن انسدادی ریه)، به ویژه در افرادی که در معرض آلودگی هوا یا دود سیگار هستند.

11. پوکی استخوان (استئوپروز)

    آزمایش برای شناسایی پوکی استخوان، به ویژه در زنان یائسه و مردان مسن، که احتمال شکستگی استخوان‌ها را افزایش می‌دهد.

غربالگری می‌تواند در شناسایی بسیاری از بیماری‌ها و شرایط بهداشتی پیش از بروز علائم و مشکلات جدی کمک کند. انجام این غربالگری‌ها می‌تواند منجر به درمان سریع‌تر، کاهش عوارض و بهبود کیفیت زندگی شود. برای انتخاب بهترین روش غربالگری، مشاوره با پزشک بر اساس سن، سابقه خانوادگی و وضعیت سلامت فرد ضروری است.

غربالگری امکان خطا هم دارد؟

بله، غربالگری امکان خطا دارد. همانطور که هیچ تست پزشکی یا آزمایشی ۱۰۰٪ دقیق نیست، غربالگری‌ها نیز می‌توانند خطاهای مثبت یا منفی کاذب داشته باشند. این خطاها می‌توانند باعث ایجاد نگرانی‌های بی‌مورد یا از دست رفتن زمان برای درمان شوند. در اینجا به انواع خطاهای غربالگری و دلایل آن‌ها اشاره می‌کنیم:

1. خطای مثبت کاذب

این زمانی اتفاق می‌افتد که تست غربالگری نتیجه‌ای مثبت نشان دهد، در حالی که فرد هیچ بیماری یا مشکل جدی ندارد. به عبارت دیگر، تست به اشتباه نشان می‌دهد که فرد به بیماری مبتلا است.

    مثال: در غربالگری سرطان سینه با ماموگرافی، ممکن است تصاویری وجود داشته باشد که به اشتباه به عنوان نشانه‌ای از سرطان شناسایی شوند، در حالی که بیمار سالم است.

2. خطای منفی کاذب

در این حالت، غربالگری نتیجه‌ای منفی ارائه می‌دهد، در حالی که فرد به بیماری مبتلا است. یعنی غربالگری به اشتباه نشان می‌دهد که فرد سالم است، در حالی که او بیماری دارد.

    مثال: در غربالگری سرطان روده بزرگ با آزمایش خون پنهان در مدفوع، ممکن است تست نتایج منفی نشان دهد، حتی اگر فرد به سرطان روده بزرگ مبتلا باشد.

3. عدم تطابق با جمعیت مورد نظر

بعضی از تست‌های غربالگری به خوبی برای یک جمعیت خاص طراحی شده‌اند اما ممکن است برای گروه‌های دیگر دقیق نباشند. برای مثال، برخی از تست‌های غربالگری ممکن است برای گروه‌های خاص (مانند زنان با سن کمتر یا افرادی با ریسک کمتر) نادرست باشند.

4. درک نادرست از نتایج

گاهی اوقات، نتایج غربالگری ممکن است به درستی توسط بیماران یا حتی پزشکان تفسیر نشوند. بنابراین، بعد از انجام غربالگری و دریافت نتایج، تست‌های تکمیلی و مشاوره‌های پزشکی برای تأیید یا رد نتایج اولیه ضروری است.

5. پوشش ناکافی از برخی بیماری‌ها

برخی از تست‌های غربالگری قادر به شناسایی تمام انواع بیماری‌ها یا همه موارد یک بیماری خاص نیستند. برای مثال، تست غربالگری سرطان سینه با ماموگرافی ممکن است برخی از انواع سرطان‌ها را شناسایی نکند یا ممکن است تنها مواردی را شناسایی کند که در مراحل اولیه قابل درمان هستند.

6. متغیر بودن عوامل فردی

آزمایش‌ها ممکن است به دلیل ویژگی‌های فردی مانند سن، جنسیت، تاریخچه پزشکی یا عوامل ژنتیکی نتایج متفاوتی را نشان دهند. به همین دلیل است که بسیاری از تست‌های غربالگری باید در زمینه‌های خاص و با توجه به شرایط فردی انجام شوند.

چگونه می‌توان از خطاهای غربالگری جلوگیری کرد؟

برای کاهش خطر خطای غربالگری، توصیه می‌شود که:

    تست‌های تکمیلی پس از نتایج اولیه انجام شود. به این ترتیب، هر گونه خطای ممکنه تأیید یا رد می‌شود.

    غربالگری باید بر اساس ویژگی‌های فردی (مانند سابقه خانوادگی، سن، جنسیت و ریسک بیماری) تنظیم شود.

    پزشک باید نتایج را به‌دقت تفسیر کرده و در صورت لزوم، اقدامات تکمیلی بیشتری انجام دهد.

    غربالگری‌های به‌روزرسانی شده و معتبر باید استفاده شوند. بسیاری از بیماری‌ها با گذشت زمان تغییراتی در روش‌های غربالگری خود دارند.

غربالگری ابزار بسیار مفیدی برای شناسایی بیماری‌ها و شرایط پیش از بروز علائم است، اما باید به این نکته توجه داشت که هیچ تستی کاملاً بدون خطا نیست. برای اطمینان از نتایج دقیق، همیشه باید در کنار غربالگری اولیه، آزمایش‌های تکمیلی و مشاوره‌های پزشکی انجام شود.

غربالگری چند وقت یکبار باید انجام شود؟

فاصله زمانی انجام غربالگری‌ها بسته به نوع بیماری، سن، جنسیت، عوامل خطر فردی و توصیه‌های پزشک متفاوت است. برای بسیاری از بیماری‌ها، غربالگری باید به‌طور منظم و طبق دستور پزشک انجام شود تا از شناسایی زودهنگام بیماری‌ها و پیشگیری از پیشرفت آن‌ها اطمینان حاصل شود. در ادامه به زمان‌های رایج برای انجام غربالگری‌ها اشاره می‌کنیم:

1. غربالگری سرطان سینه (ماموگرافی)

    زمان‌بندی: برای زنان بین ۴۰ تا ۴۵ سال، غربالگری سینه هر ۱ تا ۲ سال یکبار توصیه می‌شود. بعد از ۴۵ سال، ممکن است هر سال یکبار ماموگرافی لازم باشد.

    اگر سابقه خانوادگی سرطان سینه وجود داشته باشد، غربالگری ممکن است در سنین پایین‌تر آغاز شود.

2. غربالگری سرطان روده بزرگ (کولونوسکوپی یا آزمایش خون پنهان در مدفوع)

    زمان‌بندی: از سن ۴۵ سالگی به بعد، کولونوسکوپی یا آزمایش خون پنهان در مدفوع هر ۱۰ سال یکبار توصیه می‌شود.

    اگر سابقه خانوادگی سرطان روده بزرگ یا سایر عوامل خطر وجود داشته باشد، ممکن است نیاز به شروع غربالگری زودتر باشد یا انجام آن بیشتر از حد معمول باشد.

3. غربالگری سرطان دهانه رحم (پاپ اسمیر)

    زمان‌بندی: زنان بین ۲۱ تا ۳۰ سال باید هر ۳ سال یکبار پاپ اسمیر انجام دهند. از ۳۰ تا ۶۵ سال، هر ۵ سال یکبار توصیه می‌شود، در صورتی که آزمایش‌های HPV نیز انجام شده باشد.

4. غربالگری دیابت

    زمان‌بندی: افرادی که بالای ۴۵ سال هستند یا افرادی که دارای عوامل خطر برای دیابت هستند، باید به‌طور منظم هر ۳ سال یکبار آزمایش خون برای بررسی قند خون و هموگلوبین A1c انجام دهند.

5. غربالگری فشار خون

    زمان‌بندی: برای همه افراد بالای ۱۸ سال، فشار خون باید حداقل هر ۲ سال یکبار اندازه‌گیری شود. اگر فشار خون بالا یا عوامل خطر بیماری قلبی وجود داشته باشد، باید بیشتر انجام شود.

6. غربالگری کلسترول خون

    زمان‌بندی: افراد بالای ۲۰ سال باید هر ۴ تا ۶ سال یکبار تست کلسترول انجام دهند. افراد با عوامل خطر بیماری قلبی، باید به‌طور مرتب‌تر این تست را انجام دهند.

7. غربالگری پوکی استخوان (استئوپروز)

    زمان‌بندی: زنان بالای ۶۵ سال و مردان بالای ۷۰ سال باید تست پوکی استخوان (با استفاده از دستگاه DEXA) انجام دهند. زنان یائسه با عوامل خطر ممکن است نیاز به غربالگری زودتر داشته باشند.

8. غربالگری بیماری‌های قلبی و عروقی

    زمان‌بندی: اگر فرد در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی باشد (مانند سابقه خانوادگی، فشار خون بالا، دیابت، سیگار کشیدن)، غربالگری باید از سن ۴۰ سالگی آغاز شده و به‌طور منظم انجام شود.

9. غربالگری سرطان پروستات (آزمایش PSA)

    زمان‌بندی: برای مردان بالای ۵۰ سال (یا ۴۰ تا ۴۵ سال در صورتی که سابقه خانوادگی سرطان پروستات داشته باشند)، انجام آزمایش PSA برای شناسایی سرطان پروستات می‌تواند هر ۲ سال یکبار توصیه شود.

10. غربالگری افسردگی و اضطراب

    زمان‌بندی: غربالگری افسردگی برای تمام بزرگسالان به‌ویژه کسانی که در معرض خطر هستند (مانند کسانی که مشکلات روانی دارند یا سابقه خانوادگی دارند) باید به‌طور منظم انجام شود.

11. غربالگری هپاتیت B و C

    زمان‌بندی: برای افرادی که در معرض خطر ابتلا به هپاتیت B و C هستند، غربالگری باید انجام شود. این گروه شامل افرادی است که:

        سابقه تزریق داروهای غیرقانونی دارند

        سابقه دریافت خون یا اعضای بدن در گذشته دارند

        در معرض رفتارهای پرخطر جنسی قرار دارند

12. غربالگری بیماری‌های تنفسی (COPD و آسم)

    زمان‌بندی: افرادی که در معرض عوامل خطر مانند سیگار کشیدن یا آلودگی هوا قرار دارند، باید به‌طور منظم برای بیماری‌های تنفسی مانند آسم و COPD بررسی شوند.

نتیجه‌گیری

زمان‌بندی و فواصل انجام غربالگری‌ها باید طبق توصیه‌های پزشک و بر اساس سن، وضعیت سلامت، سابقه خانوادگی و عوامل خطر فردی تنظیم شود. با این حال، به‌طور کلی انجام غربالگری‌های روتین از سن ۴۵ سالگی به بعد توصیه می‌شود، و برای برخی از تست‌ها مانند ماموگرافی، کولونوسکوپی، فشار خون و دیابت، فواصل انجام آن به صورت منظم و بسته به وضعیت فرد تعیین می‌شود.